ΠΑΝΟΣ ΣΑΒΒΟΠΟΥΛΟΣ οι ρωγμές της σαγήνης

Τα τραγούδια που γράφει ο Πάνος Σαββόπουλος –ο οποίος, ως γνωστόν, επανέκαμψε μετά από δεκαετίες με καινούρια άσματα, το 2012, με τα «Ετερόκλητα»– δεν τα γράφει κανένας άλλος στην Ελλάδα σήμερα. Τι τραγούδια γράφει ο Πάνος Σαββόπουλος; Φιλοσοφικού στοχασμού και αναλόγου περιεχομένου. Είτε ερωτικά είναι αυτά είτε κοινωνικά, στη βάση τους είναι τραγούδια που αφορούν μόνους ή μοναχικούς ανθρώπους, άντρες και γυναίκες, ή το ανάποδο, σε στιγμές βαθιού και συνήθως επώδυνου απολογισμού. Τι σκέψεις μπορείς να κάνεις γύρω από τη ζωή, τον έρωτα και το θάνατο, όταν έχεις ξαποστάσει, όταν έχεις το χρόνο να ψάξεις μέσα σου, στον εαυτό σου, για ν’ ανακαλύψεις τι σε οδήγησε εδώ, εκεί ή παραπέρα; Στο μέτρημα συνήθως συντρίβεσαι –υπάρχει, δηλαδή, η συντριβή στους ήρωες και τις ηρωίδες των τραγουδιών τού Σαββόπουλου– ή και καθαρίζεσαι, εξαγνίζεσαι, μέσα από διαδικασίες αυτοψυχαναλυτικές. Να, δείτε εδώ αυτή τη φοβερή στροφή βγαλμένη από το πιο πρόσφατο CD του «Οι Ρωγμές της Σαγήνης» [Μετρονόμος, 2017], για να καταλάβετε τι εννοώ. Μονολογεί η ηρωίδα. Κάτι εντός της τη βασανίζει και τα ερωτήματα ορθώνονται αμείλικτα: «Απορώ, αν και θίγεται η όποια μου σαγήνη,/ τελικά τι από μένα θ’ απομείνει/ κι αν υπάρχει έστω δύσβατη ατραπός/ Και ρωτώ, μεθυσμένη τα μεσάνυχτα Σαββάτου,/ “το εγώ γιατί προτρέχει του θανάτου/ και γιατί απουσιάζει ο σκοπός;”». Και αλλού (σε άλλο τραγούδι): «Μέχρι πού, λοιπόν, φθάνει η ευθύνη μου;/ Μ’ εξομολογεί μόνο η οδύνη μου/ Και πού να βρεθούν όνειρα γαλήνια/ μια και η μοναξιά με κρατάει ξύπνια…».

Αυτή η εσωτερική μάχη, ο αγώνας για να βρεθούν οι πιο μύχιες εκκινήσεις των πράξεών μας είναι το πιο χαρακτηριστικό στοιχείο των λόγων του Πάνου Σαββόπουλου, με τα τραγούδια-στοχασμοί να εναλλάσσονται το ένα του άλλου, με μικρά ενδιάμεσα σκοτεινά, αλλά… εν τέλει φωτεινά ιντερμέτζα. Ένα τέτοιο είναι το ρεμπετοειδές «Το ξόρκι», που περιγράφει μια ιστορία δαιμονισμού (αποδίδει ο Αγάθων Ιακωβίδης). Η ιστορία μπορεί να είναι σκληρή, αλλά έχει αίσιο τέλος, ενώ και η μουσική βοηθάει θετικά προς την επούλωση της γενικότερης πληγής. Πριν και μετά, όμως, υπάρχουν άλλα…

Οι μουσικές τού Πάνου Σαββόπουλου (μαζί με τις ενορχηστρώσεις φυσικά) είναι και αυτές… ειδικών αποστολών. Κάθε τραγούδι ακούγεται διαφορετικό από το προηγούμενο ή το επόμενό του – κάτι που συμβολίζεται, θα έλεγα, και με την ερμηνευτική πολυκοσμία (συμμετέχουν εφτά τραγουδιστές). Τα τραγούδια, πώς να το πούμε αλλιώς, μοιάζουν με τα διαφορετικά διηγήματα μιας ανθολογίας, που επιδέχονται, κάθε φορά, μιαν ειδική ανάγνωση. Αυτήν την «ανάγνωση» επιχειρούν εδώ οι Γιώργος Μαργαρίτης, Βαγγέλης Γερμανός, Μόρφω Τσαϊρέλη, Αγάθων, Ασπασία Στρατηγού, Πάρις Περυσινάκης και Αλέξανδρος Καψοκαβάδης. Τραγουδιστές λοιπόν διαφορετικών αισθητικών ή και κοινωνικών καταβολών, που έχουν κληθεί για να υπηρετήσουν συγκεκριμένους ρόλους – ένα συγκεκριμένο όραμα. Και τα καταφέρνουν πολύ καλά, σε τραγούδια δύσκολα, όχι ευανάγνωστα με την πρώτη ματιά-ακρόαση-φορά, τραγούδια που θα πρέπει να επεξηγηθούν προκειμένου οι ερμηνευτές να προσπεράσουν το πρωταρχικό στάδιο της έκπληξης, το… χωλ, ώστε να μπουν στα… πίσω δωμάτιά τους. Γιατί τα τραγούδια του Σαββόπουλου δεν είναι από αυτά που ακούγονται τριγύρω, ούτε από αυτά που θα μεταδώσουν, χωρίς έναν στηρικτικό λόγο, τα ραδιόφωνα. Είναι λαϊκά, έντεχνα, μπαλάντες, φολκ… με βορειοευρωπαϊκές, ακόμη και με παγανιστικές αναφορές (αυτό το pagan-folk, που προβάλλεται εκ νέου και έξω). Και ενορχηστρώνονται με οξύνοια, που προϋποθέτει μελέτη και γνώση διαφορετικών ακουσμάτων. Ας μου χαρακτηρίσει κάποιος, λοιπόν, το «Ασέλγειες της μνήμης» με τον Βαγγέλη Γερμανό ή το “Carousel” με τη Μόρφω Τσαϊρέλη, ας πει τι συμβαίνει εδώ, ποιες διαφορετικές (μουσικές) αναφορές συγκεράζονται για να προκύψουν αυτά τα θαυμαστά τραγούδια. Ok, εγώ πρέπει να το πω αυτό… και λέω πως οι μεσαιωνικοί παραδοσιακοί ήχοι αποτελούν και σε τούτο το άλμπουμ μια βασική αναφορά του Πάνου Σαββόπουλου – κάτι που δηλώνεται σαφώς και απαρεγκλίτως με τη διασκευή (με ελληνικά λόγια) του παραδοσιακού ισλανδικού “Ridom, ridom”, που αποδίδει η Μόρφω Τσαϊρέλη. (Κάποιοι πάρα πολύ ψαγμένοι πιθανώς να ξέρουν το συγκεκριμένο τραγούδι από το folk σουηδικό ντούο Karin Kjellman & Ulf Gruvberg, τους Folk & Rackare δηλαδή από τα μέσα του ’70).

Είναι δύσκολο να γράψεις, ξεχωριστά, για κάθε τραγούδι από τις «Ρωγμές της Σαγήνης» και ίσως ούτε και γόνιμο. Γιατί, όσο επιχειρείς να αναλύσεις και να αποκωδικοποιήσεις ένα-ένα αυτά τα τόσο διαφορετικά άσματα (διαφορετικά σε σχέση με οτιδήποτε μπορεί ν’ ακουστεί τριγύρω), τόσο θα στερείς από κάποιους που σε διαβάζουν τη γοητεία μιας αποκάλυψης.

Μπράβο λοιπόν στους μουσικούς (ακούγονται σαξόφωνα, κλαρινέτα, φλάουτα, τρομπόνι, βιολί, μαντολίνο, κιθάρα, τσέμπαλο, ακορντεόν, τσέλο, τρίχορδα κ.ά.) και βεβαίως στους τραγουδιστές, που τάχθηκαν σ’ αυτό το άλμπουμ με μυαλό και ψυχή στο κόκκινο, προκειμένου να υπερασπιστούν τις ιδέες και τις απαιτήσεις του τραγουδοποιού.

Επαφή: www.metronomos.gr, https://www.discogs.com/seller/panossavop/profile