ΨΥΧΕΔΕΛΕΙΑ & ΨΥΧΟΤΡΟΠΑ

Πριν από λίγες μέρες έπεσε στα χέρια μου το περιοδικό-βιβλίο Ψυχεδέλεια & Ψυχοτρόπα των εκδόσεων Άγνωστο από τη Θεσσαλονίκη (δεν αναφέρεται χρονιά). Τα κείμενα υπογράφουν οι Κλεάνθης Γρίβας, Γιώργος Οικονομόπουλος, Γιώργος Στάμκος, Μίλιτσα Κοσάνοβιτς, Παντελής Γιαννουκάκης και Λένα Αδαμοπούλου. Έχω διαβάσει ήδη τα περισσότερα, ξεκινώντας απ’ αυτά του Γρίβα, για να φθάσω προς το τέλος στο «Ψυχεδέλεια και Ψυχοενεργές Καταστάσεις της Συνείδησης», το οποίον υπογράφει η κυρία Κοσάνοβιτς. Μία από τις παραγράφους του συγκεκριμένου κειμένου, στην οποίαν έμεινα λίγο παραπάνω, είχε τίτλο «Άνοδος και πτώση του ψυχεδελικού ροκ». Πρόκειται για ένα πρόχειρο, γεμάτο ανακρίβειες, λάθη και άστοχες εκτιμήσεις κομμάτι, που δείχνει, απλώς, πως η αρθρογράφος δεν κατέχει το αντικείμενο, μεταφέροντας κενές γνώσεις που έχει αρπάξει από ’δω κι από ’κει, χωρίς κανένα ψάξιμο και καμία εμπέδωση. Διαβάστε – οι εμφάσεις δικές μου. «Για πρώτη φορά το ψυχεδελικό ροκ εμφανίστηκε στην αμερικανική σκηνή στην δεκαετία του 1960, για να εξαπλωθεί πολύ σύντομα και στην Ευρώπη. Πρόκειται για ροκ μουσική, η οποία ήταν σε μεγάλο βαθμό εμπνευσμένη από τις παραισθησιογόνες ή λεγόμενες ‘mind-expanding’ ουσίες όπως είναι η μαριχουάνα και το LSD. (…) Το επίκεντρό του αρχικά ήταν στη Δυτική Ακτή των ΗΠΑ, όπου οι πρώιμοι Grateful Dead ήταν ένα είδος ‘house band’ και εμφανιζόταν στα λεγόμενα ‘multimedia happenings’ και ‘acid test’ του συγγραφέα Ken Kesey. To 1967 στα top ten hit singles βρισκόντουσαν συγκροτήματα όπως οι Love, The Charlatans, The Doors, και Jefferson Airplane.(…) Στο μεταξύ οι 13th Floor Elevetors από το Τέξας έπαιξαν πολύ πιο dark, ψυχωτικό acid rock. Μετά από τέσσερα ‘εξωφρενικά’ άλμπουμ, το 1969 ολοκληρώθηκε η πορεία τους. Μετά από λίγο ο πολύ καλός τους κιθαρίστας, ο Rocky Erickson, μπήκε στην ψυχιατρική κλινική. Ταυτόχρονα στην Ανατολική Ακτή οι Velvet Underground συμβόλιζαν μία μηδενιστική cool εκδοχή της ψυχεδέλειας. Ήδη γνωστά ροκ συγκροτήματα όπως οι Beatles, εισάγουν τα ψυχεδελικά στοιχεία στη μουσική τους βγάζοντας τα πολύ γνωστά σήμερα άλμπουμ ‘Revolver’ (1966), ‘Sgt. Pepper’s Lonely Hearts Club Band’ (1967) και ‘Magical Mystery Tour’ (1967).(…) Ταυτόχρονα, στη βρετανική ροκ σκηνή αρχίζουν να βγαίνουν και ψυχεδελικά συγκροτήματα. Ξεχωρίζουν οι σουρεαλιστικοί και μινιμαλιστικοί Pink Floyd, που ένωσαν στη μουσική τους ένα νέο αυτοσχεδιασμό με ακουστικά πειράματα, δημιουργώντας τραγούδια πολύ μεγάλης διάρκειας. Ταυτόχρονα ενσωμάτωσαν την επιρροή της beat ποίησης, όπως και της μοντέρνας τζαζ, αλλά αξιοποίησαν και ανατολίτικα μουσικά όργανα όπως το σιτάρ.(…) Ο πρώτος συνθέτης και τραγουδιστής των Pink Floyd, ο Syd Barret, του οποίου η οραματική φαντασία κατέληξε τραγικά σε σχιζοφρένια, ακολούθησε με ενθουσιασμό την ‘ηθική της μουσικής εξερεύνησης και πειράματος’. Το πρώτο τους άλμπουμ, το The Piper of the Gates Dawn (1967) είναι αισθησιακό, υπνωτικό, που σε έκανε να ‘χάνεις το έδαφος κάτω από τα πόδια σου’ και ήταν το πιο χαρακτηριστικό παράδειγμα της ψυχεδελικής εποχής. Οι υπόλοιπες δραστηριότητες της ψυχεδελικής ροκ σκηνής της Βρετανίας αναπτύχθηκαν από την περιθωριακή ‘freak’ σκηνή, δηλαδή των χίπις που παίρνουν ναρκωτικά… (…) Ενώ μονάχα μερικά ψυχεδελικά συγκροτήματα διάρκεσαν περισσότερο από ένα ή δύο άλμπουμ, η επίδραση αυτού του μουσικού κινήματος έφερε ολόκληρη επανάσταση στη μόδα, στην τέχνη της αφίσας και τις ζωντανές παραστάσεις. Είχε μεγάλες επιρροές στην μετέπειτα heavy metal μουσική, όπως και στις progressive και art rock μπάντες, που αναπτύχθηκαν από τα ψυχεδελικά συγκροτήματα, όπως οι Emerson Lake and Palmer και οι Tangerine Dream. Περισσότερο όμως απ’ όλα η επιρροή της ψυχεδελικής ροκ μουσικής ήταν ολοφάνερη στα μετέπειτα κινήματα του punk, rap, trip-hop, που είναι ένα μίγμα του hip-hop και της σύγχρονης ψυχεδέλειας».Εν τάχει λίγα λόγια. Όπως έχω ξαναγράψει δεν έχει πλήρες νόημα να μιλάμε, στη μουσική ειδικά, για πρωτιές, απλώς γιατί πριν από τις… πρώτες φορές κάτι πιο πριν έχει υπάρξει (πάνω στο οποίο βασίστηκαν οι επίσημες πρωτιές).
Το ψυχεδελικό rock στην Αμερική εμφανίστηκε για πρώτη φορά στην δεκαετία του ’60 – αυτό είναι το μόνο σίγουρο. Θα πρέπει όμως να ξεκαθαρίσουμε, ακόμη και σ’ αυτή την περίπτωση, αν μιλάμε για τη δισκογραφία ή όχι. Τέλη Νοέμβρη του ’65 φαίνεται πως οι Warlocks (οι μετέπειτα Grateful Dead) παίζουν μουσική έχοντας πάρει LSD στο πρώτο acid test του Ken Kesey (κατά πόσο αυτή ήταν rock δεν είμαι βέβαιος 100% - δηλαδή σίγουρα δεν ήταν 100% rock). Όμως οι Beatles, που είχαν δοκιμάσει LSD, στις αρχές Απριλίου του ’65, ηχογραφούν στις 13 του ίδιου μήνα το “Help!”, όχι βέβαια κάτω από την επήρεια του LSD, αλλά με νωπή ακόμη την επίδρασή του, αλλά και τα διαβάσματα από Huxley. Οι στίχοι από το τραγούδι το λένε ξεκάθαρα: “Now I find I’ve changed my mind and opened up the doors/ and now my life has changed in oh so many ways” και λίγο πιο κάτω “my independence seems to vanish in the haze”. Έτσι, εκείνο που λέει η Κοσάνοβιτς πως «ήδη γνωστά ροκ συγκροτήματα όπως οι Beatles, εισάγουν τα ψυχεδελικά στοιχεία στη μουσική τους» ακούγεται τουλάχιστον ατυχές (για να είμαι κομψός), αφού όταν οι Beatles έγραφαν το “Help!” οι Warlocks πρέπει να έπαιζαν acoustic bluegrass, δίχως, ακόμη, να έχουν αντιληφθεί την όποια συμβολή του LSD στη μουσική δημιουργία. Στο βιβλίο "Captain Trips, The Life & Fast Time of Jerry Garcia" (υπό Sandy Troy, εκδ. Virgin, London 1995) διαβάζουμε πως... αν και ο Garcia είχε δοκιμάσει LSD κάπου μέσα στο 1964, πολύ αργότερα, σ' ένα live των Lovin' Spoonful, στο Longshoremen's Hall του San Francisco (24/10/1965) θα αντιλαμβανόταν τη διαδραστικότητα του ψυχοτρόπου εν σχέσει με τη μουσική. Το πρώτο αμερικανικό γκρουπ, που πήρε LSD και έπαιξε live υπό την επήρειά του (τώρα, το τι μπόρεσε να παίξει είναι άλλο θέμα) φαίνεται πως ήταν οι Charlatans, τον Ιούνιο του ’65, στο Red Dog Saloon, στη Virginia City της Nevada (κοντά στα σύνορα με την Καλιφόρνια). Αλλά κι αυτοί δεν έπαιζαν ακριβώς acid rock. Αλλά… acid country-folk. Το ψυχεδελικό ή acid rock δεν «ήταν σε μεγάλο βαθμό εμπνευσμένο από τις παραισθησιογόνες ή λεγόμενες ‘mind-expanding’ ουσίες όπως είναι η μαριχουάνα και το LSD» κι αυτό γιατί τα ψυχοτρόπα είχαν υποβοηθητικό μόνο ρόλο στην παραγωγή του acid rock. Και ούτε μαριχουάνα και LSD είναι το ίδιο πράγμα. Ο Γρίβας, σ’ έναν πίνακα που δημοσιεύεται στη σελ.8 του περιοδικού κατατάσσει το LSD στα ημισκληρά ψυχοτρόπα και την κάνναβη στα μαλακά.
Πάντως, επειδή μιλάμε για acid rock, ας πω πως τόσο στην Αμερική όσο και στη Βρετανία, το… acid folk προγήθηκε του acid rock, αφού τόσο ο Davy Graham (στο Νησί), όσο και οι Holy Modal Rounders, για να μην πάω πίσω στον Ted Alevizos και φανώ υπερβολικός, προηγήθηκαν και των Beatles και των Charlatans, και των Warlocks/ Grateful Dead.
Το 1967 στο top ten μπήκαν μόνον οι Doors (το “Light my fire” στο Νο 1) και οι Jefferson Airplane (“Somebody to love” Νο 5, “White rabbit” Νο 8), δεν μπήκαν ούτε οι Love (νομίζω πως μέσα στο ’67 δεν είχαν τραγούδι ούτε καν στην 100άδα – διορθώστε με αν κάνω λάθος –, αφού το “Alone again or” έφθασε στο Νο 99 το 1968), ούτε οι Charlatans (δεν πρέπει ποτέ να έβαλαν τραγούδι τους ούτε στο Hot 100 – δεν συζητώ για δεκάδα), ενώ ο δυστυχής Roky Erickson είχε μικρή συμμετοχή στο “Bull of the Woods”, αφού ήδη μπαινοέβγαινε στις κλινικές – δεν μπήκε δηλαδή «μετά από λίγο».
Τώρα, κατά πόσον οι Pink Floyd ήταν... σουρεαλιστικοί και μινιμαλιστικοί, με επιρροές από την beat ποίηση, όπως και τη μοντέρνα τζαζ, αξιοποιώντας και ανατολίτικα μουσικά όργανα όπως το σιτάρ(;!) το αφήνω στην κρίση όσων τους έχουν ακούσει… Για να μη μιλήσω για τους Γερμανούς Tangerine Dream, οι οποίοι δεν είχαν καμία σχέση με το progressive ή το art rock.
Δεν υπάρχει λόγος να επεκταθώ… γιατί, αν κάποιος μιλάει εξ ονόματος του rock και τα ονόματα των μουσικών και των δίσκων τα γράφει όπως του κατέβει (Rocky αντί του σωστού Roky, Barret αντί Barrett, “The Piper of the Gates Dawn” αντί “The Piper at the Gates of Dawn”), τότε, στα περισσότερο απαιτητικά θέματα, δεν μπορεί παρά να έχει άγρια μεσάνυχτα.