ΣΩΤΗΡΗΣ ΡΕΜΠΑΠΗΣ δύο άγνωστα άλμπουμ του ’80

Ο Σωτήρης Ρεμπάπης είναι ένας συνθέτης-μουσικός, που δραστηριοποιήθηκε, βασικά, στη δεκαετία του ’80 (αν υποθέσουμε πως «δραστηριοποίηση» σημαίνει και «δισκογραφία»). Θυμόμουν το όνομά του από τότε –πρέπει να είχα διαβάσει κάτι σχετικό σε περιοδικό της εποχής– όπως μου είχε μείνει στο μυαλό και ο τίτλος ενός από τους δίσκου του, το όνομα «Νταηλιάνα». Πριν λίγο καιρό έφθασαν στα χέρια μου, μέσω του Δημήτρη Βασιλειάδη της B-Other Side Records (τον ευχαριστώ και από εδώ), δύο ανεξάρτητες κασέτες (manufactured by EMI Greece S.A.), κατά βάση οι δύο μοναδικές τυπωμένες δουλειές του Σωτήρη Ρεμπάπη. Η «Νταηλιάνα» από το 1984 και «Τα Παλληκάρια» από το 1986. Έβαλα στο deck ν’ ακούσω τις δύο κασέτες με πραγματική «αγωνία» (είμαι και fan των κασετών) και κυρίως με την υποψία –ναι– πως θα βρισκόμουν μπροστά σε κάτι διαφορετικό. Σ’ εκείνο το είδος του «εντέχνου» τραγουδιού, που συνομιλούσε (ακόμη τότε) με την ποίηση και με την ανάλογη υψηλή μουσική δημιουργία. Γιατί εκείνο που μου έκανε εντύπωση στις μελοποιήσεις του Ρεμπάπη –και ας το πω από την αρχή– είναι ο δωρικός τρόπος προσέγγισης του ποιητικού λόγου. Οι λέξεις μπροστά καθαρές και ευδιάκριτες και δίπλα τους τα όργανα (μπουζούκι, πιάνο, βιολί…), σ’ έναν βαρύ, επικό ρόλο.

Η «Νταηλιάνα» [Ανεξάρτητη Παραγωγή TC-SPR 274] ανοίγει με το «Αρχή Σοφίας…» του Κώστα Βάρναλη. Μελοποείται ένα μέρος του ποιήματος («Λίγη δροσιά, ουρανέ μου,/ και χάιδεμα τ’ ανέμου,/ κελάηδημα πουλιού,/ ξανάνιωμ’ Απριλιού! Ανάσ’, ανάσα λίγη!/ Χρόνια η θελιά μάς πνίγει.(…)») και αποδίδει ο στεντόρειος τραγουδιστής Πασχάλης Μωραϊτίδης (συνεργάτης εκείνη την εποχή και του Πάνου Τζαβέλλα). Βαρύ, αργό, ζεϊμπέκικο με το μπουζούκι αγέρωχο μπροστά, πηγαίνοντας παραλλήλως με την παλληκαρίσια ερμηνεία. Το «Τραγούδι της Αναπνοής» είναι ένα ποίημα της Ελένης Βακαλό. Η Βασιλική Βιρουράκη και ο Πασχάλης Μωραϊτίδης με τη συνοδεία πιάνου, αποδίδουν ένα κομμάτι, που μοιάζει να έρχεται απ’ αλλού (από το «προχωρημένο» πολιτικό τραγούδι των late 70s – Θάνος Μικρούτσικος και Μιχάλης Γρηγορίου βασικά). Η «Μπαλάντα του κυρ Μέντιου» του Κώστα Βάρναλη είναι ένα συγκλονιστικό, αγωνιστικό, ποίημα, το οποίον απογείωσε, ως γνωστόν, ο Νίκος Ξυλούρης στο «Σάλπισμα [EMI/ Columbia] του Λουκά Θάνου. Ακούστηκε για πρώτη φορά στη δισκογραφία το 1975, στη μελοποίηση της Μαίρης Δαλάκου (LP «Τα Σατυρικά» στην εταιρεία Sonora), για ν’ ακολουθήσει η μελοποίηση του Θάνου το 1978 (είναι το έτος έκδοσης του άλμπουμ – το λέω, γιατί, όπως διαβάζω στο innersleeve, η μελοποίηση συνέβη στο διάστημα 1969-1972). Έξι χρόνια αργότερα (1984) ο Σωτήρης Ρεμπάπης επιχειρεί μία τρίτη μελοποίηση του εν λόγω ποιήματος, την οποία και συμπεριλαμβάνει στην «Νταηλιάνα»· άγνωστη μεν, αλλά εξαιρετική. Ο Ρεμπάπης δεν είχε μόνον να αναμετρηθεί με τους στίχους του Βάρναλη, αλλά και με την προϋπάρχουσα σύνθεση του Θάνου, η οποία ήταν, είναι και θα είναι διαρκώς στ’ αυτιά μας. Παρά ταύτα κατόρθωσε να δώσει μία άλλη εκδοχή του ποιήματος, στηριγμένος φυσικά στην έμπνευσή του, αλλά και στη φωνή του Γιώργου Υδραίου (συνεργάτης τότε και του Θωμά Μπακαλάκου). Έχοντας ως βασικό όργανο το βιολί και δευτερευόντως το μπουζούκι, σ’ έναν πολύ ιδιαίτερο κάπως κιθαριστικό ρόλο, ο Ρεμπάπης επιχειρεί μία κάπως… ασθμαίνουσα μελοποίηση του ποιήματος, την οποίαν όσο πιο πολλές φορές ακούω τόσο σβήνεται από το μυαλό μου η μελοποίηση του Θάνου και η ερμηνεία του Ξυλούρη! Έχω την εντύπωση, δηλαδή, πως ο Ρεμπάπης έχει στοχεύσει διάνα όσον αφορά στην λαϊκά στοιχεία του ποιήματος, και βεβαίως στην ιδιότυπη γλώσσα του Βάρναλη. Είναι μια μελοποίηση που πρέπει ν’ ακουστεί από περισσότερους έστω και μετά από 30 χρόνια… Στο «Τραγούδι του Ποταμού» της Ελένης Βακαλό, ο Ρεμπάπης συνταιριάζει βυζαντινά και δημοτικά μελοποιητικά στοιχεία, χρησιμοποιώντας ελάχιστη οργανική συνοδεία (πέραν του εισαγωγικού κιθαριστικού μπουζουκιού, ό,τι άλλο ακούγεται είναι… σφύριγμα με το στόμα), εκμεταλλευόμενος στο έπακρο την άπλετη φωνή του Πασχάλη Μωραϊτίδη. Μοναδικό ακρόαμα! Σαν ν’ ακούς δημοτικό τραγουδιστή να τραγουδά σε διάσελο! Η πλευρά θα κλείσει με το ορχηστρικό «Μορφές Ι». Το μπουζούκι στον δικό του ιδιαίτερο ρόλο, πότε με στακάτο και πότε με συγχορδίες, όχι μακριά από μιαν αυτοσχεδιαστική λογική. Η σύντομες (μόλις ενάμισι λεπτό) «Μορφές ΙΙ» για σόλο πιάνο ανοίγουν την δεύτερη πλευρά, για ν’ ακολουθήσει η μελοποίηση του ποιήματος «Λεμονιά» της Ελένης Βακαλό, με ερμηνεύτρια την άγνωστη προς εμένα Δήμητρα Μιγδάνη. Η κάπως «δωματίου» εισαγωγή είναι ό,τι πρέπει για ένα folk κατά βάση κομμάτι, επί του οποίου κυριαρχούν τα έγχορδα και κάποια ιδιόφωνα κρουστά. Το «Άκου τη Μουσική του Λιόφυλλου» σε ποίηση Δημήτρη Κατσαγάνη είναι ένα από τα ωραιότερα τραγούδια του άλμπουμ. Εντυπωσιακός για ακόμη μία φορά ο Μωραϊτίδης, είναι ο «τέλειος» ερμηνευτής ενός εξαιρετικού ποιήματος με σαφείς «δημοτικές» αναφορές, τις οποίες και εξωτερικεύει πλήρως η μελοποίηση του Ρεμπάπη. Θ’ ακολουθήσει ένα ακόμη ιντερμέτζο («Μορφές ΙΙΙ»), με πρωταγωνιστές τα έγχορδα, για να ολοκληρωθεί το άλμπουμ με το «Η Μικρή Θεατρίνα στο Σινικό Τοίχος» της Ελένης Βακαλό, με τον Μωραϊτίδη σε ρόλο… ιεροψάλτη – ίσο οργανικό, καμπάνες, και στην πορεία «Kurt Weill-ική» διαχείριση.

Η «Νταηλιάνα» είναι ένα ξεχωριστό άλμπουμ της ελληνικής «έντεχνης» δισκογραφίας, κι ας είναι σχεδόν 30 χρόνια αγνοημένο.

Το επόμενο και τελευταίο(;) άλμπουμ του Σωτήρη Ρεμπάπη, «Τα Παλληκάρια» [Ανεξάρτητη Παραγωγή TC-SPR 369], κυκλοφόρησε το 1986, όπως έγραψα και στην αρχή. Και σ’ αυτό μελοποιούνται έλληνες, κυρίως, ποιητές (Ελένη Βακαλό, Κώστας Βάρναλης, Νίκος Εγγονόπουλος, Γιώργος Σαραντάρης, Στέλιος Τσαγκάς, αλλά και Ναζίμ Χικμέτ), ενώ ερμηνεύει η Βασιλική Βιρουράκη (συμμετέχει σ’ ένα τραγούδι και ο Γιώργος Υδραίος). Διαφόρων ειδών ποιήματα, με τα «αγωνιστικά» (ας τα χαρακτηρίσω έτσι) να έχουν τη μερίδα του λέοντος, αλλά και με το «Είταν Μια Μέρα Γελαστή» του Γιώργου Σαραντάρη («Είταν μια μέρα γελαστή/ Που τη χορεύαν όλοι/(…) Είταν καιρός που άνοιγε η καρδιά/ Και μπαίναν τα λουλούδια(…)») να κερδίζει εξ αρχής τις εντυπώσεις. Η μελοποιητική «αγωνία» του συνθέτη να αποδοθούν με ακρίβεια τα ποιητικά νοήματα, οι προσεγμένες ενορχηστρώσεις, και βεβαίως η φωνή της Βιρουράκη (ξεκίνησε από κάποιο ροκ συγκρότημα το 1971 ονόματι Εντελβάις –όπως διάβασα στο δίκτυο–, αλλά στ’ αυτιά μου μεταφέρει κάτι από την ερμηνευτική αύρα της Μαρίας Φαραντούρη), άπαντα συντελούν στο ένα και μοναδικό ερώτημα…

Γιατί χάθηκε από τη δισκογραφία ο Σωτήρης Ρεμπάπης;