ΓΙΩΡΓΟΣ ΡΩΜΑΝΟΣ για το “Dans le Grenier”

Έμαθα για πρώτη φορά την ύπαρξη του γαλλικού άλμπουμ του Γιώργου Ρωμανού “Dans le Grenier” [Beldone/ Sonopresse ST 69.628, 1974] μέσω μιας συνέντευξής του στο περιοδικό Ήχος & Hi-Fi (#189) τον Δεκέμβριο του 1988. Η συνέντευξη εκείνη, που εντασσόταν στη σειρά «Πορτρέτα Στιχουργών» την επιμέλεια της οποίας είχε ο σχετικώς άγνωστος ακόμη τότε συγγραφέας κ.λπ. Μισέλ Φάις, είχε ενδιαφέρον, παρά την μη ύπαρξη ενός ορατού διαύλου επικοινωνίας ανάμεσα στον δημοσιογράφο και τον τραγουδοποιό. Ο Φάις προσπαθούσε να εκμαιεύσει από τον Ρωμανό, εν σχέσει με τη στιχουργική του, αυτά που και σήμερα ακούγονται από ’δω κι από ’κει (τα περί ψυχεδέλειας, υπερρεαλισμού, μπητ κ.λπ.), με τον συνθέτη-στιχουργό να αντιστέκεται σθεναρά σε κάθε προσπάθεια περιορισμού και οριοθέτησης της έμπνευσής του. Λέει κάπου ο Ρωμανός, απαντώντας σε σχετική ερώτηση του Φάις: 

«Μπορεί λοιπόν όντως να υπάρχουν ορισμένα απ’ αυτά τα στοιχεία που ορίζεις, μόνο που αυτή είναι η δική σου ‘ανάγνωση’, η δική σου εκδοχή των τραγουδιών μου. Από την άλλη πλευρά, οι επιρροές που υπονοείς ότι δέχομαι κατά την διάρκεια της επεξεργασίας των στίχων μου, κατά τη γνώμη μου είναι ένα κράμα, ένα σύνθετο πράγμα μιας εμπειρίας χρόνων και όχι μερικών ωρών ή ημερών, είναι δηλαδή οι επιρροές μιας ολόκληρης ζωής. Άρα, καταλαβαίνεις, το να δεχτώ ότι έχω επηρεαστεί από τους μπητ, ή από τον υπερρεαλισμό και μόνο είναι –αν ισχύει αυτό– η μισή αλήθεια, τη στιγμή που μπορεί να έχω επηρεαστεί από χιλιάδες πράγματα μέσα στη ζωή μου.(…) Για παράδειγμα οι καθημερινές μου σκέψεις, πώς κινούμαι μέσα στο σπίτι, πολλά σημαντικά και ασήμαντα γεγονότα της ζωής μου. Για μένα μπορεί τελικά αυτά να βαραίνουν περισσότερο στα τραγούδια μου από τους δίσκους που άκουσα ή τα βιβλία που διάβασα. Ωραία; Δηλαδή όταν γράφω τα λόγια σε κάποιο τραγούδι μου κι έχω διαβάσει προηγουμένως το τάδε βιβλίο ή ακόμη την ίδια στιγμή ακούω τον δείνα δίσκο, δε σημαίνει ότι όλα αυτά θα περάσουν μέσα στους στίχους μου. Μπορεί δηλαδή ένας φευγαλέος θόρυβος, μια τυχαία λέξη που άκουσα στο δρόμο να σφραγίσει το τραγούδι μου και να μην επηρεαστεί διόλου από τα προηγούμενα ακούσματα ή διαβάσματα». 

Η συνέντευξη συμπληρωνόταν με την πλήρη (έως τότε) LP-δισκογραφία του Γιώργου Ρωμανού, μέσα στην οποίαν υπήρχε χώρος και για το “Dans le Grenier”.

Θυμάμαι πως μου την έχει «ανάψει» τότε, το 1988, εκείνη η πληροφορία. Ήθελα, δηλαδή, πάση θυσία να βρω και ν’ ακούσω το γαλλικό LP του Ρωμανού, καθότι ήταν τελείως άγνωστο προς εμένα, ηχογραφημένο μάλιστα σε μιαν εποχή (1974) γενικότερης… ροκ ανυπαρξίας. Πώς να ηχούσε άραγε; Μήπως σαν τα γαλλικά LP του Ντέμη Ρούσσου, του Σταμάτη Σπανουδάκη, του Λουκά Σιδερά και του Χάρη Χαλκίτη, τα οποία ήδη γνώριζα; Ή κάπως αλλιώς; Όπως και να ηχούσε από τη στιγμή που θα άκουγα τη φωνή του Ρωμανού και μάλιστα σε γαλλικά τραγούδια, όλα τα άλλα θα έρχονταν σε δεύτερη μοίρα. Έτσι κάπως, μετά από κανα-δυο χρόνια, μπόρεσα και εντόπισα τελικώς το “Dans le Grenier” σ’ ένα γαλλικό κατάλογο πώλησης δίσκων, και πάντως όχι και τόσο φθηνό (κόστιζε, εξ όσων μπορώ να θυμηθώ, περί τα 200 φράγκα, περίπου οκτώ χιλιάδες δραχμές δηλαδή).

από το οπισθόφυλλο του γαλλικού LP του Γιώργου Ρωμανού

Δεν χρειάζεται να πω πως το άλμπουμ μού άρεσε από την πρώτη στιγμή. Οι συνθέσεις του Ρωμανού φανέρωναν για ακόμη μία φορά την ικανότητά του να δημιουργεί εμπνευσμένες μπαλάντες (μελωδική και αρμονική γλώσσα εννοώ, που λειτουργούσαν στην εντέλεια), ντύνοντας όπως έπρεπε τους γαλλικούς στίχους των εγνωσμένων επαγγελματιών Boris Bergman, Pierre Delanoë-Claude Lemesle και της Christine Arfeuillères. 

Η ηχογράφηση είχε γίνει στο στούντιο C.B.E. τον Μάιο του ’74 με ηχολήπτη τον γνωστό γάλλο συνθέτη Bernard Estardy, ο οποίος και προσδίδει τον σωστό «ελαφρύ αέρα» στις ενορχηστρώσεις του Raymond Donnez και του ιδίου του Ρωμανού. 

Ο Donnez ήταν/είναι βεβαίως μια μεγάλη μορφή της γαλλικής ποπ, με τεράστια συμμετοχή στην εξέλιξη της euro-disco π.χ. στα late seventies (Cerrone, Santa Esmeralda…) και με τις παρουσίες του στην δισκογραφία να ξεπερνούν τις… 350 (όπως μας πληροφορεί το discogs). Έτσι, δεν είναι παράξενο το γεγονός πως για την ηχογράφηση του “Dans le Grenier” αναζητήθηκαν οι «καλύτεροι» επαγγελματίες της εποχής, αποδεικνύοντας στην πράξη (κατά τη διάρκεια της εγγραφής εννοώ) την πληρότητα και το ταλέντο τους. Αυτοί ήταν ο ντράμερ Dino Lattore (Claude François, Michel Sardou, La Chifonnie…), ο μπασίστας Christian Padovan (Les Challengers, Le Système Crapoutchik, CCPP…), ο κιθαρίστας Slim Pezin (CCPP…) και ο περκασιονίστας Jean Schulteis, οι οποίοι πλαισίωσαν τον Raymond Donnez (πιάνο, όργανο), τον Bernard Estardy (συνθεσάιζερ) και τον ίδιο τον Γιώργο Ρωμανό που έπαιξε ακουστική κιθάρα και πιάνο.

Το αποτέλεσμα ήταν μια σειρά από ωραία γαλλικά τραγούδια (στο πλαίσιο του ελαφρού άσματος της εποχής), τα οποία ο Γιώργος Ρωμανός τα απέδιδε με τον δικό του προσωπικό όσο και ανεπανάληπτο τρόπο. Ανάμεσά τους υπήρχε το γνωστό μας «Ρολόι» (ως “Sur ma moto” με τους γαλλικούς στίχους των Delanoë & Lemesle) και ακόμη τα έξοχα “Je reviendrai comme un forain” (στίχοι Boris Bergman – ο στιχουργός των Aphrodite’s Child υπενθυμίζω) και “Notre amour durera”, ένα… αιώνιο τραγούδι αγάπης (επίσης των Delanoë & Lemesle), που είναι από μόνο του αριστούργημα (εννοώ πως μου αρέσει πάρα πολύ).

Όσοι περίμεναν ν’ ακούσουν… μπητ, υπερρεαλισμούς και ψυχεδέλειες μπορεί να απογοητεύτηκαν από το “Dans le Grenier”, αλλά... καλά να πάθουν.