Τετάρτη 22 Ιουλίου 2015

ΝΙΚΟΣ ΧΟΥΛΙΑΡΑΣ 1940-2015

Πέθανε χθες στα 75 του ο Νίκος Χουλιαράς, από τις ηγετικές φυσιογνωμίες του «νέου κύματος» στο δεύτερο μισό της δεκαετίας του ’60. Φυσικά, ο Χουλιαράς δεν ήταν μόνο τραγουδιστής και τραγουδοποιός, αλλά και σημαντικός εικαστικός, όπως και άξιος λογοτέχνης. Ίσως, δε, να πρόκειται για μία από τις ελάχιστες περιπτώσεις καλλιτεχνών (αυτή τη στιγμή δεν θυμάμαι κάποιο άλλο πρόσωπο), που να διέπρεψαν (αυτή είναι η σωστή λέξη) και στα τρία αυτά διαφορετικά πεδία. Εμάς πάντως, εδώ στο δισκορυχείον, μας ενδιαφέρει πρωτίστως ο Χουλιαράς ως τραγουδοποιός, και πάνω σ’ αυτό το θέμα θα πούμε λίγα λόγια.
Πολλοί συνδέουν τον Νίκο Χουλιαρά με τις πρώιμες απόπειρές του να διασκευάσει παραδοσιακά τραγούδια της ιδιαίτερης πατρίδας του, της Ηπείρου – κάτι που αναφέρει και η Βικιπαίδεια («υπήρξε ο πρώτος που διασκεύασε παλιούς ηπειρώτικους δημοτικούς σκοπούς») και το οποίον αναπαράγεται-αντιγράφεται κατά κόρον στα μέσα και τον Τύπο. Είναι σωστό; Μάλλον, αλλά χρειάζονται και διευκρινήσεις, ώστε να φανεί πως εκείνος που (αντι)γράφει γνωρίζει τι (αντι)γράφει.
Ο Χουλιαράς ηχογραφούσε για την Zodiac, δηλαδή την ευρύτερη Lyra του Αλέξανδρου Πατσιφά. Η Lyra από το ξεκίνημά της κιόλας συμπεριλαμβάνει στο ρόστερ της (όσο κι αν φαίνεται περίεργο αυτό) καλλιτέχνες και δημοτικά τραγούδια απ’ όλη την Ελλάδα. Αν δει κανείς τα πρώτα 50 δισκάκια της π.χ. θα διαπιστώσει πως καμμιά 15αριά έχουν ηχογραφήσεις του Σίμωνος Καρρά, των Κονιτοπουλαίων, του Τάσου Χαλκιά, του Παναγιώτη Κοκοντίνη κ.ά. Υπήρχε τάση, θέλω να πω, στα μέσα του ’60, να παρουσιαστούν οι δημοτικοί σκοποί και τα τραγούδια με τον αυθεντικά σύγχρονο τότε τρόπο, τον τρόπο εννοώ που διακονούσαν καλλιτέχνες όπως ας πούμε ο 50χρονος (το 1964) Τάσος Χαλκιάς. Υπήρχε κοινό εννοείται, στην Αθήνα βασικά, αλλά και στις άλλες μεγάλες πόλεις, που δεν είχε ξεκόψει από τις ρίζες του (η εσωτερική μετανάστευση εξάλλου βρισκόταν ακόμη στο φόρτε της) και το οποίον κοινό μπορούσε να «καταναλώσει» τα δημοτικά τόσο στα κέντρα, όσο και στα οικογενειακά γλέντια μέσω του ραδιοφώνου και κυρίως της δισκογραφίας. Αυτό, από την πλευρά της Lyra, συνεχίστηκε όλο το δεύτερο μισό της δεκαετίας του ’60, με αποτέλεσμα τα δημοτικά τραγούδια να συμπορευτούν από ένα σημείο και μετά τόσο με το «νέο κύμα», όσο και με το «ελληνικό ροκ» - δύο είδη δηλαδή που προωθούσαν, βασικά, τα labels του Πατσιφά.
Μέσα σ’ ένα τέτοιο σκηνικό μπαίνει και ο Νίκος Χουλιαράς, ζητώντας τη βοήθεια του νούμερο 1 νεοκυματικού (και όχι μόνο) κιθαρίστα της εποχής, του Νότη Μαυρουδή, στην προσπάθειά του να εναρμονίσει έξι ηπειρώτικα δημοτικά για κλασική κιθάρα («Εξέφεξεν η Ανατολή», «Χαλασιά μου», «Άσπρο τριαντάφυλλο», «Μοιρολόι», «Η λεμονιά», «Γιάννη μου το μαντήλι σου»), τα οποία και συμπεριλαμβάνει στον πρώτο προσωπικό δίσκο του «Νίκος Χουλιαράς» [Zodiac SYZP 88002], που πρέπει να κυκλοφορεί προς τα τέλη του ’67, ή μάλλον στις αρχές του ’68. Ήταν το δεύτερο μόλις LP της Zodiac, με τη φοβερή φωτογραφία του Γιάννη Σμυρναίου στο εξώφυλλο και την τόσο ωραία γραμματοσειρά. Τα ηπειρώτικα «έπιαναν» τη δεύτερη πλευρά του άλμπουμ, ενώ τα πρωτότυπα τραγούδια του Νίκου Χουλιαρά («Οι σαρανταπέντε», «Το τσιμεντένιο δάσος», «Μικρό ακρωτήρι», «Το τραγούδι του νερού», «Το παγωμένο αστέρι», «Εννιά καβαλλαρέοι») ήταν στην Πλευρά Α. Αργότερα ο Χουλιαράς, σε άλλους δίσκους του, διασκεύασε κι άλλα δημοτικά («Κάτω στις μαυροθάλασσες», «Ο Σιαμαντάκας», «Δεν μπορώ μανούλα»...), όμως είναι βασικά αυτά τα έξι τραγούδια του πρώτου δίσκου του, που κάνουν τη διαφορά. Ποια διαφορά; Μα... να εισχωρήσουν στο ρεπερτόριο του «νέου κύματος» (γιατί περί αυτού επρόκειτο) τα δημοτικά τραγούδια. Κι εδώ η ερμηνευτική συνεισφορά του Νίκου Χουλιαρά, η τεχνική της εποχής (με το βάθος σε πρώτο πλάνο) και κυρίως η εναρμόνιση του Νότη Μαυρουδή (που συνοδεύει στην κιθάρα) δημιούργησαν ένα πρότυπο.
Η πρωτιά λοιπόν του Χουλιαρά έγκειται σ’ αυτό ακριβώς. Στο να φέρει το ηπειρώτικο δημοτικό (το δημοτικό γενικότερα) μέσα στις μπουάτ, καθότι για τα… γιεγιέδικα φλόρια και τη ροκ δισκογραφία είχαν φροντίσει νωρίτερα οι Forminx (“Mandjouranas shake” - 1965), o Μίμης Πλέσσας με το “Greece Goes Modern” (1967) και δεν ξέρω ποιοι άλλοι ακόμη… Να το ψάξουμε αυτό...
Και κάτι τελευταίο. Την εποχή εκείνη (1968), όταν οι χουντικοί έφερναν γυροβολιές υπό τους ήχους των κλαρίνων, κάποιοι μουσικοί δεν κόλλησαν, δεν μάσησαν. Αυτό αποδεικνύεται. Πήραν αυτά τα ίδια τα δημοτικά κι έκαναν το δικό τους παιγνίδι στην πορεία (Σαββόπουλος, Κωχ, Γκαϊφύλλιας… ων ουκ έστιν αριθμός). Χρόνια μετά κάτι ροκάδες των eighties θα έρθουν να μας πουν πως δεν άκουγαν δημοτικά, όταν ήταν νέοι, γιατί τα είχαν συνδέσει, λέει, με τη χούντα… Καλά να πάθουνε… Γιατί άμα ήταν πιο ξύπνιοι θα τα είχαν συνδέσει με τον Νίκο Χουλιαρά! Χα!

9 σχόλια:

  1. Ε, ψιτ, μεγάλε, εσύ από το σχόλιο της προηγούμενης ανάρτησης… κι αυτός ο καράφλας ήταν ωραίος!

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  2. ..μου άρεσε το τελευταίο καρφί, για τον όψιμο αντικομμουνιστή και αναρχοχαβαλεντζή , τον Αγγελακα!

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  3. Ναι, έκλασε ο Fontas και βγήκε ο Αγγελάκας.

    ΑπάντησηΔιαγραφή
    Απαντήσεις
    1. Δεν πρόκειται περί αυτού αγαπητέ.
      Κατά τα λοιπά… κώλος κλασμένος γιατρός χεσμένος, όπως λέει και μια παροιμία. (Με όλη τη συμπάθειά μου προς τους δόκτορες).

      Διαγραφή
  4. Είχε πει ο Αγγελάκας:

    «αν σκεφτείς ότι μεγαλώσαμε βλέποντας τους χουντικούς να χορεύουν με κλαρίνα, πώς ν’ ακούσουμε δημοτικά;»

    … αλλά και ο Πορτοκάλογλου που το πήγε ακόμη πιο πέρα

    «με τη χούντα δεν ταυτίστηκε μόνο το κλαρίνο και το καλαματιανό, αλλά ακόμα και το λαϊκό τραγούδι»

    («Επιστροφή στις Ρίζες» στο περιοδικό ΕΠ7Α της Κυριακάτικης Ελευθεροτυπίας, της 23-24/4/2011)

    … θεώρησαν λάθος και τους «υποστήκαμε».

    Δεν μηδενίζω. Και οι δυο τους έχουν γράψει ωραία τραγούδια. Κάπως λιγότερα, όμως, ουσιαστικά.

    Όμως βρίσκω πολύ πιο γόνιμη τη μαγκιά τινών σημερινών, που βάζουν το πράγμα στις σωστές του διαστάσεις… Να, εδώ οι Villagers of Ioannina City πώς απαντούν στη σχετική ερώτηση… Από το avgi.gr της 25/12/2014...

    Τα δημοτικά τραγούδια φέρουν, για ορισμένους, το φορτίο της ακραίας πολιτικής συντήρησης, καθώς χρησιμοποιήθηκαν αφειδώς από τη Χούντα. Εσείς συναντήσατε τέτοιες αντιλήψεις; Είχατε μήπως και κάποιες αναστολές γι’ αυτό τον λόγο;

    Ε, και τι να κάνουμε; Και ο Άδωνις και οι φασίστες κοκορεύονται και χρησιμοποιούν την αρχαία Ελλάδα και τον πολιτισμό της, εμείς τι πρέπει να κάνουμε; Να μη διαβάζουμε Πλάτωνα; Η μουσική αυτή είναι φοβερή και πολύ παλαιότερη κι από χούντες, παλαιότερη ακόμα και από το ίδιο το ελληνικό κράτος. Τώρα που το σκέφτομαι, τραγούδια δημοτικά για τον Άρη ξέρω πολλά, για τον Παττακό π.χ. δεν ξέρω κανένα. Εν πάση περιπτώσει, δεν είχαμε κάποια αναστολή γι’ αυτό τον λόγο. Στην τελική, τώρα που ζούμε τη δικιά μας χούντα, τους τα φέρνουμε τούμπα. Έχουν τον Σφακιανάκη αυτοί.

    (Πέραν του ότι υπάρχουν δημοτικά τραγούδια και για τον Παττακό, οι Χωριάτες απ’ τα Γιάννενα τα λένε μια χαρά).

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  5. Αλήθεια, ποια είναι η γνώμη σου για τους Villagers; Έχουν ξετρελαθεί όλοι! Sold out συναυλίες, sold out δίσκοι...
    Ακούγοντας τον δίσκο στην αρχή μου φάνηκε ωραίο σαν άκουσμα αλλά όσο προχωρούσε άρχισα να βαριέμαι. Ιδίως το «ροκ» μέρος. Τους είδα και live μετά απο παρότρυνση πολλών φίλων αλλά και πάλι δεν μου άρεσαν. Θα μπορούσε να είχε κανένα σόλο στην κιθάρα κάτι βρε αδερφέ! Μόνο το κλαρίνο μένει που από μόνο του όμως δεν φτάνει για να αναδειχθεί το όλο εγχείρημα.

    Αλέξανδρος

    ΑπάντησηΔιαγραφή
    Απαντήσεις
    1. VIC… να τους βάλουμε να σκοτωθούνε με τον άλλον τον Κρητικό –πώς-τον-λένε;– τον Χαρούλη…

      Πωγώνι – Λασίθι…

      Σαν συγκρότημα άλλοτε είναι ευχάριστοι, ενώ άλλοτε κουράζουν – τους ακούω πάντως. Αυτό που κάνουν δεν είναι πρωτότυπο. Όταν ο Χρήστος Ζέρβας π.χ. ροκάριζε τα ηπειρώτικα (στα μέσα του ’80) δεν του έδινε κανένας σημασία… Τώρα, στον καιρό του μνημονίου, συσπειρώσου γύρω από τα «ιερά» και τα «όσια» της φυλής, δείξε λίγη «ελληνική ψυχή» και δεν υπάρχουν στάδια για να σε χωρέσουν…

      Πάντως οι VIC είναι καλοί. Δεν θέλω να τους μειώσω, παρά τον γενικότερο ψευτομοντερνισμό και το hip, που μου τη δίνει…

      Διαγραφή
  6. κλαρινογαμπροί είναι οι VIC

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  7. Από το fb...

    Dimitris Patokos
    Πόσο κρίμα που ο υπέροχος εκείνος δίσκος με την Μαρίζα Κωχ δεν επανεκδόθηκε ποτέ ούτε σε ψηφιακή έστω μορφή...

    Δυσήνιος Τύπ Πος
    τι ωραίος δίσκος κ για μένα ήταν η πρώτη επαφή με τα ηπειρώτικα

    Γεώργιος Σπυρόπουλος
    επισης αξιομνημόνευτο έργο του Νικου ΧΟΥΛΙΑΡΑ με ιδιο αντικειμενο ειναι ο "αραχθος" το 1973 .Εκει οχι μονο διασκευαζει δημοτικα/ηπειρωτικα τραγουδια , αλλά γραφει δικα του τραγουδια σε στιχους και μουσικη οπως ο "ο νοτιας στην ξενητεια" , σε "τσαμικο" ρυθμό
    https://www.youtube.com/watch?v=T_-dfrJXP_Q...
    Νίκος Χουλιαράς - Ο Νοτιάς Στην Ξενιτιά | Official Audio Release

    ΑπάντησηΔιαγραφή