ΜΑΝΩΛΗΣ ΓΑΛΙΑΤΣΟΣ / ΤΑΝΙΑ ΓΙΑΝΝΟΥΛΗ έργα

Το κλείσιμο του Jazz & Tζαζ, το περασμένο φθινόπωρο, επέφερε μιαν αναστάτωση στη διαχείριση των CD που είχαν ήδη φθάσει στο περιοδικό – μ’ ένα μεγάλο μέρος τους να παραμένει… ανενεργό, αφού δεν είχε πλέον νόημα να μοιραστεί στους αγαπητούς συντάκτες. Το αποτέλεσμα αυτής της κατάστασης ήταν να «πήξω». Έπρεπε λοιπόν να διαχειριστώ, εγώ, αυτόν τον όγκο του υλικού για δύο, βασικά, λόγους: και γιατί, πάντα, θα μ’ ενδιαφέρει ν’ ακούω (οτιδήποτε), αλλά και γιατί αισθανόμουν, συνάμα, κι ένα είδος υποχρέωσης (με τη σωστή έννοια) έναντι των καλλιτεχνών, τα CD των οποίων είχαν παραμείνει πια στα χέρια μου. Με άλλα λόγια έπρεπε να βρω χρόνο να τ’ ακούσω, και από ’κει και πέρα να καταγράψω κάποιες σκέψεις στο δισκορυχείον (τώρα πια). Δύο απ’ αυτά τα CD, που έμειναν «πίσω», ήταν οι «Ανεπαίσθητες Αποκλίσεις» του Μανώλη Γαλιάτσου και το “Forest Stories” της Τάνιας Γιαννούλη και του Paulo Chagas…

Στις «Ανεπαίσθητες Αποκλίσεις» [Largo, 2013] ο Μανώλης Γαλιάτσος συνεχίζει να βαδίζει στον μοναχικό δρόμο του, καλύπτοντας «εδάφη» μουσικής (ορχηστρικής μουσικής), εκκινώντας από πολιτικοκοινωνικές (συχνά) ή αισθητικές (εν προκειμένω) αφετηρίες. Το αποτέλεσμα σε κάθε περίπτωση είναι η δημιουργία αξιοπρόσεκτων θεματικών άλμπουμ, με την έννοια (όχι με την εικόνα) που είχαν εκείνα στην… art-rock δεκαετία του ’70 (όταν οι λαϊκοί… Πλανήτες του Gustav Holst, συμπορεύονταν με την rock κουλτούρα της περιόδου). Υπάρχει θέμα δηλαδή, ή μάλλον θέματα, που καθώς διαδέχονται το ένα το άλλο, δημιουργούν το συνολικό πλαίσιο, το οποίον λειτουργεί συμπληρωματικώ τω τρόπω όσον αφορά στο οριστικό ακρόαμα. Έτσι, παρά την απουσία του λόγου, ο λόγος δηλώνει παρών, μέσω των αφηγήσεων, που καταγράφονται ως συνοδευτικές παραπομπές στο ένθετο· προσωπικώς από ’κει ξεκίνησα την… ακρόαση κι εκεί κατέληξα. Όπως σημειώνει ο ίδιος ο Μανώλης Γαλιάτσος: «Οι ιστορίες που εκτίθενται εδώ αποτελούν αυθεντικά αποσπάσματα από το κρυφό βιβλίο των Ανεπαίσθητων Αποκλίσεων. Μπορεί να το διαβάσει μόνον όποιος καταφέρει να το ξεφυλλίσει, δίχως διόλου να το αγγίξει». Πρόκειται, κατά βάση, για εννέα σύντομες, καλογραμμένες ιστορίες που φαίνονται επηρεασμένες άλλοτε από τις φανταστικές αφηγήσεις των Borges και Casares, άλλοτε από τον Poe, ενώ κάποια από εκείνες («Η λίμνη μέσα του») θα μπορούσε να ήταν επεισόδιο ακόμη και του κλασικού The Twilight Zone. Είναι οι ιστορίες λοιπόν που οδηγούν τον συνθέτη να καταγράψει τη συνέχειά τους με ήχους, ή μήπως συμβαίνει το αντίθετο; Ή, μήπως, μουσική και γραπτός λόγος εκπηγάζουν ταυτοχρόνως, στηρίζοντας και αναδεικνύοντας το ένα το άλλο; O ίδιος ο συνθέτης αναφέρει: «Οι ιστορίες που αντιγράφτηκαν (σε αρκετά συντομευμένη μορφή) από το βιβλίο των Ανεπαίσθητων Αποκλίσεων, μεταφέρθηκαν εδώ για λόγους καθαρής προσωπικής απόλαυσης. Αυτό σημαίνει πως όποιος θέλει μπορεί να τις αγνοήσει πλήρως, η Μουσική είναι πάντα σε θέση να πει περισσότερα. Άλλωστε, δεν υπήρξαν οι ιστορίες η μήτρα των μουσικών, το ακριβώς αντίθετο συνέβη». Σε κάθε περίπτωση η φαντασία, η «άλλη» σκέψη, είναι ένας βασικός παράγοντας που κινητοποιεί τον Γαλιάτσο ώστε να γράψει, να συνθέσει και να ερμηνεύσει. Μέσα σ’ αυτό το περιβάλλον κυριαρχεί η μουσική· και είναι εκείνη που ενδυναμώνει εντυπώσεις και αισθήματα, δημιουργώντας τον δικό της κόσμο, που, εν αντιθέσει με τον γραπτό λόγο, είναι απολύτως πραγματικός. Εννοώ πως η μουσική (ως αυτάρκης από τη φύση της) εξελίσσεται με τους δικούς της κανόνες, έχει τη δική της πορεία και λογική· δεν είναι «φανταστική», είναι ρεαλιστική. Σ’ αυτό το κράμα φαντασίας-πραγματικότητας στηρίζεται το concept του άλμπουμ, που, ως τίτλος, μένει να τοποθετηθεί (και) από τον αναγνώστη-ακροατή.

Οι «Ανεπαίσθητες Αποκλίσεις» είναι μία ακόμη ψηφίδα στο ορχηστρικό έργο του Μανώλη Γαλιάτσου, έτσι όπως αυτό καταγράφεται από το 2007 και μετά. Έχοντας δίπλα του σταθερούς, γενικώς, συνεργάτες (Σωκράτης Άνθης τρομπέτα, Γιάννης Παπαγιάννης όμποε, Renato Ripo βιολοντσέλο…), ο συνθέτης δημιουργεί μουσική αισθητικών, αλλά και τεχνικών απαιτήσεων (με τις τελευταίες να μένουν, ανά περιπτώσεις, σχετικώς ακάλυπτες). Αφήνοντας και τη δική μου σκέψη ελεύθερη, φαντάζομαι τον Μανώλη Γαλιάτσο, δίχως να του λείπει τίποτα (από οικονομικής ή τεχνικής πλευράς), να διαπρέπει στα κορυφαία στούντιο της Cinecittà των seventies…

Το “Forest Stories” [Rattle, 2012] είναι ένα άλμπουμ για… ακρόαση. Εννοώ πως ηρεμείς, αναπαύεσαι, ακούς και ονειρεύεσαι, ή εν πάση περιπτώσει «φεύγεις». Φτιαγμένο από την ελληνίδα πιανίστα Τάνια Γιαννούλη και τον πορτογάλο χειριστή των πνευστών Paulo Chagas, το “Forest Stories” βρήκε στέγη σε μιαν εταιρεία της Νέας Ζηλανδίας(!), στην οποίαν ηχογραφεί κι ένας άλλος Έλληνας (γνωστός σε κάποιους στην πατρίδα), ο Γιάννης Ψαθάς (John Psathas)· όμως αυτός ζει και εργάζεται εκεί, δεν μένει στην Αθήνα ή την Λισσαβώνα.

Το εν λόγω CD, το οποίον επιγράφεται από τους δύο μουσικούς ως… improvised music for piano and wind instruments, είναι, επίσης, ένα άλμπουμ «κλίματος». Δεν γνωρίζω αν είναι… κλίματος ECM (όπως μετά από μια πρώτη ακρόαση ομολογείται), είναι όμως ολοφάνερα τα αργά tempi, οι λιτές μελωδικές γραμμές, η σαφήνεια και απλότητα της αφήγησης, που το χαρακτηρίζουν σε όλη του την έκταση. Όλα τούτα, δε, αφορούν (και είναι έτσι – το επιβεβαιώνει η ίδια η Γιαννούλη στο ένθετο) σε μιαν αναπαράσταση, ή μάλλον καλύτερα σε μιαν ηχητική αντιστοίχιση των ήχων του δάσους, αλλά κυρίως των αισθημάτων που δημιουργούνται σ’ έναν επισκέπτη του, και τα οποία (αισθήματα) ταυτίζονται υποθέτω με την ανάγκη για μια ουσιώδη και φυσική επικοινωνία. Έτσι, ουσιωδώς και φυσικώ τω τρόπω, συνυπάρχουν στο “Forest Stories” οι δύο μουσικοί, αυτοσχεδιάζοντας στο πιάνο και τα (ποικίλα) πνευστά, δημιουργώντας ιδιότυπα και, ενίοτε, υποβλητικά περιβάλλοντα. Οι μουσικές, με άλλα λόγια, παρότι αυτοσχεδιαστικές, δεν χάνουν το ευρύτερο επικοινωνιακό τους χάρισμα, αφού οι δύο οργανοπαίκτες αναζητούν στην προσέγγισή τους όλα εκείνα τα στοιχεία, που θα καταστήσουν τους ήχους τους «κοινό σημείο». Με το πιάνο να μελωδεί, όταν δεν δημιουργεί απλά ρυθμικά υπόβαθρα και με τα πνευστά (ιδίως το φλάουτο) να συμμετέχουν σε μία πνευματική-παγανιστική γιορτή, το “Forest Stories” είναι ένα άλμπουμ «περιβαλλοντικής μουσικής», ένα σενάριο ηχητικού πρωτογονισμού που εμμένει στο πηγαίο και το ουσιώδες.

Επαφή: www.tania-giannouli.com, www.paulochagas.weebly.com