ΑΛΕΞΑΝΔΡΟΣ ΔΕΒΕΤΖΟΓΛΟΥ a singer-songwriter

Δεν μπορώ ακριβώς να θυμηθώ πώς ανακάλυψα – τυχαίως, εντάξει –, πριν από μια δεκαετία περίπου, στο GEMM, το μοναδικό άλμπουμ του Αλέξανδρου Δεβετζόγλου, ή Alex Devezoglu, στην ιταλική Dischi Ricordi [SMRP 9077], από το 1971. Σίγουρα δεν είχα ακούσει, ούτε είχα διαβάσει ποτέ κάτι γι’ αυτό. Επίσης, σίγουρα, δεν το είχα δει ποτέ στις γνωστές (ή και τις άγνωστες…) λίστες πώλησης δίσκων, της δεκαετίας του ’90. Έτσι, δεν μπορεί, κάποιο άγιο πνεύμα ήταν εκείνο που μου έσπρωξε το χέρι, ώστε να πατήσω “buy”· ν’ αγοράσω δηλαδή ένα άλμπουμ, που επιγραφόταν απλώς “Alex”, και που παρουσιαζόταν ως ένα αξιόλογο “italian folk” LP. Ένα από τα εκατοντάδες, εν πάση περιπτώσει, (έλεγα… τότε), για τα οποία μπορεί να υπερηφανεύεται η γείτονα.Όταν έπιασα το άλμπουμ στα χέρια μου μετά από λίγες ημέρες – και πριν καν το ακούσω – η έκπληξη υπήρξε μεγίστη. Ο Alex ήταν Έλληνας, το επώνυμό του ήταν Devezoglu και τα πρώτα στοιχεία για την περίπτωσή του υπήρχαν εις άψογην ιταλική στο οπισθόφυλλο.
«Ο Alex Devezoglu γεννήθηκε στον Πειραιά, στην Ελλάδα, πριν από 26 χρόνια (σ.σ. το 1945;). Επί επτά έτη στην Ιταλία, σπούδασε στο Πανεπιστήμιο της Μπολόνια. Είναι ένας από τους λίγους τραγουδοποιούς που γράφει, σε μια γλώσσα που δεν είναι η δική του, τραγούδια όπου η ποίηση κρατάει τον πιο μεγάλο ρόλο. Με μιαν απλότητα που πηγάζει από βαθιά, αναζητά μέσα στην καθημερινότητα το αίσθημα της αγάπης “σ’ έναν κόσμο παγωνιάς και θυμού, όπου όλα είναι ήδη φτιαγμένα από χαρτί…”, όπως ο ίδιος λέει. Από την ίδιαν ευαισθησία πηγάζουν και οι συνθέσεις του για την Ελευθερία – με το θρήνο και τη μελαγχολία, που είναι χαρακτηριστικά των ελληνικών ασμάτων –, τραγουδώντας τη λύπη και την ελπίδα ενός κόσμου που είναι και δικός του. Εμείς, πιστεύουμε στην προσωπικότητα του Alex, πιστεύουμε στα τραγούδια του, που αφορούν σε βαθιά ζητήματα, παγκόσμια, και ακόμη στην αδυναμία, τον πόνο, την αναζήτηση της ανθρώπινης θέσης μας στον κόσμο». Και πιο κάτω ένα ακόμη κείμενο, αυτή τη φορά υπογεγραμμένο από τον Μίκη Θεοδωράκη.
«Φίλε Alex, θέλω να σου εκφράσω τα θερμά μου συγχαρητήρια για τα τραγούδια σου, όντας σίγουρος πως, ακολουθώντας τη λαϊκή μας μούσα, θα συνεχίσεις να εκφράζεις τα συναισθήματα του αγώνα, για Ελευθερία και Δημοκρατία, του ηρωικού λαού μας».Ήταν 1971. Στην Ελλάδα υπήρχε χούντα, και στην Ιταλία η αντι-χουντική δράση υπήρξε από τις πλέον οδυνηρές, με αποκορύφωμα τη θυσία του κερκυραίου φοιτητή Κώστα Γεωργάκη, ο οποίος, εις ένδειξη διαμαρτυρίας για όσα συνέβαιναν στην πατρίδα, αυτοπυρπολείται στη Γένοβα, το Σεπτέμβριο του ’70. Μέσα από ένα τέτοιο σκηνικό εκπηγάζουν τα τραγούδια του Δεβετζόγλου, τα οποία είναι μεν πολιτικά, αλλά, παραλλήλως, είναι και καλλιτεχνικά δημιουργήματα. Όχι «ξύλινες» λέξεις στους στίχους, όχι εύκολα συνθήματα, όχι έτοιμα νοήματα. Δώδεκα τραγούδια, όλα δικά του – πλην της ωραίας διασκευής του “The greatest discovery” των Elton John-Bernie Taupin –, όλα στην ιταλική, πλην του «Κλέψαν το Μάη» (“cantata in lingua greca”, όπως χαρακτηριστικώς αναφέρεται), που τραγουδιόταν στη γλώσσα μας.

Κλέψαν το Μάη απ’ την αυλή,
μαύρη κορδέλα στα μαλλιά
της Άνοιξης κρεμάσαν.
Μαράζωσε μια νιόπαντρη,
τον άντρα της κάποιοι άγνωστοι,
χωρίς να μάθει το γιατί,
για πάντα της στερήσαν.

Ποτίζει ιδρώτας το ψωμί,
δίψα το μίσος κι η οργή,
ανάθεμα κάθε κραυγή,
κορμιά τυραννισμένα.
Βγαίνει ο αέρας στο βουνό,
στρώμα και πάπλωμα στο νιο,
μάνες ξαναφιλούν το γυιο
όπως στα περασμένα.

Χάρε, τι θέλεις, τι φρονείς;
Βγάλε τη μάσκα σου, κι εμπρός
έλα να μετρηθούμε.
Στο δίκιο μας είναι ο σταυρός,
στη νιότη μας το φυλαχτό,
ο τρόμος σου είναι απατηλός,
δεν θα σε φοβηθούμε.

Ποτίζει ιδρώτας το ψωμί,
δίψα το μίσος κι η οργή,
ανάθεμα κάθε κραυγή,
κορμιά τυραννισμένα.
Βγαίνει ο αέρας στο βουνό,
στρώμα και πάπλωμα στο νιο,
μάνες ξαναφιλούν το γιο
όπως στα περασμένα.
Περιττό να το πω, αλλά… θα το πω. Ο δίσκος υπήρξε για μένα αποκάλυψη, σε πρώτη ακρόαση. Μα και έκτοτε, όποτε τον ακούω, μένω πάντα άναυδος από το αίσθημα που ξεχειλίζει. Κομμάτια όπως τα “Per I tuoi vent’anni”, “Tutto e chiaro”, “All’amore che viene”, “Io la chiamai liberta”, “Quando risplendera il tuo sole”, και ακόμη το folk-rock “A’ Cristin” ή το αβάσταχτο “E tu mi manchi” είναι top of the top, κάνοντας τα τραγούδια του Nick Drake, ας πούμε, να φαίνονται μπροστά τους «οδοντόκρεμες». Δεν είναι μόνο τα λόγια, είναι κι οι μουσικές του Δεβετζόγλου, οι υπέροχες μελωδίες του, και βεβαίως ο ενορχηστρωτικός διάκοσμος που προσφέρει στα τραγούδια ο Natale Massara, ένας από τους κορυφαίους conductors της εποχής (τ’ όνομά του βρίσκεται σε δεκάδες παραγωγές – από το πρώτο LP των Reale Academia di Musica, μέχρι το “Carrie” του Brian De Palma). Κι αν υπάρχει – αν ερωτάτε – ένας ιταλός κανταδόρος, στην τραγουδοποιία τού οποίου να σκύβει ο Δεβετζόγλου, με απέραντη αγάπη, αυτός δεν μπορεί να είναι άλλος από τον περίπου Μπολονέζο (και άρα συντοπίτη του) Francesco Guccini (τρανή η περίπτωσή του – ψάξτε την).Το άλμπουμ, 40 χρόνια αργότερα, παραμένει σχεδόν άγνωστο στην Ελλάδα. Στις εκπομπές που επιχείρησα «Στον Κόκκινο», πριν από δυο χρόνια, είχα μεταδώσει τραγούδια τού Alex – δεν ξέρω αν ήταν η πρώτη φορά που μεταδόθηκαν στο αθηναϊκό ραδιόφωνο, πιθανώς – σίγουρα όμως είναι η πρώτη φορά, που γράφεται στο δίκτυο κάτι ευρύτερο για την περίπτωσή του. Και το πράττω, τώρα, με πολύ μεγάλη χαρά.
Δυστυχώς, δεν έχω τη δυνατότητα, αυτή τη στιγμή, να σας δώσω ν’ ακούσετε κάτι από το δίσκο, ώστε να σχηματίσετε τη δική σας άποψη. Αν, παρά ταύτα, παρακινηθεί κάποιος φίλος απ’ το κείμενο και σηκώσει (σηκώσουμε) κάποιο τραγούδι στο YouTube, θα είναι, κι αυτό, ένα μικρό κέρδος. Το μεγαλύτερο, όμως, κέρδος θα είναι να δούμε, κάποια στιγμή, το άλμπουμ του Αλέξανδρου Δεβετζόγλου να κυκλοφορήσει, όπως πρέπει, στην Ελλάδα. (Θα συμβεί. Θέλω να το ελπίζω…). Να το ακούσουμε όλοι μαζί και να το κρατήσουμε ψηλά· όπως τού αξίζει.
ΥΓ.1 Εδώ... http://is.gd/iRyic το blog του Αλέξανδρου Δεβετζόγλου, όπου μπορείτε να διαβάσετε στίχους από τραγούδια του.
ΥΓ.2 Είμαι υπόχρεος στον Δημήτρη Βασιλειάδη, για την παραχώρηση των δύο φωτογραφιών τού Αλέξανδρου Δεβετζόγλου (με τον Μίκη Θεοδωράκη) από το προσωπικό του αρχείο.