PETROLOUKAS HALKIAS / VASILIS KOSTAS the soul of Epirus

Μέσα στο κλίμα μόχλευσης που επέφερε, γύρω από τα θέματα της παραδοσιακής μουσικής της Ηπείρου, ο Αμερικανός Christopher C. King με τις δισκογραφικές εκδόσεις του και το βιβλίο του Lament from Epirus: An Odyssey into Europe’s Oldest Surviving Folk Music [W. W. Norton & Company, 2018], που μεταφράστηκε και εκδόθηκε και στην Ελλάδα ως γνωστόν ως Ηπειρώτικο Μοιρολόι: Οδοιπορικό στην αρχαιότερη δημώδη ζωντανή μουσική της Ευρώπης [Δώμα, 2018], εντάσσεται και το παρόν CD, το οποίο υπογράφουν ο γνωστός μας οργανοπαίκτης του ηπειρώτικου κλαρίνου Πετρολούκας Χαλκιάς και ο όχι ιδιαιτέρως γνωστός, νεαρός λαουτιέρης Βασίλης Κώστας. Το άλμπουμ έχει τίτλο “The Soul of Epirus” [Artway – Technotropon, 2019], είναι ηχογραφημένο σε Αθήνα και Roslindale (Μασαχουσέτη), με επιπρόσθετες εγγραφές ξανά σε Αθήνα και Westwood (Μασαχουσέτη), και περιέχει εννέα tracks (οκτώ οργανικά και ένα τραγούδι στο τέλος), όλα παρμένα από το κλασικό ηπειρώτικο ρεπερτόριο, ήτοι: «Ζαγορίσιο», «Σκάρος», «Γκέκας», «Φυσούνι», «Μαριόλα» κ.λπ.

Οι αμερικανικές πόλεις... αιτιολογούνται από το γεγονός πως ο νεαρός λαουτιέρης Β. Κώστας είναι μόνιμος κάτοικος Βοστώνης, έχει μεταπτυχιακό από το Berklee College of Music, ενώ ανάμεσα στα πολλά (μουσικά) που κάνει καταγράφεται και η παρουσία του στους Global Messengers του διάσημου παναμέζου πιανίστα της jazz και της latin-jazz Danilo Pérez. Για τον Πετρολούκα Χαλκιά δεν χρειάζεται να πούμε κάτι ειδικό, καθώς είναι γνωστές σε γενικές γραμμές οι δραστηριότητές του, οι σχετικές με το ηπειρώτικο τραγούδι. Όπως γράφει ο ίδιος ο Χαλκιάς στο ένθετο:

«Γνώρισα τον Βασίλη (Κώστα) στην Βοστώνη, τον Νοέμβριο του 2015, στον ετήσιο χορό της Ηπειρώτικης Κοινότητας του Worcester. Δεν τον γνώριζα πιο πριν, αν και οι δύο καταγόμαστε από την περιοχή του Πωγωνίου στην Ήπειρο. Μόλις τον άκουσα να παίζει τον “Σκάρο”, ακριβώς με τις ίδιες φράσεις που τον έπαιζα κι εγώ, κατάλαβα ότι αυτό το παιδί μπορεί να κάνει μεγάλα πράγματα».

Οι λέξεις-κλειδί εδώ είναι οι «ίδιες φράσεις». Το λέμε, γιατί το “The Soul of Epirus” είναι μια «συνομιλία», βασικά, ανάμεσα στο κλαρίνο και το λαούτο, που δεν την συναντάς συχνά στη δισκογραφία – κι εδώ ακριβώς έγκειται η αξία τούτης τής εγγραφής. Στο γεγονός πως φέρνει τα δύο όργανα μπροστά, σε ισότιμες θέσεις και σε πρωταγωνιστικό ρόλο. Στην ηχογράφηση ακούγονται επίσης κρουστά (ντέφι, νταρμπούκα), τα οποία παίζει ο Ανδρέας Παππάς και ακόμη φωνή στο τελευταίο κομμάτι του άλμπουμ, την «Μαριόλα» (τραγουδά ο Κώστας Τζήμας), συν κλαρίνο σε δύο tracks από τον Πέτρο Χαλκιά (εγγονός του Πετρολούκα).

Το αποτέλεσμα δεν είναι απλώς ιδιαίτερο, είναι και πανέμορφο. Τα παιξίματα μοιάζουν τυπικά, αλλά είναι δεξιοτεχνικά, με το λαούτο να κερδίζει ενδεχομένως και τις εντυπώσεις, καθώς ο Β. Κώστας είναι και εντυπωσιακός και ουσιαστικός συνάμα, σε κομμάτια όπως ο «Γκέκας» και «Το παράπονο του λαούτου».

Γράφει και ο Christopher C. King κάποια (καλά) λόγια στο ένθετο, γίνονται και οι απαραίτητες αναφορές στον Κίτσο Χαρισιάδη... και κάπως έτσι ολοκληρώνεται αυτό το άλμπουμ, που αξίζει να το ακούσει και να το προσέξει κάθε φίλος της ηπειρώτικης μουσικής.

Επαφή: www.artway.gr

THE HOOKS ένα ελληνικό συγκρότημα της δεκαετίας του ’60 σε ανέκδοτες ηχογραφήσεις του

Οι Hooks ήταν ένα από τα ελληνικά μοντέρνα συγκροτήματα, που ακούστηκαν κάπως παραπάνω στο δεύτερο μισό της δεκαετίας του ’60. Βασικά, επειδή κυκλοφόρησαν ένα 45άρι με τα κομμάτια  «Εσύ (Σέικ) (Γιάννης Φουντής) / Listen (Loosing your mother) Shake (John Fountis)» [Βoem GA 128, 1967], αλλά και γιατί αποτελούσαν γερή live ατραξιόν της εποχής. Σε μια από τις (ελάχιστες σίγουρα) αναφορές που εντόπισα στο περιοδικό Μοντέρνοι Ρυθμοί για τους Hooks διαβάζουμε, στη στήλη των Αλέκου Συργιάννη και Θεόδωρου Σαραντή Ακούμε Μαθαίνουμε Σημειώνουμε  (τεύχος #86, 2 Αυγούστου 1967):

«Στο συμπαθητικό Λεζ Αμί της Ηλιουπόλεως εμφανίζονται τώρα με μεγάλη επιτυχία οι ελπιδοφόροι Χουκς, που αποτελούνται από τους εξής: Ιωάννη Φουντή ληντ γκιτάρ, τραγούδι, Τάκη Βαλιώτη μπάσσο, Νίκο Αλεξανδράτο ντραμς, τραγούδι, Γιώργο Αλ(μ)πάζη σαξόφωνο τραγούδι και Κώστα Δρακάκη όργανο. Ιδιαίτερη προτίμηση έχουν στα φωνητικά τραγούδια, τα οποία αποδίδουν με αξιόλογο τρόπο».

Hooks, οι περισσότεροι από εμάς ακούσαμε το 1992 όταν κυκλοφόρησε το 2LP «Ελληνικά Συγκροτήματα / Χρυσή Δεκαετία ’60» [Musica Viva], σε επιμέλεια Χρήστου Σταμούλη, στο οποίο ακούγονταν και οι δύο πλευρές του 45αριού τους. Βεβαίως, τα τραγούδια αυτά συμπεριλήφθηκαν αργότερα και σε άλλες συλλογές, που επιμελήθηκε ο Σταμούλης στο label Nitro Music, αλλά η περίπτωση του άλμπουμ τής Musica Viva ήταν η πλέον καθοριστική.

Από πλευράς δισκογραφίας να πούμε ακόμη πως κάτω από το όνομα του τραγουδιστή και κιθαρίστα του γκρουπ Γιάννη Φουντή υπάρχει κι ένα ακόμη δισκάκι με τα τραγούδια «Γύρνα ξανά / Μόνος μου κοντά τους» [Pan-Vox PAN 6712, 1975], με το πρώτο απ’ αυτά να αποτελεί διασκευή τού “For the good times” του Kris Kristofferson (με ελληνικούς στίχους της Σάσας Μανέττα) και με το δεύτερο να ακούγεται στο 14ον Ελληνικόν Φεστιβάλ Τραγουδιού στη Θεσσαλονίκη (18-20 Σεπτ. 1975). Επίσης το «Γύρνα ξανά» περιλαμβανόταν, εκείνη την εποχή, και στη συλλογή «Ρυθμός και Νειάτα / Rhythm and Youth” [Pan-Vox EXTRA SPV 1, 1975]. Αυτά ήταν όλα τα σχετικά, δισκογραφικά και λοιπά, σε σχέση με τους Hooks... έως πριν από λίγο καιρό. Λέμε «έως πριν από λίγο καιρό», επειδή τώρα η B-Other Side / Lost Archives δίνει ένα ολόκληρο LP των Hooks, με έντεκα tracks, από στούντιο εγγραφές τους του 1967 (υπάρχει κι ένα live ανάμεσα). Ο τίτλος του: “Listen / Unreleased Recordings from The 60’s” (2019).

Στο 4σέλιδο ένθετο που συνοδεύει την έκδοση υπάρχει πλήρες ιστορικό των Hooks, από το ξεκίνημά τους στον Πειραιά, το 1965, μέχρι και το τι ακριβώς έκαναν τα μέλη του γκρουπ μετά την διάλυσή τους, στα μέσα του ’68. Απ’ όλο αυτό το πλούσιο πληροφοριακό υλικό ας σημειώσουμε εδώ πως η ηχογράφηση των τραγουδιών έγινε σε δύο sessions, μέσα στο 1967, με ηχολήπτη τον Γιώργο Φρεν και πως οι Hooks είχαν εμφανισθεί και στην τηλεόραση τότε (1967;) στο Κανάλι 5 (Ενόπλων). Υπάρχουν διαθέσιμες, στο ένθετο, τηλεοπτικές φωτογραφίες του γκρουπ, που τράβηξε ο θείος ενός μέλους από το σπίτι του (φυσικά στις φωτογραφίες φαίνεται και η οθόνη της τηλεόρασης!).

Tο υλικό τώρα…

Η πρώτη πλευρά είναι... μπλουζ. Χοντρικά το λέμε αυτό. Τα πρώτα δύο κομμάτια, που είναι πρωτότυπα, το “It’s for you” και το “I love you”, είναι αργά, παθιάρικα και παρά τα ανεπαρκή αγγλικά του τραγουδιστή (ο αείμνηστος Γιάννης Φουντής), βγάζουν ένα δράμα, μιαν ένταση τέλος πάντων. Το παίξιμο είναι ωραίο, με την farfisa (Κώστας Δρακάκης) να κάνει σωστή δουλειά. Το δεύτερο track διαθέτει μαζί αγγλικούς και ελληνικούς στίχους, πράγμα όμως που δεν αλλάζει, δραστικά, την κατάσταση. Υπάρχει επίσης δουλειά στα φωνητικά, που ακούγονται σε στυλ chorus στο background, και αυτό είναι οπωσδήποτε ένα συν.

Το τρίτο τραγούδι της πλευράς είναι το πασίγνωστο “A whiter shade of pale” των Procol Harum, που ήταν μεγάλη επιτυχία και στην Ελλάδα το 1967 (Νούμερο 1 την 13η Σεπτεμβρίου 1967). Απαιτείτο θράσος από ένα ελληνικό συγκρότημα, εκείνη την εποχή, για να πει το συγκεκριμένο τραγούδι. Παρά ταύτα οι Hooks το τόλμησαν, και καλώς έπραξαν. Το «έχουν» το κομμάτι (παρ’ όλα τα ζητήματα με τη γλώσσα), έχοντάς το προσαρμόσει, όσο μπορούσαν και όσο γινόταν, στα μέτρα τους. Εγώ, μάλιστα, θα τους πω και «μπράβο», σήμερα, επειδή το «έβγαλαν», τότε, έτσι όπως το «έβγαλαν».

Το επόμενο track έχει τίτλο “It’s the life” (σύνθεση-στίχοι του Κώστα Δρακάκη, που το τραγουδάει κιόλας), αλλά έχει ελληνικά λόγια και είναι τελείως νεοκυματικό. Συμπαθές, αλλά δεν «δένει» με τα υπόλοιπα.

Η πλευρά θα κλείσει, με τυπικό τρόπο (θετικός ο χαρακτηρισμός), με το αγγλόφωνο “See you”, που στέκεται καλά μελωδικώς και με ιδιαιτέρως προσεγμένα τη φωνή και τα φωνητικά. Θα το χαρακτήριζα «ψυχεδελικό» το κομμάτι ή έστω «ελαφρώς ψυχεδελικό» (σαν ήχος λέμε πάντα, όχι σαν πρόθεση) και για μένα πρόκειται για το καλύτερο τραγούδι της A Side.

Η δεύτερη πλευρά ανοίγει με την διασκευή του “Hold on, I’m coming” (Sam & Dave), που, στην Ελλάδα ακουγόταν από τους Rocky Roberts and The Airedales (Νο 6 την 30η Αυγούστου 1967). Η εκτέλεση είναι αρκετά καλή, δείχνει και την μετατόπιση του ρεπερτορίου των Hooks προς πιο χορευτικά soul tracks, αλλά και γενικότερα την αξία τούτης της μπάντας, που, κάτω από μια πιο επαγγελματική καθοδήγηση, θα μπορούσε να είχε αφήσει εποχή.

Το “Questa volta”, που έπεται, είναι ιταλόφωνο track και τραγουδά σ’ αυτό ο σαξοφωνίστας Γιώργος Αλμπάζης. Μπλουζ κι αυτό, γραμμένο από τους Bobby Solo-Gianni Marchetti (μουσική) και Mogol (στίχοι), είχε ερμηνευθεί από διάφορα ονόματα στην Ιταλία (ακόμη και από τους Yardbirds στο Festival di Sanremo 1966!). Οι Hooks πρέπει να το είχαν ακούσει από τον Carmelo Pagano, το σχετικό 45άρι του οποίου είχε τυπωθεί στην Ελλάδα το 1966, και το αποδίδουν πειστικά.

Ακολουθεί το «Εσύ» (μια live version του), ένα γνωστό κομμάτι από το μοναδικό δισκάκι του γκρουπ – ένα shake τέλος πάντων, που δεν ήταν, σίγουρα, το ωραιότερο κομμάτι των Hooks.

Κι άλλη έκπληξη για τη συνέχεια –ίσως η μεγαλύτερη– καθώς οι Hooks διασκευάζουν το “San Francisco ‘Wear some flowers in your hair’” του John Phillips, που είχε τραγουδήσει ο Scott McKenzie το 1967 (το τραγούδι είχε κυκλοφορήσει στις 13 Μαΐου εκείνης της χρονιάς κι είχε αποτελέσει, ως γνωστόν, τον «ύμνο» του Summer of Love). Το τραγούδι είχε τυπωθεί φυσικά και στην Ελλάδα (επί χούντας) και ήταν νούμερο 1 την 22α Νοεμβρίου 1967 (μπήκε για πρώτη φορά στο ελληνικό Top-50, στη θέση 35, την 11η Οκτωβρίου εκείνου του έτους). Οι Hooks το αποδίδουν «μια χαρά» (βοηθά και η αρκετά καλή εγγραφή), ο Αλμπάζης κάνει καλή δουλειά στην κύρια φωνή, με το ρυθμικό τμήμα (κιθάρα, μπάσο, ντραμς) να δουλεύει άψογα, ενώ ωραία είναι και η φωνητική διαχείριση γενικότερα (ένα από τα ατού των Hooks, που πάντα δούλευε με σωστό τρόπο). Η «ανάλυση» είναι περισσότερο soft-rock και σε κάθε περίπτωση χορευτική, προσαρμοσμένη στα ελληνικά δεδομένα της εποχής.

Προτελευταίο track του LP είναι το γνωστό από το single “Listen (Loosing your mother)” ή “Listen (Losing your mother)”, όπως είναι το σωστά ορθογραφημένο (έτσι αναγράφεται και στο εξώφυλλο). Πρόκειται, χωρίς αμφιβολία, για το ωραιότερο τραγούδι των Hooks, κι ένα από τα ωραιότερα δικά μας των modern sixties. Οι στίχοι είναι βιωματικοί, όπως διαβάζουμε στο ένθετο –καθώς το τραγούδι το έγραψε και το ερμήνευσε ο Γιάννης Φουντής, μετά τον πρόσφατο (τότε) χαμό της μητέρας του– και σαν τραγούδι το “Listen” έχει μιαν ορμή, μαζί με μια διάσταση κάπως τραγική, που σε συνεπαίρνει. Και μόνον αυτό το τραγούδι να υπολογίσεις σκέφτεσαι πόσο άδικα στάθηκε η τότε συγκυρία για τους Hooks, που κάτω από άλλες συνθήκες θα μπορούσε να είχαν κάνει θαύματα.

Το LP “Listen” θα ολοκληρωθεί με το “All my love”, που σαν τραγούδι μοιάζει μ’ εκείνο που έκλεινε την πρώτη πλευρά του δίσκου. Απλή μπαλάντα σ’ ένα pop / soft-rock ύφος (σαν Left Banke, σαν Harpers Bizarre και τέτοια – τηρουμένων όσων αναλογιών θέλετε).

Το συμπέρασμα; Μια απολύτως χρήσιμη κυκλοφορία (250 αριθμημένα αντίτυπα), από τα Lost Archives της B-Other Side, που συμπληρώνει ένα ακόμη από τα κενά της εγχώριας ροκ ιστορίας. Πολύ ωραίο το εξώφυλλο.

Επαφή: www.facebook.com/pages/category/Record-Label/B-otherside-records-140593259349951/