ΤΟΛΗΣ ΦΑΣΟΗΣ …making bombs

Ένα από τα περιοδικά που αγόραζα τακτικώς στη δεκαετία του ’80 ήταν και ο Σχολιαστής – ένα περιοδικό της Αριστεράς με ποικιλία πολιτικών, κοινωνικών και καλλιτεχνικών θεμάτων. Προσφάτως ξέθαψα κάμποσα τεύχη (όλα αγορασμένα στα eighties και όχι τώρα…), αρχίζοντας έτσι ένα κάπως προσεκτικό ξεφύλλισμα. Το επιχειρώ αυτό από καιρού εις καιρόν στα περιοδικά επειδή, πάντα, κάτι θα θυμηθείς, πάντα κάτι θα προσέξεις, που δεν το είχες προσέξει την πρώτη φορά. Στο τεύχος 30 του Σχολιαστή, από τον Σεπτέμβριο του ’85, υπήρχε μία 8σέλιδη έρευνα του περιοδικού, σε μεγάλο μέρος της σχετική με τη στάση της ελληνικής κοινότητας στην ρατσιστική-φασιστική πολιτική του apartheid στην τότε Νότια Αφρική. Την επιμέλειά της είχε ο Δημήτρης Τρίμης (γνωστός μας από τον Ιό στην παλαιά Ελευθεροτυπία και νυν πρόεδρος της ΕΣΗΕΑ), ο οποίος ανάμεσα σε άλλα παρουσίαζε και τις απόψεις ενός ελληνικής καταγωγής μουσικού, που είχε γεννηθεί στην Νότια Αφρική και ο οποίος είχε σπάσει τα κοντέρ με την επιστροφή του στην Ελλάδα, όταν βρέθηκε να τραγουδά το “Get that beat” (1981) με τους Sharp Ties. Φυσικά επρόκειτο για τον τραγουδιστή του γκρουπ, τον Τόλη Φασόη.

Ο Φασόης είχε ξεκινήσει να παίζει μουσική από την εποχή που βρισκόταν ακόμη στη Νότια Αφρική, ως μέλος μιας reggae/rock μπάντας, των Introverts. Το συγκρότημα εμφανίστηκε στο Cape Town το 1979 και όπως αναφέρει ο Τρίμης, δια στόματος Φασόη προφανώς, το live έγινε «σε ένα γήπεδο μπροστά σε χιλιάδες λευκούς και μαύρους» με τους Introverts να ξεσηκώνουν τον κόσμο και να κυνηγιούνται από την αστυνομία. Ο Φασόης είχε τραγουδήσει το “Making bombs” (γνωστό και σ’ εμάς από το πρώτο LP των Sharp Ties) παρουσιάζοντάς το ως μια… κάποια λύση στο πρόβλημα του apartheid. Όπως γράφει και ο Τρίμης: «Ο Φασόης στο πανεπιστήμιο το 1976 χτυπήθηκε σε αντι-ρατσιστική διαδήλωση επειδή τραγουδούσε με μαύρους και για τους μαύρους. Ήρθε στην Ελλάδα για να αποφύγει την στράτευση και γιατί η Νότια Αφρική δεν αφήνει περιθώρια ούτε στους λευκούς να αμφισβητούν το καθεστώς της». Το 1985 οι Sharp Ties είχαν πλέον γράψει την ιστορία τους και ο Τόλης Φασόης θυμόταν τα ακόλουθα, γράφοντάς τα στον Σχολιαστή...

«Ταξιδεύοντας στην Αθήνα απ’ την Καλαμάτα με το λεωφορείο των ΚΤΕΛ, έτυχε να καθίσω δίπλα σ’ έναν Έλληνα κύριο που είχε ζήσει για 14 χρόνια στη Νότια Αφρική. Καθώς του μιλούσα έγινε πολύ φανερό ότι αυτός ο άνθρωπος ήταν υποστηρικτής του φασιστικού καθεστώτος του P.W. Botha. Αυτό φυσικά δεν αποτέλεσε έκπληξη για μένα, ήταν απλά ένας ακόμα Έλληνας που είχε βρεθεί στη Νότια Αφρική, έβγαλε λεφτά απ’ το σύστημα και τώρα είναι ένθερμος οπαδός του συστήματος που τον είχε βοηθήσει να βγάλει αυτά τα λεφτά. Είναι μια ακόμα συνηθισμένη περίπτωση, καθώς στις ‘ελληνικές κοινότητες’ σε πολλές πόλεις της χώρας υπήρχαν πολλοί Έλληνες που ήταν ρατσιστές και υποστηρικτές του φασιστικού καθεστώτος.
Μέσα στους πολυάριθμους Έλληνες που ήρθαν στη Νότια Αφρική υπήρχε ένας μεγάλος αριθμός αριστερών που δεν μπορούσαν να βρουν δουλειά στην Ελλάδα μετά τον εμφύλιο. Την ίδια εποχή (και μέσω της ελληνικής πρεσβείας που κρατούσε πάντα ακροδεξιά στάση), ένας αριθμός δεξιών Ελλήνων που είχαν δεσμούς με τους Γερμανούς στη διάρκεια του πολέμου, ή Έλληνες που δούλευαν για τους Άγγλους το ίδιο διάστημα, ενθαρρύνθηκαν να μεταναστεύσουν στη Νότια Αφρική. Μερικοί απ’ αυτούς έφτιαξαν περιουσίες εκεί, κάνοντας τον καταδότη της νοτιοαφρικανικής αστυνομίας. Η δουλειά τους ήταν να πληροφορούν την αστυνομία: ποιοι Έλληνες κομμουνιστές υπήρχαν, ποιος έκανε παράνομη εξαγωγή συναλλάγματος και γενικά για τις κινήσεις του κάθε Έλληνα. Όταν έγιναν οι εξεγέρσεις στο Shaperville (σ.σ. Μάρτιος 1960), μάζεψαν αρκετούς Έλληνες για να τους αποσπάσουν πληροφορίες.
Επίσης μετά τη δολοφονία του πρωθυπουργού Verwoerd από Έλληνα (σ.σ. τον Hendrik Verwoerd δολοφόνησε ο ελληνικής καταγωγής υπάλληλος του νοτιοαφρικανικού κοινοβουλίου Δημήτρης Τσαφέντας, τον Σεπτέμβριο του ’66), πήγαν και πάλι Έλληνες αριστερούς ‘μέσα’ για ανάκριση. Ακόμα στα τέλη της δεκαετίας του ’70 μερικοί Έλληνες φυλακίστηκαν για ‘παράνομη εξαγωγή συναλλάγματος’. Σ’ όλες τις παραπάνω περιπτώσεις ήταν φανερό ότι οι καταδότες, για τις συλλήψεις, ήταν Έλληνες.
Η ελληνική κοινότητα έτσι απέκτησε πολύ γρήγορα ‘ηγεσία’, απ’ αυτούς που με τη βοήθεια της κυβέρνησης μάζεψαν μια μικρή περιουσία και είχαν τα οικονομικά ‘φόντα’ για να κρατούν αυτή τη θέση στην κοινότητα. Η κοινότητα και οι ηγέτες της, που είχαν οικονομικές συναλλαγές με την κυβέρνηση της Νότιας Αφρικής, δεν μπορούσαν φυσικά να διαφωνούν με την κυβερνητική πολιτική και η ελληνική κοινότητα σε μεγάλο βαθμό αδιαφορούσε για την πολιτική κατάσταση.

Μου ήταν ευχάριστο να είμαι μέλος της κοινότητας του Cape Town, καθώς είχαμε μια καλή ποδοσφαιρική ομάδα, τα καλύτερα πάρτι, τη γλώσσα μας κ.λπ., αλλά πάντα μου φαινόταν ότι είχαμε παραγίνει Νοτιοαφρικάνοι.
Σ’ ένα φασιστικό καθεστώς αισθάνονται καλά αυτοί που τους αρκεί να δουλεύουν σκυλίσια και να υπακούουν στα αφεντικά τους. Ιδίως αυτό ταιριάζει στα ίδια τα αφεντικά…».