ΝΙΚΟΣ ΧΟΥΛΙΑΡΑΣ 1940-2015

Πέθανε χθες στα 75 του ο Νίκος Χουλιαράς, από τις ηγετικές φυσιογνωμίες του «νέου κύματος» στο δεύτερο μισό της δεκαετίας του ’60. Φυσικά, ο Χουλιαράς δεν ήταν μόνο τραγουδιστής και τραγουδοποιός, αλλά και σημαντικός εικαστικός, όπως και άξιος λογοτέχνης. Ίσως, δε, να πρόκειται για μία από τις ελάχιστες περιπτώσεις καλλιτεχνών (αυτή τη στιγμή δεν θυμάμαι κάποιο άλλο πρόσωπο), που να διέπρεψαν (αυτή είναι η σωστή λέξη) και στα τρία αυτά διαφορετικά πεδία. Εμάς πάντως, εδώ στο δισκορυχείον, μας ενδιαφέρει πρωτίστως ο Χουλιαράς ως τραγουδοποιός, και πάνω σ’ αυτό το θέμα θα πούμε λίγα λόγια.

Πολλοί συνδέουν τον Νίκο Χουλιαρά με τις πρώιμες απόπειρές του να διασκευάσει παραδοσιακά τραγούδια της ιδιαίτερης πατρίδας του, της Ηπείρου – κάτι που αναφέρει και η Βικιπαίδεια («υπήρξε ο πρώτος που διασκεύασε παλιούς ηπειρώτικους δημοτικούς σκοπούς») και το οποίον αναπαράγεται-αντιγράφεται κατά κόρον στα μέσα και τον Τύπο. Είναι σωστό; Μάλλον, αλλά χρειάζονται και διευκρινήσεις, ώστε να φανεί πως εκείνος που (αντι)γράφει γνωρίζει τι (αντι)γράφει.

Ο Χουλιαράς ηχογραφούσε για την Zodiac, δηλαδή την ευρύτερη Lyra του Αλέξανδρου Πατσιφά. Η Lyra από το ξεκίνημά της κιόλας συμπεριλαμβάνει στο ρόστερ της (όσο κι αν φαίνεται περίεργο αυτό) καλλιτέχνες και δημοτικά τραγούδια απ’ όλη την Ελλάδα. Αν δει κανείς τα πρώτα 50 δισκάκια της π.χ. θα διαπιστώσει πως καμμιά 15αριά έχουν ηχογραφήσεις του Σίμωνος Καρρά, των Κονιτοπουλαίων, του Τάσου Χαλκιά, του Παναγιώτη Κοκοντίνη κ.ά. Υπήρχε τάση, θέλω να πω, στα μέσα του ’60, να παρουσιαστούν οι δημοτικοί σκοποί και τα τραγούδια με τον αυθεντικά σύγχρονο τότε τρόπο, τον τρόπο εννοώ που διακονούσαν καλλιτέχνες όπως ας πούμε ο 50χρονος (το 1964) Τάσος Χαλκιάς. Υπήρχε κοινό εννοείται, στην Αθήνα βασικά, αλλά και στις άλλες μεγάλες πόλεις, που δεν είχε ξεκόψει από τις ρίζες του (η εσωτερική μετανάστευση εξάλλου βρισκόταν ακόμη στο φόρτε της) και το οποίον κοινό μπορούσε να «καταναλώσει» τα δημοτικά τόσο στα κέντρα, όσο και στα οικογενειακά γλέντια μέσω του ραδιοφώνου και κυρίως της δισκογραφίας. Αυτό, από την πλευρά της Lyra, συνεχίστηκε όλο το δεύτερο μισό της δεκαετίας του ’60, με αποτέλεσμα τα δημοτικά τραγούδια να συμπορευτούν από ένα σημείο και μετά τόσο με το «νέο κύμα», όσο και με το «ελληνικό ροκ» - δύο είδη δηλαδή που προωθούσαν, βασικά, τα labels του Πατσιφά.

Μέσα σ’ ένα τέτοιο σκηνικό μπαίνει και ο Νίκος Χουλιαράς, ζητώντας τη βοήθεια του νούμερο 1 νεοκυματικού (και όχι μόνο) κιθαρίστα της εποχής, του Νότη Μαυρουδή, στην προσπάθειά του να εναρμονίσει έξι ηπειρώτικα δημοτικά για κλασική κιθάρα («Εξέφεξεν η Ανατολή», «Χαλασιά μου», «Άσπρο τριαντάφυλλο», «Μοιρολόι», «Η λεμονιά», «Γιάννη μου το μαντήλι σου»), τα οποία και συμπεριλαμβάνει στον πρώτο προσωπικό δίσκο του «Νίκος Χουλιαράς» [Zodiac SYZP 88002], που πρέπει να κυκλοφορεί προς τα τέλη του ’67, ή μάλλον στις αρχές του ’68. Ήταν το δεύτερο μόλις LP της Zodiac, με τη φοβερή φωτογραφία του Γιάννη Σμυρναίου στο εξώφυλλο και την τόσο ωραία γραμματοσειρά. Τα ηπειρώτικα «έπιαναν» τη δεύτερη πλευρά του άλμπουμ, ενώ τα πρωτότυπα τραγούδια του Νίκου Χουλιαρά («Οι σαρανταπέντε», «Το τσιμεντένιο δάσος», «Μικρό ακρωτήρι», «Το τραγούδι του νερού», «Το παγωμένο αστέρι», «Εννιά καβαλλαρέοι») ήταν στην Πλευρά Α. Αργότερα ο Χουλιαράς, σε άλλους δίσκους του, διασκεύασε κι άλλα δημοτικά («Κάτω στις μαυροθάλασσες», «Ο Σιαμαντάκας», «Δεν μπορώ μανούλα»...), όμως είναι βασικά αυτά τα έξι τραγούδια του πρώτου δίσκου του, που κάνουν τη διαφορά. Ποια διαφορά; Μα... να εισχωρήσουν στο ρεπερτόριο του «νέου κύματος» (γιατί περί αυτού επρόκειτο) τα δημοτικά τραγούδια. Κι εδώ η ερμηνευτική συνεισφορά του Νίκου Χουλιαρά, η τεχνική της εποχής (με το βάθος σε πρώτο πλάνο) και κυρίως η εναρμόνιση του Νότη Μαυρουδή (που συνοδεύει στην κιθάρα) δημιούργησαν ένα πρότυπο.

Η πρωτιά λοιπόν του Χουλιαρά έγκειται σ’ αυτό ακριβώς. Στο να φέρει το ηπειρώτικο δημοτικό (το δημοτικό γενικότερα) μέσα στις μπουάτ, καθότι για τα… γιεγιέδικα φλόρια και τη ροκ δισκογραφία είχαν φροντίσει νωρίτερα οι Forminx (“Mandjourana’s shake” - 1965), o Μίμης Πλέσσας με το “Greece Goes Modern” (1967) και δεν ξέρω ποιοι άλλοι ακόμη… Να το ψάξουμε αυτό...

Και κάτι τελευταίο. Την εποχή εκείνη (1968), όταν οι χουντικοί έφερναν γυροβολιές υπό τους ήχους των κλαρίνων, κάποιοι μουσικοί δεν κόλλησαν, δεν μάσησαν. Αυτό αποδεικνύεται. Πήραν αυτά τα ίδια τα δημοτικά κι έκαναν το δικό τους παιγνίδι στην πορεία (Σαββόπουλος, Κωχ, Γκαϊφύλλιας… ων ουκ έστιν αριθμός). Χρόνια μετά κάτι ροκάδες των eighties θα έρθουν να μας πουν πως δεν άκουγαν δημοτικά, όταν ήταν νέοι, γιατί τα είχαν συνδέσει, λέει, με τη χούντα… Καλά να πάθουνε… Γιατί άμα ήταν πιο ξύπνιοι θα τα είχαν συνδέσει με τον Νίκο Χουλιαρά! Χα!