ΜΑΝΩΛΗΣ ΓΑΛΙΑΤΣΟΣ το γαλήνιο όνειρο του Έιχαμπ

Το πιο νέο άλμπουμ τού συνθέτη Μανώλη Γαλιάτσου, εντελώς ορχηστρικό αυτή τη φορά, έχει τίτλο «Το Γαλήνιο Όνειρο του Έιχαμπ» [Largo / MLK, 2019] και προέκυψε μετά από μιαν ανάγνωση του κλασικού έπους της αμερικανικής λογοτεχνίας Μόμπι Ντικ (Moby-Dick; Or, The Whale) (1851) του Χέρμαν Μέλβιλ (Herman Melville). Ο Έιχαμπ (Ahab) είναι βεβαίως ο καπετάνιος, ο βασικός πρωταγωνιστής του βιβλίου και το... γαλήνιο όνειρό του είναι αυτό που επεξηγείται στο CD, μέσω της μουσικής ανάγνωσής του από τον συνθέτη Γαλιάτσο.

Καταγράφεται ένα σκεπτικό (από τον ίδιον τον Γαλιάτσο προφανώς) στο εισαγωγικό κείμενο τού booklet, που έχει τίτλο «Ο Ενεστώς Διαρκείας της Μνήμης», και που με λίγα λόγια συμπυκνώνεται στο ακόλουθο. Πως το κύριο πρόσωπο ενός μυθιστορήματος ή τα πρόσωπά του γενικότερα (ας επικεντρωθούμε στο μυθιστόρημα) εξακολουθούν να ζουν και έξω από τις σελίδες του, επηρεάζοντας γενικότερα και διαμορφώνοντας ενδεχομένως νέα έργα Τέχνης, νέες πραγματικότητες που συνδέονται με τη ζωή ενός σημερινού δημιουργού. Έτσι οι λογοτεχνικοί ήρωες μετατρέπονται σε διαρκείς «συνομιλητές» μας, οδηγώντας μας προς νέες αλήθειες.

Μπορεί να έχω διαβάσει το Μόμπυ Ντικ παιδί, στην παιδική έκδοση του εκδοτικού οίκου Αλικιώτη, και ακόμη να θυμάμαι διάφορα ή τέλος πάντων τα πλέον βασικά, αλλά δεν έχω διαβάσει την «ενήλικη» έκδοση. Συνεπώς δεν μπορώ να έχω μια πρόσφατη εικόνα του έργου τού Μέλβιλ, αλλά εκείνη μόνον, που έχει σφηνωθεί δεκαετίες πριν στη μνήμη μου και που χοντρικώς (και σίγουρα απλουστευτικώς) συνίσταται στο εξής: στην αναμέτρηση του ανθρώπου με ό,τι τον ξεπερνά, μέσα από την οποία (αναμέτρηση) αναδύονται όλες οι διαστάσεις της ύπαρξης (σκέψεις, σκοποί, συναισθήματα, ιδέες, στόχοι, δράσεις...).

Τώρα, το πώς μιαν ανάγνωση μπορεί να μετατραπεί σε κάτι άλλο – φερ’ ειπείν, σ’ ένα άλλο βιβλίο ή σ’ ένα ποίημα, σ’ έναν πίνακα ζωγραφικής, σ’ ένα τραγούδι ή σ’ ένα ευρύτερο μουσικό έργο κ.λπ., αυτό είναι το επόμενο στάδιο, που έχει να κάνει με τη μεταφορά του μύθου σε καταστάσεις, πλέον, πραγματικές, ρεαλιστικές, οι οποίες να μπορεί να περιγράψουν όχι μόνον αλήθειες, μα και να δημιουργήσουν νέους μύθους κ.ο.κ. Και κάπως έτσι αναδεικνύονται και άλλα, νέα ζητήματα, που δεν είναι επιμέρους, αλλά βασικά και ουσιαστικά. Πώς τα χρώματα (αν μιλάμε για πίνακα) θα μεταφέρουν την «πρώτη ύλη», πώς οι λέξεις (αν αναφερόμαστε σ’ ένα πεζογράφημα ή σ’ ένα ποίημα) δεν θα διαψευστούν, πώς οι ήχοι (αν έχουμε να κάνουμε με μουσική, με «σκέτη» μουσική) θα οικοδομήσουν την επόμενη αφήγηση; Ο συνθέτης, που γράφει με νότες, μπορεί να βρίσκεται ένα βήμα μπροστά, αλλά κι ένα βήμα πίσω... Η μουσική μπορεί να «πει» όσα δεν λέγονται με λέξεις, να είναι συνεκτική και ακριβής, διαυγής και περιγραφική, αλλά μπορεί και να παραπλανήσει, να προπαγανδίσει, να μετατοπίσει σε άλλες σφαίρες... Απαιτείται και γνώση και προσοχή, και όραμα και τρόπος υλοποίησης.

Ο Μανώλης Γαλιάτσος έχει αποδείξει τα τελευταία πολλά χρόνια πως σκέπτεται μουσικώς (ορχηστρικώς). Δεν αρνείται το κείμενο, το χρησιμοποιεί –ενδεχομένως και για δική μας ευκολία και προσανατολισμό–, αλλά εκείνο που κυρίως δεν αρνείται είναι τη δύναμη και τη δυνατότητα τής καθαρής μουσικής να περιγράφει το όλον, χωρίς κενά και παραλείψεις. Ασκημένος, λοιπόν, σ’ αυτό το βασικό πλάνο πράττει με «Το Γαλήνιο Όνειρο του Έιχαμπ» το αυτονόητο. Να δώσει υπόσταση στην προσωπική του πραγματικότητα, που μπορεί ναι μεν να πηγάζει από κάτι συγκεκριμένο (το Μόμπι Ντικ), έχοντας όμως ενσωματωμένον τον δικό της κώδικα.

Το αποτέλεσμα το ακούμε – μέσα από τη δική του ενάργεια, τη δική του συνεκτική μουσική σκέψη. Φυσικά, βοηθούν οι συνεργάτες του μουσικοί (ο ίδιος ο Γαλιάτσος χειρίζεται πιάνο, τσέμπαλο, τσελέστα και κρουστά), όπως ο Γιάννης Παπαγιάννης όμποε, ο Σωκράτης Άνθης τρομπέτα, ο Σπύρος Φαρούγκιας τρομπόνι, ο Renato Ripo βιολοντσέλο, ο Ηλίας Θανάσουλας ηλεκτρική κιθάρα κ.ά., όμως και σ’ αυτό το άλμπουμ ο ρόλος τού συνθέτη και ενορχηστρωτή είναι ακρογωνιαίος.

Το έργο, αν και εκτεταμένο σε διάρκεια (στο πλαίσιο, πάντα, ενός απλού CD), σε κρατάει γερά από την πρώτη μέχρι την τελευταία νότα του. Προσωπικώς, δεν έχω τη γνώμη πως είναι απαραίτητο να έχεις διαβάσει το Μόμπι Ντικ για να το απολαύσεις σ’ ένα πρώτο, αλλά πολύ βασικό στάδιο. Ίσως, έχοντας πρόσφατη την ανάγνωση τού βιβλίου τού Μέλβιλ να προχωρήσεις σε πιο ειδικές συνάψεις, όμως και άνευ αυτής «Το Γαλήνιο Όνειρο του Έιχαμπ» θα σε αποζημιώσει.

Υπάρχουν θέματα, εδώ, που με συνεπήραν ακόμη και από την πρώτη ακρόαση (από τις πολλές που επιχείρησα), όπως το «Ανεκπλήρωτες σχέσεις», το «Αρχαίο ένστικτο» ή το «Να πεθάνουμε μαζί», όμως, και σε κάθε περίπτωση, εκείνο που κυριαρχεί είναι το σύνολο. Η αδιάσπαστη ενότητά του. Ο τρόπος του να σε καθηλώνει, παρά τη φαινομενική συνθετότητά του.

Έχω την αίσθηση, δεν θα πω την πεποίθηση, πως το «Το Γαλήνιο Όνειρο του Έιχαμπ» είναι ένα οριακό άλμπουμ στη δισκογραφία του Μανώλη Γαλιάτσου. Ένα ξεκάθαρο άλμπουμ, που συγκεντρώνει πολλές αρετές και μηδαμινές απορίες.

Επαφή: www.facebook.com/MusicLinksKnowledge