o ΓΙΑΝΝΗΣ ΠΕΤΡΙΤΣΗΣ μελοποιεί Κ.Π. Καβάφη (ένα άλμπουμ από το 2005)

Ο Γιάννης Πετρίτσης είναι ένας γνωστός τραγουδοποιός (και άλλα πολλά, δημοσιογράφος, διαφημιστής κ.λπ.) στους φίλους του παλαιού ελληνικού ροκ. Κάποιοι γνωρίζουν πως ο Γιάννης Πετρίτσης ήταν εκείνος που είχε επιχειρήσει να μεταφέρει το musical “Hair” στα ελληνικά το 1970, τόσο νωρίς – και επ’ αυτού έχουμε γράψει τα σχετικά εδώ... https://www.lifo.gr/culture/theatro/50-hronia-apo-tin-proti-agnosti-paroysiasi-toy-polykrotoy-mioyzikal-hair-stin. Κάποιοι άλλοι, περισσότεροι τώρα, θα τον θυμούνται από μιαν άλλη πρωτιά του, να ετοιμάσει και να δισκογραφήσει μιαν ελληνική ροκ όπερα, και αναφερόμαστε στον «Τρωικό Πόλεμο» [Philips, 1975]. 

Κατά καιρούς ο Γ. Πετρίτσης έχει κάνει αισθητή την παρουσία του στα μουσικά πράγματα (ας θυμηθούμε το τραγούδι του «Ετούτη την ώρα ας γίνουμε ένα», που βραβεύτηκε στο Φεστιβάλ Θεσσαλονίκης, το 1978), όμως η επανεμφάνιση του το 2005 προς ’06, με το μεγάλου, μακρόστενου μεγέθους, διπλό CD+book «Αγαπητέ κύριε Καβάφη...» [Bonus] ήταν οπωσδήποτε μιαν έκπληξη. Γι’ αυτή την εργασία, που έφθασε στα χέρια μας πριν από λίγο καιρό, θα γράψουμε τώρα κάποια λόγια – κι ας έχουν περάσει δεκαπέντε χρόνια...

Κατ’ αρχάς να πούμε πως ο Κ. Π. Καβάφης είναι ένας πολυ-μελοποιημένος ποιητής. Στο βιβλίο τού Βασίλη Αγγελικόπουλου «Πες το μ’ ένα τραγούδι» [Εκδόσεις Καστανιώτη, 1999] στο σχετικό κεφάλαιο «Ο Καβάφης στην ελληνική μουσική» μαθαίνουμε πως 58(!) συνθέτες, έως τότε, πριν το 2000 δηλαδή, είχαν μελοποιήσει Καβάφη. Το νούμερο ήταν μάλιστα μεγαλύτερο, γιατί ο Β. Αγγελικόπουλος δεν είχε καταγράψει τους πάντες –σίγουρα, τότε, ήταν περισσότεροι από 60– πράγμα που σημαίνει πως 20 χρόνια αργότερα, δηλαδή σήμερα, οι έλληνες συνθέτες (ας μείνουμε σε αυτούς, γιατί υπάρχουν και οι ξένοι), που έχουν επιχειρήσει να μελοποιήσουν τον αλεξανδρινό ποιητή δεν αποκλείεται να είναι περί τους 100 ή και περισσότεροι!
Και αυτό είναι ένα παράδοξο οπωσδήποτε, επειδή ο Κ. Π. Καβάφης δεν είναι ο ευκολότερος, των ποιητών, για να μελοποιηθεί. Απεναντίας είναι ο δυσκολότερος. Πιθανώς, λοιπόν, αυτή η «δυστροπία» τού καβαφικού λόγου να εξιτάρει τους συνθέτες, να τους τοποθετεί απέναντι στα όρια τους –με αποτέλεσμα να επιχειρούν, συχνότατα, να «δαμάσουν» τη γλώσσα του, να την κάνουν... συμβατή με τις δικές τους νότες– γιατί, κακά τα ψέματα, μουσικότητα υπάρχει ούτως ή άλλως σ’ αυτή καθ’ αυτήν την καβαφική ποίηση.
Τώρα, το αν είναι θεμιτό να μελοποιείται ο Καβάφης αυτό είναι ερώτημα περισσότερο... μεταφυσικό. Κάποιοι λένε «όχι», κάποιοι λένε, έχουν πει και θα πουν στο μέλλον «γιατί όχι;». Σίγουρα λοιπόν δεν υπάρχει απάντηση στο ερώτημα αυτό. Ή, μάλλον, τις απαντήσεις τις δίνει κάθε συνθέτης ξεχωριστά, είτε με το έργο του πάνω στον Καβάφη, είτε με την άρνησή του (το λέμε γιατί υπάρχουν και εκπεφρασμένες αρνήσεις, από σημαντικούς συνθέτες).
Αξίζει εδώ να πούμε, πριν περάσουμε στην μελοποίηση του Γιάννη Πετρίτση, πως ο Κ. Π. Καβάφης μελοποιείται απ’ όλων των ειδών τους συνθέτες – αν και οι περισσότεροι απ’ αυτούς ίσως να είναι οι λεγόμενοι «κλασικοί», οι «αβαντγκαρντίστες», οι «πρωτοποριακοί» και λιγότερο οι λεγόμενοι «λαϊκοί». Ίσως, όμως, να είναι και μοιρασμένοι – δεν έχουμε κάποια τωρινή, συνολική, καταγραφή στο νου μας.
Ο Γιάννης Πετρίτσης δεν ανήκει βεβαίως στους πρώτους, μα στους δεύτερους. Στόχος του είναι να μελοποιήσει ποιήματα τού Κ. Π. Καβάφη, ώστε αυτά τα ποιήματα να μπορεί να τραγουδηθούν. Και η αλήθεια είναι πως, στο «Αγαπητέ κύριε Καβάφη...», το καταφέρνει.
Οι μελωδίες του σε αρκετές «περιπτώσεις», και από το πρώτο, μα και από το δεύτερο CD, και με βάση το συγκεκριμένο κριτήριο, θα μπορούσε άνετα να θεωρηθούν επιτυχημένες. Ο Γ. Πετρίτσης είναι ένας «λαϊκός» τραγουδοποιός. Όχι με την στενή έννοια του λαϊκού, παρότι στο άλμπουμ του ακούγεται και μπουζούκι, αλλά με την «έννοια» της αναφοράς στους πολλούς, όχι στις «προχωρημένες» μειοψηφίες.
Η βασική και κυρίαρχη φόρμα, στην μελοποιητική προσπάθειά του, είναι εκείνη της έντεχνης μπαλάντας – και οι ενορχηστρώσεις του (κιθάρες, πλήκτρα, τρομπέτες, ακορντεόν, κλαρίνο, μπουζούκι, φυσαρμόνικα) απλώς το υπογραμμίζουν και το αποδεικνύουν.
Επειδή, τώρα, τον Γ. Πετρίτση τον ενδιαφέρει το τραγούδι αυτό καθ’ αυτό, επιχειρεί με διάφορα τεχνάσματα (με αντιμεταθέσεις λέξεων ή φράσεων, με επαναλήψεις κ.λπ.) να αποκαταστήσει έναν τραγουδοποιητικό λόγο, που να έχει νόημα ως δισκογραφημένο άκουσμα. Το επιτυγχάνει – το ξαναλέμε. Γιατί οι μελοποιήσεις του είναι απλές, χωρίς χάσματα, χωρίς ατασθαλίες, πράγμα που σημαίνει πως έχει υπάρξει ψάξιμο και μελέτη.
Πολύ καλές είναι βεβαίως και οι επιλογές του σε τραγουδιστές – έκπληξη για εμάς ο Αλέξανδρος Χατζής, και πολύ καλός ο Γρηγόρης Βαλτινός (όχι μόνον ως απαγγελτής, μα και ως τραγουδιστής), ενώ παραπάνω από ικανοποιητικές είναι οι υπόλοιπες φωνές (Νέλλη Βαβάση, Γιάννης Πετρίτσης).
Τραγούδια και απαγγελίες (ακούγονται επίσης ο αείμνηστος σκηνοθέτης Μιχάλης Κακογιάννης και η ηθοποιός Κάτια Δανδουλάκη) διαδέχονται το ένα το άλλο –κάποιες φορές το ποίημα απαγγέλλεται πρώτα και μετά το ακούμε μελοποιημένο– με τις μουσικές να ακολουθούν χαμηλούς, γενικώς, τόνους, με κάποιες λίγες, και μάλλον παράξενες εξάρσεις.
Επίσης να πούμε πως η «Ιθάκη» ή “Ithaca” είναι το μοναδικό ποίημα που ακούγεται και στην αγγλική γλώσσα (η μετάφραση-μεταφορά-απόδοση του ποιήματος έχει γίνει από τον ίδιο τον Γ. Πετρίτση), ενώ μας άρεσαν, από το πρώτο CD, τα «Ο ήλιος του απογεύματος», «Φωνές», «Εν πορεία προς την Σινώπην», «Δέησις» και «Ιθάκη», και από το δεύτερο τα «Θάλασσα του πρωϊού» (και στις δύο εκτελέσεις, από Γ. Βαλτινό και Α. Χατζή), «Μακρυά», «Εύνοια του Αλεξάνδρου Βάλα», «Μονοτονία» και «Αλεξανδρινοί Βασιλείς».
Μια αρκετά καλή προσπάθεια, λοιπόν, από τον Γιάννη Πετρίτση και τους συνεργάτες του, που δεν πέρασε απαρατήρητη στην εποχή της, και για την οποίαν πάντα θα υπάρχει χρόνος ώστε να την ανακαλύψει κάποιος και να την εκτιμήσει.