ΓΙΑΝΝΗΣ ΓΚΟΥΜΑΣ Athens blues

Πριν 2-3 μήνες έπεσαν στα χέρια μου δύο παλαιά βιβλία (γραμμένα στην αγγλική) του ποιητή, τραγουδοποιού και μεταφραστή Γιάννη Γκούμα. Τον Γκούμα τον γνώριζα ως τραγουδοποιό (από την παρουσία του στο νέο κύμα) και λιγότερο ως ποιητή ή μεταφραστή, αν και είχα εντός μου τη… σύνδεση από καιρό. Έτσι, όταν αγόρασα τα βιβλία του ήξερα πως είχα να κάνω με τον συνθέτη τού «Μικρέ μου άνεμε» ή του «Νερόμυλου». Πάντως, και για να είμαι ειλικρινής, διάβασα για πρώτη φορά ελληνόφωνη ποίηση του Γιάννη Γκούμα μόλις πριν κανα μήνα, στο τελευταίο τεύχος του περιοδικού Εντευκτήριο (#101, Απρίλιος-Ιούνιος 2013, που κυκλοφόρησε όμως την… 16/11/2013). Να ένα (αυτοβιογραφικό) δείγμα…

ΤΟ ΑΓΟΡΑΚΙ ΠΟΥ ΑΦΗΣΑ ΠΙΣΩ…

…όταν ο πατέρας μου με απήγαγε από τη μάνα μου

και μ’ έστειλε άρον άρον στην Αγγλία για να ζήσω αλυσοδέσμιος

της ασπλαχνίας του, μαστιγωμένος με τις αποστερήσεις του,

τα πρώτα μου γενέθλια μετά από τα όγδοα με τίναξαν σε άνδρα.

Δύο πρόσωπα, σαν του Ιανού, μ’ έκαναν ή… ή…, 

αιτιολογία για να προσαρμόσω τον λόγο που ζω και να μην τον λυπάμαι.

Ξέρασα τη λέξη «πατέρας», σκούπισα από τα χείλη μου

ό,τι αληθινά αισθανόμουν και είκοσι χρόνια αργότερα, για πρώτη φορά,

ξαναγύρισα και βρήκα το αγοράκι που άφησα πίσω

στις φωτογραφίες που φύλαγε η μητέρα μου. Με χέρι θαρραλέο

γύρω από ένα ποτήρι κόκκινο κρασί, ήπια στην υγειά του. 

1.3.2013 

Εκεί, στις τελευταίες σελίδες του Εντευκτηρίου, υπήρχε ένα σύντομο βιογραφικό του ποιητή. Αντιγράφω: «Γιάννης Γκούμας (Αθήνα 1940). Έχει εκδώσει 13 ποιητικές συλλογές στα αγγλικά και τα ελληνικά. Πρόσφατα κυκλοφόρησε η επιλογή ποιημάτων του ‘Ανθολογία 1982-2012’». Κάποια περισσότερα στοιχεία καταγράφονται στο BiblioNet: «Ο Γιάννης Γκούμας (γενν. το 1940) είναι ποιητής, μυθιστοριογράφος, μεταφραστής, ηθοποιός του θεάτρου, του κινηματογράφου και της τηλεόρασης, συνθέτης του Νέου Κύματος και τραγουδιστής. Γεννημένος στην Αθήνα, μεγάλωσε και σπούδασε στην Αγγλία, όπου έζησε είκοσι χρόνια. Συγγραφέας οκτώ ποιητικών συλλογών στα αγγλικά, πέντε στα ελληνικά (σε μετάφραση) και μιας τρίγλωσσης συλλογής στα αγγλικά, ελληνικά και τουρκικά. Διετέλεσε αντιπρόεδρος της οικογενειακής ναυτιλιακής εταιρείας στον Πειραιά για αρκετά χρόνια. Το 1994 εγκατέλειψε τη θέση αυτή, για να αφοσιωθεί στην καριέρα του ηθοποιού, παίζοντας μεταξύ άλλων στο Εθνικό Θέατρο και το Κρατικό Θέατρο Βορείου Ελλάδος. Τα “Πορτρέτα της ωριμότητας” περιλαμβάνουν 89 ανέκδοτα στην πλειοψηφία τους ποιήματα της τελευταίας πενταετίας και είναι η πρώτη έκδοση που ο Γιάννης Γκούμας μεταφράζει τον εαυτό του από τα αγγλικά. Αγγλόφωνος ποιητής –τα ποιήματά του έχουν κυκλοφορήσει από σημαντικούς αγγλικούς εκδοτικούς οίκους– έχει μεταφράσει ο ίδιος Έλληνες ποιητές στα αγγλικά (Εγγονόπουλο, Ασλάνογλου, Εμπειρίκο, Σαχτούρη, κ.ά.), ενώ μέχρι τώρα η ποίησή του έχει κυκλοφορήσει στα ελληνικά σε μεταφράσεις άλλων».

Έψαξα στη δισκοθήκη μου για να βρω πόσα τραγούδια του Γιάννη Γκούμα διαθέτω. Δεν βρήκα και πολλά πράγματα… αν και μπορεί να υπάρχει κάτι ακόμη, που να μην μπόρεσα να το εντοπίσω. Τέλος πάντων, να ό,τι άθροισα…

1. Πόπη Αστεριάδη – S/T – LP, Zodiac XZP 88004 – 1968. Περιέχει τα «Μικρέ μου άνεμε» και «Σεπτέμβρη μήνα μου», δύο τραγούδια σε μουσική Γιάννη Γκούμα και στίχους Δημήτρη Χριστοδούλου.

2. Πόπη Αστεριάδη – 2/ Σκληρό μου αγόρι – LP, Zodiac SYZP 88008 – 1969. Περιέχει τα «Κάτω απ’ το σύννεφο» των Γιάννη Γκούμα - Δημήτρη Χριστοδούλου και «Σιγά μιλούσες» των Γιάννη Γκούμα - Άκου Δασκαλόπουλου.

3. Δέσποινα Γλέζου – Ο νερόμυλος (μουσική-στίχοι: Γιάννης Γκούμας)/ Η Μαργκώ (Γιάννη Γκούμα-Γιάννη Κακουλίδη) – single, Zodiac ZS 8157 – 1969.

Από το δίκτυο εντόπισα το 45άρι…

4. Έλενα Κυρανά – Αν ανοίξω την καρδιά μου (Γιάννη Γκούμα-Γιάννη Κακουλίδη)/ Ένας νιός λεβέντης (??) – single, Zodiac ZS 8207 – 1970

Επίσης, σε μια συλλογή με τραγούδια του Γιάννη Κακουλίδη ανθολογείται και το «Στο δρόμο που χωρίσαμε», επίσης με την Έλενα Κυρανά, που λογικώς, και αυτό, προέρχεται από κάποιο 45άρι της εποχής. Σύνολον; Οκτώ  κομμάτια… Σίγουρα θα υπάρχουν κι άλλα…

Απ’ όλα αυτά τα τραγούδια το «Μικρέ μου άνεμε» δεν είναι απλώς το πιο γνωστό, αλλά κι ένα από τα πλέον χαρακτηριστικά (και ωραιότερα) τραγούδια του νέου κύματος· ένα κομμάτι δηλαδή που δείχνει τις ποιότητες τού (και) συνθέτη Γιάννη Γκούμα. Της ιδίας αισθητικής είναι βεβαίως και τα δυο τραγούδια με την Δέσποινα Γλέζου, απλώς, σ’ εκείνα, οι ενορχηστρώσεις του Γιώργου Κοντογιώργου τα πηγαίνουν, ας πούμε, και προς το rock. Προς το… νέο-κυματικό rock δηλαδή.

Ο Γκούμας μπορεί να εμφανίζεται στην ελληνική δισκογραφία το 1968, είχε όμως ξεκινήσει την καλλιτεχνική διαδρομή του στην Αγγλία… Από μια συνέντευξή του στην ιστοσελίδα vakhikon.gr μαθαίνουμε τα εξής…

«Πάντα ήθελα να γίνω ηθοποιός, και τα χρόνια της ενηλικίωσής μου στην Αγγλία, εν μέσω της κανονικής μου δουλειάς, είχα σατυρική εκπομπή στο BBC, έγραφα στίχους που μελοποιούνταν από τραγουδιστές, έγραφα μουσικές για θεατρικές παραστάσεις κ.ά. Το καλοκαίρι του 1968, όταν πρωτογύρισα στην Ελλάδα, ο Γιώργος Δάμπασης που είχε διαβάσει μια συνέντευξή μου στη Μεσημβρινή, μου πρότεινε μια μουσική εκπομπή στην ΕΡΤ. Αποδέχτηκα την πρότασή του, και κράτησα την εκπομπή για ένα χρόνο με μεγάλη επιτυχία. Παράλληλα έκανα σπικάζ για πολλές διαφημίσεις. Στη συνέχεια γνωρίστηκα με τον Βασίλη Βαφέα και έπαιξα στην ‘Ανατολική Περιφέρεια’. Κινηματογράφο συνέχιζα να κάνω με τον Βαφέα, αλλά και με τους Περάκη, Πανουσόπουλο, έκανα λίγη τηλεόραση και πολύ θέατρο, ειδικά μετά το 1994, όταν παράτησα τη δουλειά στο εφοπλιστικό γραφείο στον Πειραιά».

Το πρώτο από τα παλαιά βιβλία του Γιάννη Γκούμα που αγόρασα είναι το Sorry, Wrong Number [Oasis Books, London 1974], το οποίον περιλαμβάνει 20 ποιήματά του (στην αγγλική βεβαίως) που είχαν πρωτοεμφανισθεί σε διάφορα περιοδικά και όχι μόνον βρετανικά (Contrasts, London Magazine, The Malahat Review, Mundus Artium κ.ά.). Επιλέγω ένα…

 NOWADAYS …

… it takes a national disaster 

to hear good music on the radio

calamities are rated per composer

for instance:

Bach for earthquakes 

Beethoven for famines

Brahms for floodings 

& so forth

it’s usually the acts of God

& not the daily heinous acts of men 

that set our lives to an adagio,

a sostenuto

November 20, 1972

Το δεύτερο βιβλίο έχει τίτλο Athens Blues [Oasis Books, London 1975] και ήταν τυπωμένο στην Ελλάδα. Καταγράφονται 28 ποιήματα του Γιάννη Γκούμα, που, και αυτά, είχαν δημοσιευθεί για πρώτη φορά στον περιοδικό Τύπο. Επιλέγω το ποίημα που έχει δώσει τον τίτλο στη συλλογή…

ATHENS BLUES 

a different town 

starts its own life

in the place of the one 

my eyes once went across -

as if Myron's discus thrower 

suddenly released

his two-thousand-year effort

all at once i've changed

from innocence to facility

shadows are no longer

love's conurbations 

kiss-contused,

but leeches sucking 

at desperate sunsets

where am i headed?

awareness decides on its features 

if i hail a taxi

i'll be swaddled 

in another's lot

i must continue my countenance

till it becomes an acceptable 

nourishment for transient stares

already in my heart travels 

an insurance salesman

Ο «φάκελος», όσον αφορά στα τραγούδια του Γιάννη Γκούμα, είναι ανοικτός και όποιος/α γνωρίζει κάποιο επιπλέον ας το προσθέσει...