ΚΕΙΤΗ JARRETT οι “Württemberg Sonatas” του Carl Philipp Emanuel Bach στις ECM New Series

Ως γνωστόν ο διακεκριμένος αμερικανός πιανίστας της τζαζ και της σύγχρονης μουσικής γενικότερα Keith Jarrett, που βρίσκεται στα 78 του, δεν ηχογραφεί επίσημα πια, μετά από κάποια σοβαρά θέματα που προέκυψαν με την υγεία του το 2018.
Αυτό, όμως, δεν σημαίνει κάτι στην πράξη – και επειδή το ήδη δισκογραφημένο έργο του είναι τεράστιο, και γιατί από το 2018 και μετά η ECM Records (στην Ελλάδα από την ΑΝ Music), που αποτελεί από τις αρχές των 70s το δισκογραφικό «σπίτι» του, δίνει στην δημοσιότητα, νέες, ανέκδοτες δουλειές του.
Η τελευταία απ’ αυτές τις ηχογραφήσεις του Keith Jarrett, που μετατράπηκαν σ’ ένα πολύ περιποιημένο 2CD, αφορά στις “Württemberg Sonatas Wq 49” του Carl Philipp Emanuel Bach ή και CPE Bach (1714-1788), οι οποίες θα ηχογραφούνταν από τον Jarrett, τον Μάιο του 1994, στο ιδιωτικό του στούντιο Cavelight, στο New Jersey.
Ανέκδοτο έως σήμερα, το θαυμάσιο αυτό πιανιστικό έργο, δισκογραφείται τώρα για πρώτη φορά από τις ECM New Series (το label της ECM, που καταγράφει κυρίως «κλασικό» και avant-garde ρεπερτόριο).

Κατ’ αρχάς εκείνο που πρέπει να πούμε είναι πως η σχέση του Keith Jarrett με την «κλασική μουσική» δεν αποτέλεσε ποτέ μία πρόσκαιρη και συγκυριακή συνάντηση. Και εννοούμε μ’ αυτό πως παράλληλα με την ενασχόληση του με την τζαζ, μέσα από προσωπικές εγγραφές και σχήματα, ο Jarrett είχε στις προτεραιότητές του (από ένα σημείο και μετά) την εμβάθυνση στα ιερά και τα όσια του μπαρόκ και της «κλασικής».
Βασικά, εκείνα τα χρόνια, στα μέσα της δεκαετίας του ’90 και νωρίτερα, τον Keith Jarrett τον απασχολούσε πολύ το έργο του Johann Sebastian Bach (1685-1750). Έτσι, θα ηχογραφούσε, πάντα για τις ECM New Series, το “Das Wohltemperierte Klavier, Buch I” (1988), τις “Goldberg Variations” (1989), το “Das Wohltemperierte Klavier, Buch ΙΙ” (1991), τις “The French Suites” (1993), τις “3 Sonaten für Viola Da Gamba und Cembalo” (1994), μαζί με την Kim Kashkashian (βιόλα), ενώ από το ρεπερτόριό του δεν θα ξέφευγαν και έργα που ήταν εμπνευσμένα από τον J.S. Bach, όπως το “24 Preludes and Fugues Op. 87” (1992) του Ντμίτρι Σοστακόβιτς ή άλλα της ίδιας «μπαχιανής» περιόδου, σαν τις “Suites for Keyboard” (1995) του Georg Friedrich Händel.
Και κάπως έτσι η ενασχόληση τού Jarrett με τις “Württemberg Sonatas Wq 49” του μέγιστου συνθέτη της εποχής Carl Philipp Emanuel Bach ήταν κάτι, εν πολλοίς, αναμενόμενο.
Ο Carl Philipp Emanuel Bach δεν ήταν, απλώς, ο γιος του Johann Sebastian Bach, μα ένας τεράστιος και αυτοδύναμος συνθέτης το έργο του οποίου θεωρήθηκε από την αρχή ρηξικέλευθο και προχωρημένο (λέγεται πως ο Mozart είχε πει για ’κείνον πως «είναι ο πατέρας όλων μας»), ενώ, ως δημιουργός, θεωρείται πως είναι ο ισχυρότερος συνδετικός κρίκος ανάμεσα στο μπαρόκ και την «κλασική» και βασικά ο γεφυροποιός ανάμεσα στον J.S. Bach και τον Joseph Haydn.
Ένα από τα πλέον θαυμαστά έργα του CPE Bach αποτελούν και οι έξι “Württemberg Sonatas”, που συμπυκνώνουν πολλά από τα χαρακτηριστικά της ευφυούς μουσικής του, στο αισθητικό επίπεδο.
Συντεθειμένες μεταξύ 1742-1744, οι “Württemberg Sonatas” ήταν αφιερωμένες στον μαθητή τού CPE Bach, τον Carl Eugen, δούκα της Βυρτεμβέργης, κρύβοντας στην ανάπτυξή τους πολλές τεχνικού τύπου, μα και ερμηνευτικές, δυσκολίες. Δυσκολίες που σχετίζονται με τις περίπλοκες ρυθμικές ακολουθίες, τις ασυνήθιστες διαδοχές και τις συνεχείς επιταχύνσεις, που δημιουργούν ένα παιγνιώδες ύφος, απαιτώντας την μεγάλη τεχνική επάρκεια του ερμηνευτή.
Ο Keith Jarrett, μελετώντας από χρόνια τις βάσεις της δυτικής πιανιστικής φιλολογίας είχε ακούσει τις «Σονάτες της Βυρτεμβέργης» του CPE Bach να αποδίδονται κατά κόρον από τσεμπαλίστες, νοιώθοντας, όμως, πως υπήρχαν ουκ ολίγα αισθητικά περιθώρια, ώστε να αποδοθούν εκείνες και από πιάνο.
Προβαίνει λοιπόν σ’ αυτή την ηχογράφηση των έξι «Σονατών της Βυρτεμβέργης», γνωρίζοντας εξ αρχής πως πράττει, για τον ίδιον, κάτι αντάξιο του έργου, βασιζόμενος σε μια ιστορική ρήση του CPE Bach πως... αν ένας μουσικός επιθυμεί να συγκινήσει τους ακροατές του, με το παίξιμό του, τότε θα πρέπει πρώτα να συγκινηθεί ο ίδιος – να προκαλέσει, με άλλα λόγια, στο κοινό του όλα εκείνα τα συναισθήματα, που διαπερνούν τον ίδιον, όταν ερμηνεύει.
Χωρισμένες σε δύο CDs, οι “Württemberg Sonatas Wq 49” καταγράφονται μ’ έναν απολύτως συμμετρικό τρόπο. Έτσι, στο πρώτο CD ακούμε τις τριμερείς “Sonata I in a minor”, “Sonata II in A-flat major” και “Sonata III in e minor”, ενώ στο δεύτερο τις επίσης τριμερείς “Sonata IV in B-flat major”, “Sonata V in E-flat major” και “Sonata VI in b minor”.
Εκείνο, που εντυπωσιάζει στο έργο και βεβαίως στην ερμηνεία του Keith Jarrett είναι η ρευστότητα της παράστασης –αν υποθέσουμε πως για μια παράσταση πρόκειται, έστω και στουντιακή– και βεβαίως η ενότητά της. Το γεγονός τής τεράστιας αυτοσχεδιαστικής ικανότητας, που διαθέτει ο Jarrett, οπωσδήποτε τον βοηθά να υπερβαίνει τους σκοπέλους, υιοθετώντας κάθε φορά το ύφος εκείνο που προσιδιάζει στις συνθέσεις του CPE Bach, οι οποίες απελευθερωμένες από τις ιστορικές καταβολές τους, μετατρέπονται, εδώ, σε πιανιστικά κομψοτεχνήματα, χωρίς ημερομηνία λήξεως.
Είτε στις τρεις μινόρε σονάτες είτε στις τρεις ματζόρε, ο Jarrett αποδεικνύεται εντυπωσιακός, για μιαν ακόμη φορά, αποδίδοντας με ξεχωριστή μαεστρία, όλα τα ενδιάμεσα μέρη, περνώντας από το moderato στο andante και από το allegro στο adagio μ’ έναν τρόπο φυσικό, προσδίδοντας στο παίξιμό του άλλοτε βαθιά έως και σκοτεινά, λυρικά χαρακτηριστικά και άλλοτε περισσότερο χαρούμενα και ευτράπελα, κερδίζοντας εντυπώσεις και ουσία.
Όχι κάτι λιγότερο από αριστούργημα!
 
Πρώτη δημοσίευση στο περιοδικό YELLOW BOX, τεύχος #20, Ιούνιος-Ιούλιος 2023