ΜΙΑ ΜΑΤΙΑ ΣΤΟ ΕΛΛΗΝΙΚΟ INDIE, ΚΥΡΙΩΣ ΑΠΟ ΤΑ 80s ΚΑΙ ΜΕΤΑ…

Indie ή alternative ή εναλλακτικό. Ροκ ή ό,τι άλλο. Ελληνικό ροκ ή ό,τι άλλο ελληνικό. Το λέμε, επειδή indie, στη γενικότητά του, είναι οτιδήποτε ανεξάρτητο. Μπορεί ροκ, μπορεί και όχι. Και βεβαίως το indie δεν είναι εφεύρεση των 80s, ανεξάρτητα από το πότε καθιερώθηκε να ονομάζεται έτσι.

Η βασικές τρεις λέξεις που καθορίζουν το indie είναι οι… independent record labels. Οι ανεξάρτητες εταιρείες δηλαδή, μέσω των οποίων διοχετεύτηκαν στην αγορά τα σχετικά ακούσματα. Γιατί το indie, στην κυριολεξία του, είναι βασικά αυτό. Η μουσική των ανεξάρτητων εταιρειών – όχι των πολυεθνικών δηλαδή.

Στην Ελλάδα, αν θέλουμε να είμαστε ακριβείς, και αν θέλουμε επίσης το πράγμα να το τραβήξουμε λίγο χρονικά, τότε θα υποστηρίζαμε πως το πρώτο και πιο σημαντικό ανεξάρτητο label που υπήρξε ποτέ στη χώρα ήταν η Lyra. Μια εταιρεία που ξεκίνησε το 1964 και που αναδείχθηκε στα τέλη του ’60 και στις αρχές του ’70 ως το πιο σημαντικό label και για το ελληνικό ροκ (μαζί με το παράλληλο Zodiac). Να υπενθυμίσουμε απλώς και μόνο τις εγγραφές των Διονύση Σαββόπουλου, Γιώργου Ρωμανού, Θανάση Γκαϊφύλλια, Νοστράδαμος, Πελόμα Μποκιού, Δάμων & Φιντίας, Εξαδάκτυλος, Μπουρμπούλια κ.λπ., για να καταδειχθεί το προφανές. Φυσικά, η σκηνή συγκροτείτο γύρω από τους ιστορικούς χώρους Ροντέο και Κύτταρο, ενώ από κοντά βοηθούσαν τα (μέινστριμ) έντυπα της εποχής (όπως το Φαντάζιο π.χ.), κάποια «εναλλακτικά» (όπως ο Κούρος ή η Μουσική Γενιά) και βεβαίως το κρατικό (διάβαζε και χουντικό) ραδιόφωνο και η τηλεόραση. Χοντρικά και όσον αφορά στο ροκ έτσι κύλησε το πράγμα καθ’ όλη τη δεκαετία του ’70 – και το λέμε τούτο έχοντας κατά νου το τι σήμαινε ροκ στην Ελλάδα το 1974-75 και τι στα τέλη της δεκαετίας.

Όταν το ροκ αρχίζει να αποκτά ένα πιο… πληθωρικό πρόσωπο στη χώρα μετά την κυκλοφορία του «Φλου» το 1979 και όταν τα νέα σκιρτήματα του πανκ και του new-wave θ’ αρχίσουν να βρίσκουν έδαφος και στα δικά μας πράγματα (άκου Παρθενογένεσις π.χ.), όλα, σιγά-σιγά, θα πάρουν μια πιο ξεκάθαρη μορφή.

Indie σκηνή δεν σημαίνει φυσικά μόνο συγκροτήματα και εταιρείες, σημαίνει και κλαμπ, αλλά σημαίνει και μέσα επικοινωνίας (που θα υποστηρίξουν τη σκηνή), όπως σημαίνει και κοινό – οι fans δηλαδή, οι θιασώτες που θα στηρίξουν και με την τσέπη και με την καρδιά τους τα συγκροτήματα, τους χώρους, τα έντυπα κ.λπ. Αν όλα αυτά δεν λειτουργούν όπως πρέπει, τότε υπάρχει ζόρι. Η σκηνή μένει κολλημένη και το πράγμα ξεφουσκώνει, πριν πάρει τα πάνω του. Το έχουμε δει πολλές φορές και αυτό το σενάριο να γίνεται πραγματικότητα στην Ελλάδα.

Η δεκαετία του ’80, κακά τα ψέματα, υπήρξε η μήτρα του indie (με το πιο σύγχρονο προσωπείο του) στην Ελλάδα. Και γιατί το πράγμα άρχισε από ένα σημείο και μετά να πηγαίνει, ξανά, κάπως παράλληλα με ό,τι συνέβαινε έξω, και γιατί είχε ανοίξει πλέον η αγορά (και άρα το κοινό) και συνεπώς με κάποια λίγα φράγκα θα μπορούσε να στηθούν εταιρείες, χώροι, έντυπα κ.λπ. Προβλήματα, ώστε να… βλαστήσουν οι νέοι ή οι λιγότερο νέοι ήχοι (new-wave, punk, garage, νεοψυχεδέλεια κ.λπ.), πάντα υπήρχαν (και λογικό από μιαν άποψη), καθώς στη χώρα είχαν βαθιές ρίζες το λαϊκό τραγούδι (με… πύραυλο την τότε ρεμπετοαναβίωση), το «έντεχνο» κ.λπ., αλλά προσπάθειες γίνανε. Το λέμε, καθώς είδη με τεράστια κοινωνική βάση, όπως τα προηγούμενα, οπωσδήποτε… έκλεβαν πελατεία. Γιατί, δηλαδή, ένας 20χρονος το ’83 θα έπρεπε ν’ ακούει Metro Decay και Reporters και όχι Στράτο Διονυσίου ή Αθηναϊκή Κομπανία; Αυτό είναι ένα ερώτημα, που ποτέ, στην Ελλάδα, δεν απαντήθηκε πλήρως. Και ούτε πρόκειται ν’ απαντηθεί…

Με την αυγή της δεκαετίας του ’80 αρχίζουν να πολλαπλασιάζονται τα συγκροτήματα με κάποια απ’ αυτά να βρίσκουν χώρο στις άρτι δημιουργημένες σκηνές (Σοφίτα, Skylamb, Αρετούσα…), άλλα να καταφέρνουν να παίξουν σαπόρτ σε live «ονομάτων» του εξωτερικού και άλλα να χτυπάνε με αξιώσεις την πόρτα της δισκογραφίας. Μερικές φορές είναι τόσο μπερδεμένα τα πράγματα, ώστε δεν βγάζεις άκρη. Οι Sharp Ties, το κορυφαίο ελληνικό συγκρότημα των αρχών της δεκαετίας και από κοντά οι Scraptown (αμφότερα με ήχο σύγχρονο και όχι με sixties-seventies αναφορές) ηχογραφούν για πολυεθνικές (EMI-Columbia, CBS) και άρα δεν εμπίπτουν στην κατηγορία… indie (των Happening, Creep, CVR, Enigma λίγο αργότερα…). Φαιδρότητες. Αντιθέτως διάφορα μέτρια συγκροτήματα σκάνε μύτη στα πρώτα ανεξάρτητα labels της εποχής και σήμερα όχι απλώς θεωρούνται indie, αλλά και γιορτάζεται πανηγυρικά η 30ετία ή η 35ετία τους (πια).

Τέλος πάντων κάπως έτσι έχουν τα πράγματα στα πρώτα χρόνια του ’80, καθώς το εγχώριο indie προσπαθεί να επιβιώσει και μέσω των λίγων παρουσιών του κυρίως στο κρατικό ραδιόφωνο (Αργύρης Ζήλος) και στα μουσικά έντυπα της εποχής (Μουσικό Εξπρές, Ποπ + Ροκ, Μουσική, Ήχος & Hi-Fi, Το Στοιχειωμένο Τραίνο…).

Στα μέσα της δεκαετίας και προς το τέλος της, στο δεύτερο μισό της δηλαδή, το πράγμα θεριεύει περισσότερο και τούτο έχει να κάνει με πολλά. Και με τα πολιτικοκοινωνικά της εποχής. Η σκηνή ριζοσπαστικοποιείται ακόμη περισσότερο, το εγχώριο πανκ βρίσκεται στην καλύτερη στιγμή του (με Γενιά του Χάους, Stress, Panx Romana κ.λπ.), η Creep στα τελειώματά της δίνει μερικά πραγματικά καλά άλμπουμ, όπως το “Men of Clay” των Villa 21, σκάνε η Ano Kato, η Hitch-Hyke, το Δικαίωμα Διάβασης, η Lazy Dog, η Wipe Out και η Pegasus, υπάρχει ο Πήγασος, το Κύτταρο, το Madd κ.λπ., λειτουργεί πάντα η κασέτα (για κάτι πιο άμεσο), ξεκινάει η λεγόμενη Ελεύθερη Ραδιοφωνία και βεβαίως αρχίζουν να σκάνε τα φάνζιν το ένα μετά το άλλο (Rollin Under, Psychagogos, Στις Σκιές του Β-23, Merlin’s Music Box…), δίνοντας κι άλλο «σπρώξιμο» στη σκηνή. Έτσι, κι όπως εγώ το έζησα το πράγμα, καλύτερη και πιο μεστή περίοδος στην Ελλάδα, για το indie, από τα τέλη του ’80 δεν υπήρξε.

Η δεκαετία του ’90 στην αρχή της έχει την ορμή από τα eighties (δες π.χ. τις κυκλοφορίες της Fifth Dimension), όμως το πράγμα  σιγά-σιγά αρχίζει να βαραίνει. Αλλάζει και η μουσική – και το ροκ μαζί της, καθώς αποκτά πιο σκληρά και πιο σκοτεινά χαρακτηριστικά (δες τους τελευταίους για τότε δίσκους των Last Drive ή των Villa 21).

Φυσικά, μια ολόκληρη δεκαετία, όπως τα nineties που έχει μέσα τα πάντα (από τα φάνζιν στο χέρι και τα ποικίλα DIY, μέχρι το internet στα πρώτα του βήματα) δεν μπορεί να περιγραφεί με μια λέξη – αν και… λίγες λέξεις θα μπορούσε να δώσουν μια γενική κατεύθυνση. Χοντρικά, λοιπόν, θα λέγαμε πως το indie στα nineties αποκτά στην Ελλάδα πιο εμπορικά χαρακτηριστικά, και παύει ουσιαστικά να είναι indie στις κυρίαρχες γραμμές του. Οι μεγάλες εταιρείες βλέπουν τη δύναμη του ροκ (ελληνόφωνου ή αγγλόφωνου) και αφού μετεγγράφουν συγκροτήματα από τα ανεξάρτητα labels μαζεύουν στην πορεία όλο το χαρτί (οι Τρύπες και τα Ξύλινα Σπαθιά στην Virgin, οι Magic De Spell στη WEA, οι Last Drive στην BMG Ariola…). Παρά ταύτα όσοι προβιβάστηκαν στα major labels έμελλε να… αντικατασταθούν από άλλους, που ερχόντουσαν από κάτω και που αντιπροσώπευαν πια το νέο indie. Κατ’ εμέ η κορυφαία σκηνή της εποχής, που πέρασε μάλλον απαρατήρητη, ήταν εκείνη η ποπ τής This Happy Feeling (Next Time Passions, One Night Suzan, The Crooner, Kissamatic Lovebubbles) καθώς και ό,τι αντιπροσώπευαν τα σχήματα μιας συλλογής που είχε μοιραστεί με το περιοδικό Voice (πέραν των γκρουπ τής This Happy Feeling και Raining Pleasure, Ding an Sich, Pillow, The Wise, The Ophelia’s Garden κ.λπ.). Να μην ξεχάσουμε, όμως, τους Closer, τα Διάφανα Κρίνα και βεβαίως τους Στέρεο Νόβα, που παρέμειναν «ανεξάρτητοι» καθ’ όλα τα nineties. Για χώρους θα μιλήσουμε για το Ρόδον στην Αθήνα και για τον Μύλο στη Θεσσαλονίκη, ενώ το ιδιωτικό πλέον ραδιόφωνο (ερασιτεχνικό ή όχι) βοηθάει κι εκείνο όσο γίνεται.

Ο ερχομός των 00s φέρνει σιγά-σιγά και την εδραίωση του internet. Βασικά, το πράγμα αρχίζει να δείχνει πρόσωπο μετά το 2005, όταν στο χορό μπαίνει η πατρινή εταιρεία Inner Ear, η Puzzlemusik (βασικά με τις εγγραφές του Socos) και ορισμένες ακόμη (π.χ. η Archangel Music με τη Monika). Και σ’ αυτή τη φάση τα major labels ενσωματώνουν κορυφές του indie, όπως τους Κόρε.Ύδρο με τη «Φτηνή Ποπ για την Ελίτ» [EMI/Capitol, 2006] ή με το “Closer” [ΕΜΙ, 2006] των Closer, με το διαδίκτυο και τις διάφορες πλατφόρμες του (mySpace στην αρχή, soundcloud και bandcamp στη συνέχεια…) να αποτελούν στην πορεία «τόπους συνάντησης» μουσικών τε και μουσικών.

Αν τα nineties τα ξεχειλώσουμε μέχρι τα μέσα των 00s, τότε από ’κει και κάτω, και μέχρι σήμερα, ας ονομάσουμε αυτή την περίοδο “10s”. Τα τελευταία 10 χρόνια δηλαδή δεν παρατηρούνται πολύ σημαντικές αλλαγές στο χώρο.
Αν κάτι παίζει, που να μπορεί να διαφοροποιήσει τα πράγματα στο μέλλον αυτό είναι το λεγόμενο «βαθύ ίντερνετ» και το πόσο θα μπορέσει να αποτελέσει φυτώριο (αν μπορέσει) ενός νέου (ψηφιακού) αυτή τη φορά underground, μέσα στο οποίο η μουσική θα έχει μια πιο ξεκάθαρη πολιτικοκοινωνική διάσταση. Φυσικά, εδώ ελλοχεύουν άλλου είδους κίνδυνοι –εκείνοι που ελλοχεύουν δηλαδή και στην κανονική ζωή, με τη διάβρωση από τα μέσα κ.λπ.–, αλλά, και σε κάθε περίπτωση, μια τέτοια εξέλιξη ίσως ν’ αποτελέσει εφαλτήριο για μια συνολική αλλαγή του χάρτη.

Θα το δούμε… Αν το δούμε…

Πρώτη δημοσίευση στο περιοδικό SONIK «4 Δεκαετίες Indie [1976-2017]», τεύχος Αυγούστου 2017