ΣΑΚΗΣ ΚΑΠΙΡΗΣ ένας σημαίνων στιχουργός του ελληνικού τραγουδιού, για τον οποίο δεν θα βρείτε τίποτα στο δίκτυο

Κάτι άσχετο είχα γράψει στο facebook την 20η Οκτωβρίου (του ’18), όταν ένας φίλος μού έστειλε inbox πληροφορώντας με πως έφυγε από τη ζωή ο στιχουργός Σάκης Καπίρης. Τον Καπίρη τον ήξερα φυσικά από τα τραγούδια του (και όχι μόνον απ’ αυτά, όπως θα δείτε στη συνέχεια) και όσο να ’ναι ένοιωσα κάπως, επειδή τον εκτιμούσα και των εκτιμώ πολύ ως στιχουργό – και ας μην ήταν, για τους… πολλούς, ένα μεγάλο όνομα. Επικοινώνησα, μάλιστα, ξανά με το φίλο, στις αρχές Ιανουαρίου, για περισσότερες πληροφορίες, όπως και για την επαλήθευση της κακής είδησης, επειδή στο δίκτυο δεν είχε περάσει κάτι σχετικό, την οποία και έλαβα. Ναι, η απώλεια του Σάκη Καπίρη πέρασε στα ψιλά και πουθενά δεν γράφτηκε ένα RIP (μαζί μ’ ένα τραγούδι του από κάτω). Τώρα, όμως, θα γίνει…

Η φωτογραφία του Σάκη Καπίρη προέρχεται από το ποιητικό βιβλίο του Αφιέρωμα στον Πατέρα, του 1979

Ο Καπίρης, που είχε γεννηθεί το 1937, άρα ήταν 81 ετών όταν πέθανε, ήταν αχώριστο δίδυμο με τον συνθέτη Μίμη Χριστόπουλο, γράφοντας μαζί του μερικά πολύ μεγάλα τραγούδια. Να θυμίσω κάποια;

1. «Αγάπες μου περαστικές» ή όπως το πρωτοείπε ο Στράτος Διονυσίου το 1970 «Στην στάχτη των ονείρων σας». Βεβαίως, ως «Αγάπες μου περαστικές» το απογείωσε ο Μανώλης Αγγελόπουλος το 1977, με το τραγούδι στην πορεία να περνάει και από άλλα μεγάλα στόματα του λαϊκού, όπως τους Σταμάτη Γονίδη, Ζαφείρη Μελά, Μάκη Χριστοδουλόπουλο, Τάσο Μπουγά κ.ά. Γενικώς, ένα απλώς συγκλονιστικό τραγούδι.

«Αγάπες μου περαστικές, αγάπες μου χαμένες / όμορφες σαν τις Κυριακές, χαρές μου περασμένες / κι όμως σας φέρνω πλάι μου, στις ώρες που βραδιάζει / στη στάχτη των ονείρων σας, που κάποιο δάκρυ στάζει».

2. «Αλλοίμονο-Αλλοίμονο», με πρώτο εκτελεστή τον Κωστή Χρήστου το 1971. Το τραγούδι έγινε πασίγνωστο, ως σκέτο «Αλλοίμονο», από το Pot-pouri (έτσι είναι γραμμένο, με ένα “r”) του Δημήτρη Μητροπάνου στα «Λαϊκά ’76». Δεν χρειάζεται να μετρήσουμε το «βάρος» αυτού του τραγουδιού, γιατί η... ζυγαριά θα σπάσει.

«Χωρίς την αγάπη σου θα ήμουνα μόνος / η πίκρα θα μ’ έπνιγε, το δάκρυ, ο πόνος / εσύ με οδήγησες στης γης την ελπίδα / του κόσμου το νόημα στα μάτια σου είδα».

3. «Γιατί μου τη θυμήσατε», στην εκτέλεση του Λευτέρη Μυτιληναίου από το 1970.

«Την είχα ξεχάσει, την είχα ξεγράψει / γι’ αυτήν η καρδιά μου δεν είχε πια κλάψει / με είχε πληγώσει, με είχε προδώσει / διψούσα, δεν ήρθε νερό να μου δώσει».

4. Πίσω πλευρά στο δισκάκι που είχε το «Γιατί μου τη θυμήσατε» υπήρχε ένα άλλο, ακόμη πιο μεγάλο τραγούδι των Χριστόπουλου-Καπίρη, το «Λείπεις εσύ λείπει η ζωή μου», ένα από τα δυο-τρία ωραιότερα (moody) που έχει πει ο Μυτιληναίος.

«Απόψε μιλώ με τη σκιά σου / σε κάποιο κέντρο που καθόμαστε μαζί / απόψε πίνω μόνος σε μιαν άκρη / κι η θύμησή σου ξαναζεί».

5. «Αδυναμία μου μεγάλη», δηλαδή το ωραιότερο τραγούδι που ευτύχησε να πει στην καριέρα του, το 1969, ο Λευτέρης Ψιλόπουλος. Το κομμάτι έκανε κι άλλες εκτελέσεις στην πορεία (Κώστας Καρουσάκης, Ρία Κούρτη…), αλλά εκείνος που το έφερε στην πιο νέα γενιά ήταν ο Μανώλης Λιδάκης (το 2003).

«Αδυναμία μου μεγάλη, αρρώστια μου παντοτινή / χωρίς εσένα δεν θα ζούσα, στον κόσμο αυτό ούτε στιγμή».

Σε όλα αυτά τα τραγούδια οι στίχοι είναι του Σάκη Καπίρη. Και δεν είναι φυσικά μόνον αυτά, αφού στίχους του Καπίρη έχουν τραγουδήσει ανάμεσα σε άλλους και οι Πάνος Γαβαλάς, Πόλυ Πάνου, Τόλης Βοσκόπουλος, ακόμη και ο Γιώργος Ζαμπέτας.

Ένας στιχουργός, λοιπόν, που έχει αφήσει τέτοια λόγια, τα οποία έγιναν σπουδαία τραγούδια (από τον Μίμη Χριστόπουλο κυρίως, και από τους ερμηνευτές που τα είπαν) δεν μπορεί παρά να είναι μεγάλος, και ως τέτοιος θα πρέπει να λογαριάζεται και να τιμάται.

Πάνε μερικά χρόνια από τότε που είχα εντοπίσει σ’ ένα πάγκο ένα βιβλίο του Σάκη Καπίρη, ένα ποιητικό βιβλίο του, που είχε τίτλο Όλα για την Ελλάδα, σε εκδόσεις Ηγήτωρ, από τον Μάρτιο του 1968. Το είχα αγοράσει για το… όνομα, το οποίο φυσικά ήταν πάντα χαραγμένο στη μνήμη μου. Η πρώτη σκέψη μου ήταν πως ο ποιητής Καπίρης δεν μπορεί να ήταν άλλος από τον στιχουργό Καπίρη – αν και ποτέ δεν μπορείς να είσαι βέβαιος 100%, επειδή υπάρχουν και οι… καταραμένες συνωνυμίες και συνεπωνυμίες. Το διάβασα λοιπόν και το άφησα… Προσφάτως όμως εντόπισα ένα δεύτερο ποιητικό βιβλίο του Καπίρη, το Αφιέρωμα στον Πατέρα [Χρυσοί Στόχοι, Ιούλιος 1979] και μέσω αυτού σιγούρεψα την ταύτιση που είχα κάνει, τότε, μεταξύ στιχουργού και ποιητή. Αντιγράφω τις πρώτες γραμμές ενός βιογραφικού τού Καπίρη από τον δικηγόρο-συγγραφέα Δημήτρη Παρασκευόπουλο, που υπάρχει στο «αυτί» του βιβλίου:

«Παρά την επαγγελματική του αφοσίωση (διατηρεί γραφείον δημοσίων σχέσεων) η προσφορά του Σάκη Καπίρη στην ποίηση και το ελληνικό τραγούδι (σαν στιχουργός) είναι πολύ μεγάλη. Γεννημένος στη Αθήνα, τον Αύγουστο του ’37, σπούδασε οικονομικές επιστήμες και τη ποιητική του παρουσία την έδωσε από τα μαθητικά του χρόνια. Το 1967 εξέδωσε την πρώτη του ποιητική συλλογή με τον τίτλο ΣΕΛΙΔΕΣ ΖΩΗΣ, με τον τίτλο ΟΛΑ ΓΙΑ ΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ ακολουθεί το 1968 η δεύτερη ποιητική του συλλογή  και το 1969 έρχεται η τρίτη ποιητική του συλλογή με τον τίτλο ΕΣΥ ΚΙ ΕΓΩ.(…) Ο ίδιος χαρακτηρίζει ως ερασιτεχνική την απασχόλησίν του με την ποίησην και εν γένει με τον στίχον. Πολλές φορές ο στίχος του έχει την πυκνότητα ενός αποφθέγματος. Ο Σάκης Καπίρης έχει την ευχέρεια της διεισδυτικότητας και της ακριβολογίας. Τον διακρίνει πλούσιο λεξιλόγιο που ξέρει να το χρησιμοποιεί τόσο καλά που και η πιο κοινή λέξη του παίρνει ένα ξεχωριστό χαρακτήρα, που δονεί και τις πιο μυστικές χορδές της ψυχής και εκφράζει έννοιες ασύλληπτες.(…)».

Εδώ, θα μείνω λίγο στα ποιητικά βιβλία του Καπίρη, επειδή το θέμα έχει ενδιαφέρον κι επειδή δεν έχει γραφτεί τίποτα σχετικό – ούτε για τον στιχουργό Καπίρη, ούτε για τον ποιητή.

Το Όλα για την Ελλάδα είναι ένα βιβλίο με… εθνική ποίηση. Πρόκειται για έκδοση του Μαρτίου 1968, ξαναλέω, και σ’ αυτό το βιβλίο του ο Καπίρης υμνεί τους τότε βασιλείς και διαδόχους («Στον βασιλιά μας», «Άννα Μαρία», «Ο διάδοχος Παύλος»). Και αυτό είναι κομμάτι περίεργο, γιατί, μετά το λεγόμενο βασιλικό «αντικίνημα της 13ης Δεκεμβρίου 1967», ουσιαστικά στην Ελλάδα έχει σταματήσει να υπάρχει βασιλεία (και το να εκφράζεσαι έτσι άμεσα για το «θεσμό», το 1968, δεν ήταν οπωσδήποτε κάτι το… πολιτικώς ορθόν). Περαιτέρω, σ’ ένα άλλο ποίημα, ο Καπίρης φαίνεται να διάκειται θετικώς προς το στρατιωτικό καθεστώς, καθώς στην «Καινούργια Ελλάδα» του διαβάζουμε:

«Καμπάνες αναστάσεως / δονούνε τον αγέρα / μια νέα Ελλάδα ξύπνησε / και λάμπει πέρα ως πέρα.(…) Σβήνει η μαύρη συλλογή / παίρνει πνοή ο στρατιώτης / τη γη οργώνει ολόχαρος / στους κάμπους ο αγρότης. Μια μοίρα νέα κυβερνά / κι ο ήλιος λάμπει πάλι / και μια Ελλάδα ορθώνεται / Ελλάδα πιο μεγάλη.(…)».

Ο Καπίρης μπορεί να γράφει απλά, ίσως και απλοϊκά, σ’ αυτό το βιβλίο του, συνεπαρμένος βεβαίως από… πατριωτική έξαρση και υπερηφάνεια (όπως λέμε), αλλά δεν πρόκειται για μια ποίηση συνολικά στρατευμένη – ούτε προς τους συνταγματάρχες, ούτε προς τους βασιλείς. Γιατί αν εξαιρέσεις αυτά τα τέσσερα ποιήματα που ανέφερα, τα υπόλοιπα τριάντα ένα της συλλογής είναι απλώς πατριωτικά ή και υπερ-πατριωτικά (όπως το πάρει ο καθείς). Έλα, όμως, που ανάμεσα σε όλα τούτα υπάρχει κι ένα ποίημα για την Κατοχή, στο οποίο διαβάζουμε:

«Τα κλείνουν τα παιδιά μας στο Χαϊδάρι / τα νειάτα μας μαραίνονται εκεί, / τον πόνο έχει η σκέψη μαξιλάρι / πιο μαύρη απ’ την Δευτέρα η Κυριακή. Το Σκοπευτήριο θάνατο μυρίζει / μα ορθώνεται ξανά η παληκαριά, / κι απ’ το δικό της αίμα ξανανθίζει / του Σολωμού το “χαίρε ω χαίρε ελευθεριά”».

Αυτό το ποίημα, θέλω να πω, θα μπορούσε να το είχε δημοσιεύσει τότε ακόμη και ο (παράνομος) Ριζοσπάστης…

Ψάχνω, και θέλω να βρω και να διαβάσω, το βιβλίο του Σάκη Καπίρη Εσύ κι Εγώ από το 1969, επειδή έχει… προκλητικό εξώφυλλο (για τα μέτρα της εποχής), προσδοκώντας πως η ποίησή του, εδώ, θα είναι άλλης λογικής και άλλης κατεύθυνσης. Θα το βρούμε σιγά-σιγά κι αυτό…

Τέλος, για το βιβλίο του Αφιέρωμα στον Πατέρα, από το 1979, ο Σάκης Καπίρης φυλάει μερικά ιδιαίτερα ποιήματα για τον πατέρα, για τη μορφή του πατέρα, που μέσα από τον απλό επιγραμματικό λόγο τους, φανερώνουν και την ιδιαίτερη και ευαίσθητη ψυχοσύνθεσή του. Ένα δείγμα…

Σ’ ΕΝΑ ΜΠΛΟΚΟ

Κατοχή και σ’ ένα μπλόκο
τον επιάσαν τον πατέρα,
αίμα στάζει το φεγγάρι
δεν μιλιέται η μητέρα,
κι εγώ γράφω σ’ ένα τοίχο
ναι, του Σολωμού τον στίχο
κεφαλαία στη σειρά
… απ’ τα κόκκαλα βγαλμένη
των Ελλήνων τα ιερά.