Πέμπτη 26 Νοεμβρίου 2009

ΚΩΣΤΑΣ ΜΑΝΟΥΣΑΚΗΣ καθώς ξανανοιώθω το φόβο...

Ο «Φόβος» του Κώστα Μανουσάκη δεν είναι από τα φιλμ που χαίρουν ιδιαίτερης εκτίμησης στο χώρο της κουλτούρας. Οι λόγοι είναι πολλοί. Ο Μανουσάκης έκανε ταινίες για παραγωγούς (Κλέαρχος Κονιτσιώτης, Δαμασκηνός-Μιχαηλίδης), χρησιμοποιούσε ηθοποιούς του λεγόμενου εμπορικού κυκλώματος (Βουγιουκλάκη, Μπάρκουλης, Φυσσούν, Ναθαναήλ, Φωκάς), δεν είχε το σαφές πολιτικό στίγμα που... έπρεπε να διαθέτει ως δημιουργός, ώστε να διαφοροποιείται από το παλαιό. Παραμύθια. Ο Μανουσάκης υπήρξε σκηνοθέτης με προσωπική ματιά, παρ’ ότι δρούσε μέσα στην κοινή διανομή. Και οι τρεις ταινίες που μπόρεσε να γυρίσει (Έρωτας Στους Αμμόλοφους το 1958, Προδοσία το ’64, Ο Φόβος το ’66) αποδεικνύουν σκηνοθετική βιρτουοζιτέ, με αποκορύφωμα το «Φόβο», φυσικά, όπου και καταθέτει όλη του τη μαεστρία. Η ταινία γυρισμένη στους βάλτους της Κωπαΐδας, πραγματεύεται ένα κοινωνικό πρόβλημα, μάλλον πολλά ταυτοχρόνως, που σχετίζονταν με τα καταπιεσμένα ήθη μιας μεγαλοαγροτικής οικογένειας. Ο βιασμός-φόνος της μουγγής ψυχοκόρης (Έλλη Φωτίου) από τον σεξουαλικά ανώριμο-καταπιεσμένο γυιό (Ανέστης Βλάχος) και η προσπάθεια συγκάλυψης του γεγονότος από τον αυταρχικό πατέρα (Αλέξης Δαμιανός) και τη δεσμευμένη μοιρολατρικώς σύντροφό του (Μαίρη Χρονοπούλου), δίνουν την αφορμή στον Μανουσάκη για ένα καυστικό σχόλιο σχετικό με την άρρωστη νοοτροπία της κλειστής ελληνικής κοινωνίας του ’60, εκεί όπου όλα παίζονταν πίσω από τα φώτα, καταπνιγμένα από τις υποδόριες απειλές και τη βία. Η παρουσία της κόρης (Έλενα Ναθαναήλ) και κυρίως η ελεύθερη σχέση της με το μηχανικό (Σπύρος Φωκάς) είναι ένα απλό φωτεινό ιντερμέντζο, μέσα στο γενικό σκοτάδι. Στο τέλος η Φύση (μέσω ενός καταπληκτικού σκηνοθετικού ευρήματος, με σαφές ιδεολογικό υπόβαθρο), και όχι οι θεσμοί (ποιοί θεσμοί; - τίποτα δεν λειτουργεί...), θα είναι εκείνη που θ’ αποδώσει δικαιοσύνη. Ο Μανουσάκης κινηματογραφεί σε άσπρο-μαύρο, εκμεταλλευόμενος την ιδανική φωτογραφία του Νίκου Γαρδέλη, την έξοχη μουσική του Γιάννη Μαρκόπουλου και φυσικά το υποκριτικό ταλέντο των ηθοποιών του, με κορυφαίο όλων τον Ανέστη Βλάχο. Την ταινία την είχα δει για πρώτη φορά πιτσιρικάς, περί τα 15, και θυμάμαι ακόμη την ερώτηση καρφί του φίλου (Θόδωρος Κατσαδράμης) προς τον Ανέστη Βλάχο: «έχεις δει ποτέ γυναίκα γυμνή;». Περίμενα ν’ ακούσω τι θ’ απαντούσε, για να τό'λεγα κι εγώ στους φίλους μου...
Ο Κώστας Μανουσάκης πέθανε στις 26 Αυγούστου του 2005 (ήταν λίγο πάνω από τα 70). Σ’ ένα «Παρασκήνιο» αφιερωμένο στη μνήμη του, που είχε μεταδοθεί την 28/12/2005 από την ET1 (πρόλαβα και το αντέγραψα στο βίντεο, αν κι έχασα τα γράμματα – νομίζω, όμως, πως πρόκειται για την ταινία «Κώστας Μανουσάκης, ο εξόριστος κινηματογραφιστής» του Ηλία Γιαννακάκη), έμαθα πως υπήρξε ένας πολύ ιδιαίτερος άνθρωπος, σίγουρα μοναχικός, τον οποίον, οι περί τα κινηματογραφικά τυρβάζοντες, τον απομόνωσαν έτι περισσότερο. Και τις τρεις ταινίες που πρόλαβε να γυρίσει τις γύρισε με πολλά προβλήματα, δημιουργώντας την (συκοφαντική, όπως ειπώθηκε) αίσθηση πως ήταν δύστροπος, βασανιστικός με τους ηθοποιούς, απρόσιτος και άλλα τέτοια, που τον έφεραν, σταδιακώς, σε ακόμη μεγαλύτερη κόντρα με τους (υποψήφιους) χρηματοδότες του. Αν και προσπάθησε στη Μεταπολίτευση να περάσει κάποια σενάριά του στο Κέντρο Κινηματογράφου, σκόνταψε στις τότε κομματικές εμπάθειες, εκείνος ένας αριστοκράτης του πνεύματος. Το αποτέλεσμα ήταν να καταρρεύσει νευρικώς, να κλειστεί ακόμη περισσότερο στον εαυτό του, απομακρυσμένος από το σινάφι και κυρίως από την τέχνη του, στερώντας έτσι από την ελληνική κινηματογραφία το τάλαντο ενός κορυφαίου της auteur. Ο Φόβος τού... έφαγε το σωθικά; Σίγουρα ναι.

7 σχόλια:

  1. Εξαιρετική ταινία! Την είδα μόλις χθες, αν και φανατικός σινεφιλ. Κρίμα που ένας τόσο αξιόλογος σκηνοθέτης, δεν μπόρεσε να μας δώσει και άλλες.

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  2. αρχετυπική ταινία!

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  3. Τα γράφεις όλα τόσο ωραία για τον " Φόβο ", με απηχούν τόσο που, φοβάμαι, ότι τουλάχιστον τούτη
    τη στιγμή, που έπεσα τυχαία στο σχόλιό σου για την ταινία και την προσωπικότητα του Μανουσάκη, δεν έχω κάτι άμεσο να προσθέσω. Είναι η μοίρα των αξιόλογων ελλήνων σκηνοθετών - έχω πικρή, προσωπική πείρα - να είναι όχι μόνο εξόριστοι αλλά και άστεγοι,είτε ανήκουν στην "κουλτούρα', είτε στους"εμπορικούς''.Διάττοντες!

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  4. Εξαιρετική ταινία, εξαιρετική σκηνοθεσία , αρτιότατο σενάριο, πολύ καλή διεύθυνση των ηθοποιών, εξαίρετη φωτογραφία... τι να πει κανείς...

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  5. Can anyone here tell me whether Markopoulos music from film "Phobos" has been ever released or is getable somewhere?

    ΑπάντησηΔιαγραφή