Ας χρησιμοποιήσω για αρχή, κάτι δανεισμένο από παλαιότερη
ανάρτηση…
«Έχω αναφερθεί κι
άλλες φορές στο παρελθόν στον Norbert Stein, έναν γερμανό σαξοφωνίστα που
εμπνεόμενος από τις παραδοξότητες της παταφυσικής, επιχειρεί να καταγράψει, από
καιρού εις καιρόν, μία το ίδιο παράδοξη και ανορθόδοξη jazz – αν κι
εδώ που τα λέμε τίποτα στην jazz δεν μπορεί να λογιστεί
ως ανορθόδοξο. Μπορεί η Παταφυσική του Alfred Jary (1873-1907) να πρέσβευε
ασυναρτησίες –π.χ. ότι κάθε συμβάν είναι εντελώς μοναδικό, καθοδηγούμενο από
τους δικούς του ιδιαίτερους φυσικούς νόμους– όμως στάθηκε στο πλευρό του
ντανταϊστικού και σουρεαλιστικού κινήματος, ή και του Θεάτρου του Παραλόγου,
όσον αφορά σε μια “τρελή” θεώρηση του επέκεινα, ενώ ακόμη και ο Borges έγραψε
αριστουργήματα της λογοτεχνίας του φανταστικού, επηρεασμένος από τις
παλαβομάρες της. Με τούτα κατά βάση πορεύεται και ο Stein, έχοντας
ηχογραφήσει έως σήμερα πάνω από 20 προσωπικά CD, άλλα
περισσότερο και άλλα λιγότερο… πατα-τζαζικά».
Στο παρελθόν έχω γράψει κείμενα, σίγουρα, για τα άλμπουμ του
Norbert Stein “Graffiti Suite”
(2006), “Direct Speech”
(2008), “Silent Sitting Bulls”
(2010) και “Pata on the Cadillac” (2012)… αλλά μπορεί και για κάποιο ακόμη,
που, τώρα, να μην το θυμάμαι. Το πιο πρόσφατο άλμπουμ του γερμανού σαξοφωνίστα
και του συγκροτήματός του, των Pata Messengers,
έχει τίτλο “Play Rainer Maria Rilke/
Das Karussell”
[Pata Music,
2015], είναι εμπνευσμένο από την ποίηση του Rainer Maria Rilke (1875-1926) και…
απλώνεται σε δύο διαστάσεις. Την jazz
και την απαγγελία. Θέλω να πω πως στην περίπτωσή μας δεν έχουμε μελοποιήσεις
ποιημάτων, αλλά απαγγελίες που προηγούνται των μουσικών μερών. Τις απαγγελίες
ποιημάτων, ή καλύτερα αποσπασμάτων ποιημάτων του Rilke
έχει αναλάβει η Ingrid Noemi Stein, ενώ οι Pata
Messengers που ακολουθούν αυτοσχεδιάζοντας είναι οι: Norbert Stein τενόρο σαξόφωνο, Nicola Hein
ηλεκτρική κιθάρα, Joscha
Oetz κοντραμπάσο
και Etienne Nillesen
διάφορα κρουστά.
Έψαξα και βρήκα στο δίκτυο μερικά από τα
ποιήματα του Rilke, που χρησιμοποιεί ο Stein
και είναι μεταφρασμένα στη γλώσσα μας. Τρία απ’ αυτά τα παραθέτω στη συνέχεια,
προκειμένου να μπούμε σ’ ένα κάποιο νόημα…
Wie soll ich meine seele halten (How shall I hold my soul)
Wie soll ich meine seele halten (How shall I hold my soul)
Πώς να γίνει την ψυχή μου να κρατήσω
να μην κραίνει την ψυχή σου; Πώς να γίνει την ψυχή μου
να υψώσω σ’ άλλα πράγματα, που στέκουν πάνωθέ σου:
αχ πώς θάθελα να γίνει να την κρύψω
σε μια θέση μεσ’ στην σκοτεινιά χαμένη
ήρεμη και μπιστική και ξένη,
να μη φτάνει να δονιέται, σαν τα βάθη σου δονιούνται.
Kι’ όμως κάθε τι που και τους δυο μας μάς αγγιάζει
σε μια δοξαριά μας συνεπαίρνει,
που από δυο χορδές μιαν αρμονία φέρνει.
(Μετάφραση Δημήτρης Λιαντίνης, liantinis.gr)
Freilich ist es seltsa, die erde nicht mehr zu bewohnen (It is truly strange to no longer inhabit the earth)
Βέβαια, είναι παράξενο στη γη πια να μην κατοικείς,
Συνήθειες, που μόλις τις έμαθες, πια να μην έχεις, σε ρόδα και σε πράγματα άλλα,
που όλα μια υπόσχεση ήταν, την σημασία ανθρώπινου μέλλοντος πια να μη δίνεις:
κι αυτό που υπήρξες, μέσα στην ατελεύτητη αγωνία των χεριών, πια να μην είσαι
και τ’ όνομα το δικό σου, σαν ένα σπασμένο παιγνίδι μην το εγκαταλείψεις.
Παράξενο, ό,τι λαχταρούσες, να μην λαχταράς πια! Παράξενο,
όλα, το κάθε τι που ήταν δεμένο, τόσο ελεύθερο να βλέπεις να κυματίζει.
Κοπιαστικό ’ναι και το νεκρός να ’σαι κι είναι επανόρθωση γιομάτο, έτσι,
ώστε, λίγο-λίγο λίγη να νιώσεις αιωνιότητα: Μα οι ζωντανοί, όλοι,
πέφτουν στο λάθος, περίσσια να τους ξεχωρίζουν.
Οι άγγελοι (λένε) δε θα ’ξεραν, πολλές φορές, αν περπατάνε
ανάμεσα σε ζωντανούς ή πεθαμένους.
Το αιώνιο ρέμα, περνώντας κι απ’ τα δυο Βασίλεια, παρασέρνει, πάντα,
όλες τις ηλικίες και, πάνω κι απ’ τα δύο Βασίλεια, δεσπόζει η φωνή του.
(μετάφραση Άρης Δικταίος, poihshkaipoihtes.blogspot.gr)
Lösch mir die augen aus: ich kann dich sehen (Extinguish thou my eyes: I still can see thee)
Βγάλε τα μάτια μου: μπορώ να σε δω
Κλείσε τ’ αυτιά μου: μπορώ να σε γρικήσω
Και χωρίς πόδια μπορώ σ’ εσέ να ’ρθω,
Και δίχως στόμα μπορώ να σ’ εξορκίσω.
Σπάσε τα μπράτσα μου: θα σε κρατά η καρδιά μου
Πνίξε μου την καρδιά, μα το μυαλό μου θα χτυπά.
Κι αν ρίξεις στο μυαλό μου τη φωτιά,
θα σε κρατώ μες το αίμα μου κλεισμένον.
(Μετάφραση Άρη Δικταίος, logotexnikesmikrografies.blogspot.gr)
Ψάχνοντας λίγο στο δίκτυο (discogs, popsike και αλλαχού) διαπίστωσα πως υπάρχουν πάμπολλα άλμπουμ με ποίηση του Rilke (spoken word LP και CD εννοώ), αλλά μόλις ένα (ένα τουλάχιστον εντόπισα εγώ μ’ ένα πρώτο και όχι εντελώς βαθύ ψάξιμο), που χρησιμοποιεί τα ποιήματα του Rilke εντός του μουσικού κειμένου. Αυτό ήταν το “Herbstpathetique/ Bildnis - Elektroakustische Musik mit der Stimme von Gunda König” του αυστριακού συνθέτη της avant-electronic κ.λπ. Dieter Kaufmann από το 1972.
Όπως προείπα, ο Norbert Stein δεν μελοποιεί τα ποιήματα του Rilke (τα οποία διαβάζονται πριν από κάθε track), αλλά, εμπνεόμενος απ’ αυτά, δημιουργεί τα δικά του τζαζ-αυτοσχεδιαστικά περιβάλλοντα. Και αυτά τα περιβάλλοντα περικλείουν και βαθύ λυρισμό (χαρακτηριστικό και της ποίησης του Rilke), αλλά και οργανικές εκρήξεις, που δεν είναι άσχετες του γενικότερου, ποιητικού συναισθηματικού φορτίου. Για παράδειγμα στο 8λεπτο εισαγωγικό “Wie soll ich meine seele halten” το σόλο τενόρο μας εισάγει στη σύνθεση, που μοιάζει να αναπαριστά τις ερωτήσεις που απευθύνει ο Rilke, στο συγκεκριμένο ποίημά του, μεταφέροντας στην πορεία τον ποιητικό πόθο, μέσα από μια προσεκτική προβολή της μοναχικής εισαγωγής στο γκρουπ, με την κιθάρα του Hein να αναλαμβάνει τα περαιτέρω.
να μην κραίνει την ψυχή σου; Πώς να γίνει την ψυχή μου
να υψώσω σ’ άλλα πράγματα, που στέκουν πάνωθέ σου:
αχ πώς θάθελα να γίνει να την κρύψω
σε μια θέση μεσ’ στην σκοτεινιά χαμένη
ήρεμη και μπιστική και ξένη,
να μη φτάνει να δονιέται, σαν τα βάθη σου δονιούνται.
Kι’ όμως κάθε τι που και τους δυο μας μάς αγγιάζει
σε μια δοξαριά μας συνεπαίρνει,
που από δυο χορδές μιαν αρμονία φέρνει.
(Μετάφραση Δημήτρης Λιαντίνης, liantinis.gr)
Freilich ist es seltsa, die erde nicht mehr zu bewohnen (It is truly strange to no longer inhabit the earth)
Βέβαια, είναι παράξενο στη γη πια να μην κατοικείς,
Συνήθειες, που μόλις τις έμαθες, πια να μην έχεις, σε ρόδα και σε πράγματα άλλα,
που όλα μια υπόσχεση ήταν, την σημασία ανθρώπινου μέλλοντος πια να μη δίνεις:
κι αυτό που υπήρξες, μέσα στην ατελεύτητη αγωνία των χεριών, πια να μην είσαι
και τ’ όνομα το δικό σου, σαν ένα σπασμένο παιγνίδι μην το εγκαταλείψεις.
Παράξενο, ό,τι λαχταρούσες, να μην λαχταράς πια! Παράξενο,
όλα, το κάθε τι που ήταν δεμένο, τόσο ελεύθερο να βλέπεις να κυματίζει.
Κοπιαστικό ’ναι και το νεκρός να ’σαι κι είναι επανόρθωση γιομάτο, έτσι,
ώστε, λίγο-λίγο λίγη να νιώσεις αιωνιότητα: Μα οι ζωντανοί, όλοι,
πέφτουν στο λάθος, περίσσια να τους ξεχωρίζουν.
Οι άγγελοι (λένε) δε θα ’ξεραν, πολλές φορές, αν περπατάνε
ανάμεσα σε ζωντανούς ή πεθαμένους.
Το αιώνιο ρέμα, περνώντας κι απ’ τα δυο Βασίλεια, παρασέρνει, πάντα,
όλες τις ηλικίες και, πάνω κι απ’ τα δύο Βασίλεια, δεσπόζει η φωνή του.
(μετάφραση Άρης Δικταίος, poihshkaipoihtes.blogspot.gr)
Lösch mir die augen aus: ich kann dich sehen (Extinguish thou my eyes: I still can see thee)
Βγάλε τα μάτια μου: μπορώ να σε δω
Κλείσε τ’ αυτιά μου: μπορώ να σε γρικήσω
Και χωρίς πόδια μπορώ σ’ εσέ να ’ρθω,
Και δίχως στόμα μπορώ να σ’ εξορκίσω.
Σπάσε τα μπράτσα μου: θα σε κρατά η καρδιά μου
Πνίξε μου την καρδιά, μα το μυαλό μου θα χτυπά.
Κι αν ρίξεις στο μυαλό μου τη φωτιά,
θα σε κρατώ μες το αίμα μου κλεισμένον.
(Μετάφραση Άρη Δικταίος, logotexnikesmikrografies.blogspot.gr)
Ψάχνοντας λίγο στο δίκτυο (discogs, popsike και αλλαχού) διαπίστωσα πως υπάρχουν πάμπολλα άλμπουμ με ποίηση του Rilke (spoken word LP και CD εννοώ), αλλά μόλις ένα (ένα τουλάχιστον εντόπισα εγώ μ’ ένα πρώτο και όχι εντελώς βαθύ ψάξιμο), που χρησιμοποιεί τα ποιήματα του Rilke εντός του μουσικού κειμένου. Αυτό ήταν το “Herbstpathetique/ Bildnis - Elektroakustische Musik mit der Stimme von Gunda König” του αυστριακού συνθέτη της avant-electronic κ.λπ. Dieter Kaufmann από το 1972.
Όπως προείπα, ο Norbert Stein δεν μελοποιεί τα ποιήματα του Rilke (τα οποία διαβάζονται πριν από κάθε track), αλλά, εμπνεόμενος απ’ αυτά, δημιουργεί τα δικά του τζαζ-αυτοσχεδιαστικά περιβάλλοντα. Και αυτά τα περιβάλλοντα περικλείουν και βαθύ λυρισμό (χαρακτηριστικό και της ποίησης του Rilke), αλλά και οργανικές εκρήξεις, που δεν είναι άσχετες του γενικότερου, ποιητικού συναισθηματικού φορτίου. Για παράδειγμα στο 8λεπτο εισαγωγικό “Wie soll ich meine seele halten” το σόλο τενόρο μας εισάγει στη σύνθεση, που μοιάζει να αναπαριστά τις ερωτήσεις που απευθύνει ο Rilke, στο συγκεκριμένο ποίημά του, μεταφέροντας στην πορεία τον ποιητικό πόθο, μέσα από μια προσεκτική προβολή της μοναχικής εισαγωγής στο γκρουπ, με την κιθάρα του Hein να αναλαμβάνει τα περαιτέρω.
Στο 3λεπτο, τώρα, “Freilich ist es seltsa, die erde nicht mehr zu bewohnen” η ανάπτυξη
διακρίνεται περισσότερο για την αφηγηματικότητά της, με το τενόρο να μελωδεί
απλά και κατανοητά, με ελάχιστα ανεβάσματα των τόνων. Τέλος στο επίσης 3λεπτο “Lösch mir die augen aus: ich kann dich sehen” (επιλέγω να γράψω για τα
συγκεκριμένα μεταφρασμένα ποιήματα, που ακολουθούνται από τα αντίστοιχα μουσικά
κομμάτια) εκείνο που διακρίνεται είναι η συνοχή και η αποφασιστικότητα του
κουαρτέτου τού Norbert Stein,
των Pata Messengers,
σ’ ένα πιο πολύ δυναμικό track,
με συνεχή ροή και διαρκή ανεβοκατεβάσματα στο τενόρο, σ’ ένα κάπως ελεύθερο
πλαίσιο. Το απαιτεί το ποίημα…
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου