από τον ARIS SAN στους DELI TELI: το ροκ-τσιφτετέλι από τα καταγώγια της Τζάφα, στα μπαρ της Μασσαλίας – μια καινούρια κυκλοφορία του εξωτερικού μας θυμίζει εκείνο που κάποτε ήταν δικό μας, πριν εξελιχθεί σε ευρύτερο trend

Τον καλαματιανό κιθαρίστα και τραγουδιστή Αριστείδη Σαϊσανά ή Aris San (1940-1992) τον έμαθα τελείως τυχαία, στις αρχές του ’90, όταν είχαν πέσει στα χέρια μου δύο ισραηλινές κασέτες της CBS, από τα χρόνια του ’70. Η μία ήταν η “Dam-Dam” (1972) και η άλλη η “Greatest Hits” (1974).
Τις κασέτες τις είχα αγοράσει, επειδή ήταν φτηνές (100 δραχμές η μία ή και λιγότερο) και ακόμη, επειδή έβλεπα έναν τύπο στα εξώφυλλα, να κρατάει μία κιθάρα Gibson ES-335, αποδίδοντας ελληνικά τραγούδια (τους τίτλους των οποίων διάβαζα στο χαρτί της κασέτας).
Για τον ίδιο λόγο είχα αγοράσει εκείνη την εποχή και τον δίσκο του ηπειρώτη κιθαρίστα Κώστα Σούκα «Μερακλομπερδέματα» [Intersound, 1979] –κι εκείνος κρατούσε ηλεκτρική κιθάρα στο εξώφυλλο– και δεν με είχε απογοητεύσει. Όπως δεν θα με απογοήτευε και ο Aris San εξάλλου…
Ακούω τις κασέτες, παθαίνω πλάκα από την πενιά, από το ηλεκτρικό σόλο στο “Dam-dam” –τραγούδι γραμμένο από κάποιον... Mikel Nemidiates, που δεν ήταν άλλος από τον Μιχάλη Μενιδιάτη φυσικά–, το οποίο έφερνε στη μνήμη μου κάτι από το “East-west”, το εκπληκτικό ψυχεδελικό track των Michael Bloomfield-Νίκου Γκραβενίτη, της Butterfield Blues Band, αλλά τις αφήνω στην άκρη (τις κασέτες), έτσι, ως μία «ανακάλυψη», την οποία, όμως, αδυνατούσα να την τοποθετήσω ιστορικά και κοινωνικά, παρά μόνο αισθητικά. Άρα... μισή δουλειά.

Ο Aris San αντί να παίζει ελληνικά τραγούδια με μπουζούκι, τα έπαιζε με ηλεκτρική κιθάρα – αυτή ήταν η διαφορά– έχοντας δίπλα του, βεβαίως, και ρυθμική κιθάρα και μπάσο-ντραμς. Άρα, είχαμε να κάνουμε μ’ ένα κλασικό ροκ σχήμα, που ρόκαρε φανταχτερά, κάποιες φορές, αλλά, κάποιες άλλες, όχι και τόσο, γιατί το ρεπερτόριο ήταν διεθνικό και ποικίλο.
Το υβρίδιο, γενικώς, «μέτραγε», αλλά από τη στιγμή όπου δεν μπορούσα να μάθω κάτι άλλο γι’ αυτόν τον απίθανο τύπο, τον Aris San (τότε δεν υπήρχε ακόμη διαδίκτυο) –πώς και γιατί είχε βρεθεί στο Ισραήλ, αν είχε κάποια σχέση πριν με Ελλάδα κ.λπ. ή αν ήταν Έλληνας σε τελευταία ανάλυση, κάτι για το οποίο ήμουν σχεδόν σίγουρος, ακούγοντας την προφορά του στα ελληνικά τραγούδια– σταμάτησα να ασχολούμαι με την περίπτωσή του και πήγα παρακάτω...
Στο τέλος του 1995 διαβάζω στο περιοδικό «Ντέφι» (τεύχος #19, Νοέμβρης-Δεκέμβρης 1995) μία συνέντευξη του ισραηλινού παραγωγού και παρουσιαστή ραδιοφωνικών και τηλεοπτικών προγραμμάτων Simon Parnas, αρχίζοντας σιγά-σιγά να βάζω σε μια τάξη τα διάφορα κομμάτια του παζλ. Έλεγε ο Parnas, ανάμεσα σε άλλα πολλά κι ενδιαφέροντα:
«Γύρω στο ’60 (σ.σ. στην πραγματικότητα το 1956-57) ένα νέο παιδί, 17 χρονώ, ήρθε απ’ την Ελλάδα στο Ισραήλ ψάχνοντας για δουλειά. Ονομαζόταν Άρης Σαν και βρήκε δουλειά σ’ ένα μικρό ελληνικό κέντρο στη Χάιφα (σ.σ. πιθανώς στην Τζάφα) στο οποίο σύχναζαν μόνο Έλληνες Εβραίοι για ν’ ακούσουν μουσική. Αυτός ο Άρης Σαν, στην διάρκεια της δεκαετίας του ’60, έκανε μια επανάσταση…
Ήρθε στο Ισραήλ, τραγούδησε όλες τις ελληνικές επιτυχίες του ’60 και πολλοί Ισραηλίτες άρχισαν ν’ ακούν τη μουσική του. Ξαφνικά τους άρεσε ο ήχος του μπουζουκιού, γιατί είναι πολύ γλυκός, πολύ μελωδικός. Ο Άρης Σαν έπαιζε ηλεκτρική κιθάρα, αλλά τη χρησιμοποιούσε με τον τρόπο που παίζει κάποιος το μπουζούκι και ξαφνικά δημιούργησε έναν καινούριο ήχο, γιατί η ηλεκτρική κιθάρα τραβάει τους νέους. Ήταν η εποχή του Έλβις Πρίσλεϋ, του ροκ εν’ ρολ, των Σάντοους και του Κλιφ Ρίτσαρντ. Έπαιζε ελληνικά τραγούδια στην ηλεκτρική κιθάρα, σαν υποκατάστατο του μπουζουκιού και δημιούργησε ένα καινούριο στυλ κι έναν καινούριο ήχο, αλλά μ’ αυτό τον τρόπο έκανε την ελληνική μουσική και τις μελωδίες προσιτές στ’ αυτιά των Ισραηλινών. Στην αρχή έδινε παραστάσεις μόνο σ’ ένα μικρό κέντρο, που ονομάζεται Ariana, στην Τζάφα. Ο πατέρας του Νταλάρα, ο Λουκάς Νταράλας, έπαιζε εκεί στη δεκαετία του ’60. Ο Άρης Σαν ήταν ένας πρωτοπόρος.(…)».
Μπορεί τα τραγούδια του Aris San να μην άρεσαν στους Έλληνες-Εβραίους, οι οποίοι γνώριζαν τα πρωτότυπα ελληνικά, θεωρώντας τις δικές του διασκευές κάπως σαν... φτηνές απομιμήσεις, όμως άρεσαν στους Ισραηλινούς, στους Τούρκους, στους Αρμένιους, ακόμη και στους Άραβες.
Ιδίως οι Ισραηλινοί θα τα αγκάλιαζαν απ’ άκρη σ’ άκρη στη χώρα, ανακαλύπτοντας σ’ αυτά μία δική τους φόρμα – την οποία σχεδόν θα... εθνικοποιούσαν.
 
Η συνέχεια εδώ:
https://www.lifo.gr/culture/music/apo-ton-aris-san-stoys-deli-teli-rok-tsifteteli-apo-ta-katagogia-tis-tzafa-sta-mpar