ΦΡΕΝΙΤΙΣ μουσική Βαγγέλης Παπαθανασίου

Την ταινία Φρενίτις, σε σκηνοθεσία Τζαν Κρίστιαν (Γιάννης Χριστοδούλου), την είχα δει για πρώτη φορά στην τηλεόραση στη δεκαετία του ’80 (την είδα και πιο πρόσφατα, μισή…), ίσως επειδή μου θύμιζε, λόγω τίτλου, το Frenzy (1972) του Alfred Hitchcock, αλλά και γιατί επρόκειτο για παλαιά ελληνική παραγωγή, «άγνωστη» και με… τραβηχτικό τίτλο. Εξ όσων μπορώ να θυμηθώ η ταινία δεν έλεγε τίποτα ιδιαίτερο παρ’ όλες τις καλές προθέσεις του σκηνοθέτη (αστυνομικό θρίλερ, με κάποια επιφανειακά στοιχεία… φυσικού τρόμου), τους καλούς ηθοποιούς (Γιάννης Βόγλης, Άγγελος Αντωνόπουλος, Αλέξης Δαμιανός, Τασσώ Καββαδία…), αλλά και την ιδιαίτερη μουσική του… Βαγγέλη Παπαναστασίου (ένα, ας το πω, πρώιμο ηλεκτρονικό soundtrack με «πειραγμένους» ήχους από όργανο).
Αυτό το… Βαγγέλης Παπαναστασίου μού είχε κάνει εντύπωση τότε (καθότι το επώνυμο ήταν άγνωστο), παρά το γεγονός ότι το μυαλό όλων μας θα πήγαινε κατ’ ευθείαν στον Βαγγέλη Παπαθανασίου. Πουθενά όμως κάποια γραπτή πηγή, που να επιβεβαιώνει κάτι τέτοιο. Κάποια πληροφορία.
Εκείνη την εποχή (αναφέρομαι στο δεύτερο μισό της δεκαετίας του ’80), η μονή γραπτή αναφορά για το Φρενίτις ήταν τελικώς ο… εισπρακτικός κατάλογος των ελληνικών ταινιών, έτσι όπως εκείνος αποτυπωνόταν στο βιβλίο του Γιάννη Σολδάτου Ιστορία του Ελληνικού Κινηματογράφου [Δ Έκδοση, Αθήνα, Αιγόκερως 1984]. Στην περίοδο 1971-72 το Φρενίτις είχε κόψει 5670 εισιτήρια κι είχε έλθει 89ο σε εισπράξεις μεταξύ των 90 ταινιών της περιόδου! Δεν ξέρω αν ήταν χειρότερο από άλλες σαχλαμάρες του τότε κινηματογράφου μας, ή αν προβλήθηκε στις αίθουσες το καλοκαίρι του ’72 (και το είδαν οι… τρεις κι ο κούκος) προκειμένου να επωφεληθεί από το Frenzy του Hitchcock, που έβγαινε την ίδιαν εποχή. Αν και το πιο πιθανόν είναι να δεινοπάθησε στη διανομή, ως ανεξάρτητη παραγωγή.

Η αλήθεια πάντως είναι πως είχα παραξενευτεί με την χρονολόγηση του Φρενίτις.
Βλέποντάς το δεν μου θύμιζε φιλμ του ’71-’72, αλλά αρκετά παλαιότερο· ας πούμε των μέσων του ’60. Δεν ήταν μόνον η εικόνα των ηθοποιών –πιο νέοι και με άλλη κώμη, δηλ. καμμία σχέση με το πώς ήταν οι ίδιοι, με τις φαβορίτες και τα… μαλλιά τους, το 1971–, ήταν και το ωραίο τραγούδι που απέδιδε στην ταινία η Αλέκα Κανελλίδου, το οποίον, ως ήχος, θύμιζε κατ’ ευθείαν mid-sixties. Το… “I remember the day” έφερνε στο νου –αυτό το είπα αργότερα– το 45άρι “The more I see you/ Stranger” [Philips 6140], που είχε κυκλοφορήσει υπό το όνομα της Κανελλίδου το 1967 (το “Stranger” ήταν σύνθεση του Βαγγέλη Παπαθανασίου, που διηύθυνε και τα δύο τραγούδια του single, σε στίχους Νίκου Μαστοράκη).

Τι συνέβαινε λοιπόν με το Φρενίτις του Τζαν Κρίστιαν; Πότε είχε γυριστεί; Ήταν όντως ο Παπαθανασίου ο συνθέτης της μουσικής, ή μήπως εκείνος ο… ανύπαρκτος Παπαναστασίου;
Την απάντηση δεν την βρήκα ποτέ στο internet –ακόμη και σήμερα τα σχετικά sites αναπαράγουν απλώς το… ευκόλως εννοούμενο–, αλλά σ’ ένα τεύχος των Μοντέρνων Ρυθμών, που έπεσε στα χέρια μου, πριν μερικά χρόνια, όταν επανεκδόθηκαν τα πρώτα 100 τεύχη τού γνωστού περιοδικού των sixties από τον όμιλο Γιαννίκου.
Στο τεύχος 68 (16/11/1966) η Χριστίνα Λυκιαρδοπούλου γράφει στη στήλη της Ο Κόσμος της Σκηνής Και… Της Οθόνης:
«Είδα την δοκιμαστική προβολή της ταινίας ‘Frenzy’, ελληνοαμερικανικής παραγωγής, με μουσική του Βαγγέλη Παπαθανασίου. Η ταινία αυτή που προβάλλεται ήδη στους αμερικανικούς κινηματογράφους με μεγάλη επιτυχία, θα παιχθεί και στην Αθήνα πολύ σύντομα…».

Βεβαίως, το πόσο μεγάλη επιτυχία είχε η ταινία στους αμερικανικούς κινηματογράφους καλύτερα ας το αφήσουμε, ενώ και το «πολύ σύντομα» κράτησε εν τέλει 5-6 χρόνια.
Η ταινία κατατάσσεται στις παραγωγές που προβλήθηκαν την σεζόν 1971-72 (πάτωσε όπως είπαμε στις εισπράξεις), ενώ και ο imdb.com την χρονολογεί (λανθασμένα) από το 1971. Βεβαίως οι… κολέκτορες του Vangelis στο διαδίκτυο την αναφέρουν ως ταινία του 1966, ενώ κάποιοι απ’ αυτούς(;) φαίνεται πως προχώρησαν τα πιο πρόσφατα χρόνια και στην κυκλοφορία ενός πειρατικού OST(!) αποκόβοντας δώδεκα θέματα από το φιλμ, παρουσιάζοντας, σε silver screen CD να υποθέσω, 19 λεπτά μουσικής. Καραμπινάτη πειρατεία για προφανείς (εισπρακτικούς) λόγους (λόγω… Vangelis), και παρά το γεγονός ότι ο Παπαθανασίου διαχώρισε από νωρίς τη σχέση του με το φιλμ, αφού ακόμη και στους τίτλους του αναφέρθηκε με άλλο επώνυμο. (Γενικώς, ο Παπαθανασίου είναι από τους έλληνες συνθέτες που έχουν υποφέρει από την πειρατεία – κάτι που, εν πάση περιπτώσει, ξεκινά από παλαιά, δεν είναι πρόσφατο φαινόμενο. Επ’ αυτού ετοιμάζω κι ένα άλλο κειμενάκι με… φανταστικό ενδιαφέρον, για το προσεχές διάστημα).

Για να επανέλθω στην ταινία… Το ξαναλέω, το έργο δεν έλεγε τίποτα ιδιαίτερο, με το σενάριο των Νίκου Φώσκολου - Διονύση Τζεφρόνη, να είναι… προδικασμένο. Η υπόθεση, με λίγα λόγια, όπως την αντιγράφω από το site της Ταινιοθήκης της Ελλάδας:
«Μια γυναίκα (Κάθριν Μίτσελ) δολοφονεί τον ανάπηρο σύζυγό της (Αλέξης Δαμιανός). Ειδοποιεί τον αδερφό του (Άγγελος Αντωνόπουλος), αλλά συνειδητοποιεί ότι έχει κατά λάθος ομολογήσει το έγκλημά της σε έναν άγνωστο (Κώστας Κούρτης), ο οποίος την εκβιάζει. Τον συναντάει τελικά και τον δολοφονεί και αυτόν, όμως ο γιατρός της και ο αδερφός του συζύγου της, της λένε ότι τίποτα απ’ όλα αυτά δεν έχει συμβεί, αφού ο άντρας της έχει πεθάνει εδώ και 8 μήνες. Ένας αστυνομικός της Ιντερπόλ (Γιάννης Βόγλης) επιμένει ωστόσο ότι έχει διαπραχθεί φόνος, και τελικά αποκαλύπτει τον αληθινό ένοχο που δεν είναι άλλος από τον αδερφό του θύματος».
Στο Φρενίτις υπήρχαν μια-δυο αλλόκοτες σκηνές, ή μάλλον πλάνα, που μύριζαν κάτι λίγο από ταινία τρόμου, κυρίως λόγω της επιβλητικής και υπονομευτικής παρουσίας τής Καββαδία, την ώρα που όλοι οι υπόλοιποι ρόλοι έμοιαζαν από πλευράς σεναρίου αστήρικτοι. Ίσως να συνέτεινε προς αυτό και το φωνητικό ντουμπλάζ που δεν το δέχεσαι με τίποτα (ακόμη και όταν είναι επιτυχημένο – στο Φρενίτις δεν ήταν), από τη στιγμή που γνωρίζεις το αληθινό ηχόχρωμα της φωνής ενός ηθοποιού. Είναι γελοίο δηλαδή, πώς να το πω αλλιώς, ν’ ακούς τον Αλέξη Δαμιανό με τη φωνή κάποιου άλλου. Η ενδιαφέρουσα μουσική του Παπαθανασίου (ενδιαφέρουσα όσον αφορά στην… εφετζίδικη χρήση του hammond) και φυσικά το τραγούδι με την Κανελλίδου είναι ό,τι αξίζει να θυμάται κανείς από το εν λόγω φιλμ.

Ο Ελληνοαμερικανός(;) Τζαν Κρίστιαν είχε κάνει κι άλλες ταινίες στην Ελλάδα, και απ’ όσες έχω δει η πιο… ενδιαφέρουσα ήταν Το Κρυφό Σπίτι της Αγγέλας (σπίτι, όπως λέμε… σπίτι) από το 1972, το οποίον είχε κυκλοφορήσει στα eighties και σε VHS. Στους τίτλους αρχής τής ταινίας ακουγόταν μάλιστα το «Είμαστε εμείς» των Blue Birds (τραγούδι από το μοναδικό LP τους εκείνης της χρονιάς)...