Είναι
μια συνεργασία αυτή, μεταξύ του Μάνου Χατζιδάκι (1925-1994) και του πολιτικού,
λογοτέχνη, θεατρικού συγγραφέα κ.λπ. Ευάγγελου Αβέρωφ-Τοσίτσα (1910-1990), που
δεν είναι ευρέως διαδεδομένη. Οπότε και γι’ αυτό το λόγο, μα και για άλλους,
έχει το ενδιαφέρον της.
Δεν είναι γνωστό, τουλάχιστον σ’ εμένα, πότε και υπό ποιες συνθήκες γνωρίστηκαν ο Χατζιδάκις με τον Αβέρωφ. Εννοώ πως δεν γνωρίζω συγκεκριμένες δηλώσεις επί του θέματος του ενός ή του άλλου (πέρα από κάποια περιστατικά που μνημονεύονται στο διαδίκτυο και τα οποία διηγούνται «τρίτοι», σε στυλ προφορικής ιστορίας). Πάντως και οι δύο ανήκαν στον κύκλο του Κωνσταντίνου Καραμανλή (1907-1998), οπότε δεν αποκλείεται καθόλου αυτή η γνωριμία να μας πηγαίνει πολύ πίσω στο χρόνο, στο τέλος της δεκαετίας του ’50 και στην αρχή του ’60, όταν ο Αβέρωφ ήταν υπουργός Εξωτερικών της τότε κυβέρνησης Καραμανλή και ο Μάνος Χατζιδάκις ένας πολύ επιτυχημένος και βραβευμένος (σε Ελλάδα και εξωτερικό) συνθέτης. Σε κάθε περίπτωση το σίγουρο είναι πως στο ξεκίνημα της δεκαετίας του ’70 εκείνη η φιλική σχέση θα γινόταν ορατή και καλλιτεχνικά – και είναι αυτό, που μας ενδιαφέρει τώρα περισσότερο.
Τον Σεπτέμβριο του 1970 ο Μάνος Χατζιδάκις βρισκόταν στη Ρώμη, πολύ πιθανόν για την ολοκλήρωση του σάουντρακ της ταινίας του John Crowther “The Martlet’s Tale”. Εδώ να πω πως όταν ο Χατζιδάκις βρισκόταν στην Αμερική, στο τέλος των 60s και στην αρχή των 70s, ταξίδευε, για δουλειές, πολύ συχνά σε άλλες χώρες (της Ευρώπης κυρίως), φθάνοντας μέχρι και στην Τεχεράνη του Σάχη.
Πότε
θα ανέβαινε, τελικά, το θεατρικό; Όταν ο Χατζιδάκις θα είχε επιστρέψει πλέον
από την Αμερική, έχοντας έτοιμο και τον «Μεγάλο Ερωτικό» του. Η πρώτη
παρουσίαση του έργου «Επιστροφή στις Μυκήνες» συμβαίνει, λοιπόν, στις 17
Νοεμβρίου 1972, στο θέατρο Κάβα, από έναν άλλο θίασο όμως, εκείνον της Τιτίκας
Νικηφοράκη – με τη σκηνοθεσία του Γρηγόρη Μασαλά (ή και Μασσαλά), τη
σκηνογραφία και τα κοστούμια της Λαλούλας Χρυσικοπούλου, τα κοσμήματα του Ηλία
Λαλαούνη και τη μουσική, βεβαίως, του Μάνου Χατζιδάκι. Περί τίνος επρόκειτο;
Στο βιβλίο με το κείμενο, τα μέρη και τους διαλόγους του έργου, που θα κυκλοφορούσε τον Αύγουστο του 1973, από τις εκδόσεις Βιβλιοπωλείο της Εστίας, ο Ευάγγελος Αβέρωφ-Τοσίτσας έγραφε ανάμεσα σε άλλα (σκέψεις, που υπήρχαν και στο θεατρικό πρόγραμμα, με το σχέδιο του Βύρωνα Απτόσογλου μπροστά):
Η συνέχεια
εδώ...
https://www.lifo.gr/culture/theatro/manos-hatzidakis-eyaggelos-aberof-tositsas-epistrofi-stis-mykines
Δεν είναι γνωστό, τουλάχιστον σ’ εμένα, πότε και υπό ποιες συνθήκες γνωρίστηκαν ο Χατζιδάκις με τον Αβέρωφ. Εννοώ πως δεν γνωρίζω συγκεκριμένες δηλώσεις επί του θέματος του ενός ή του άλλου (πέρα από κάποια περιστατικά που μνημονεύονται στο διαδίκτυο και τα οποία διηγούνται «τρίτοι», σε στυλ προφορικής ιστορίας). Πάντως και οι δύο ανήκαν στον κύκλο του Κωνσταντίνου Καραμανλή (1907-1998), οπότε δεν αποκλείεται καθόλου αυτή η γνωριμία να μας πηγαίνει πολύ πίσω στο χρόνο, στο τέλος της δεκαετίας του ’50 και στην αρχή του ’60, όταν ο Αβέρωφ ήταν υπουργός Εξωτερικών της τότε κυβέρνησης Καραμανλή και ο Μάνος Χατζιδάκις ένας πολύ επιτυχημένος και βραβευμένος (σε Ελλάδα και εξωτερικό) συνθέτης. Σε κάθε περίπτωση το σίγουρο είναι πως στο ξεκίνημα της δεκαετίας του ’70 εκείνη η φιλική σχέση θα γινόταν ορατή και καλλιτεχνικά – και είναι αυτό, που μας ενδιαφέρει τώρα περισσότερο.
Τον Σεπτέμβριο του 1970 ο Μάνος Χατζιδάκις βρισκόταν στη Ρώμη, πολύ πιθανόν για την ολοκλήρωση του σάουντρακ της ταινίας του John Crowther “The Martlet’s Tale”. Εδώ να πω πως όταν ο Χατζιδάκις βρισκόταν στην Αμερική, στο τέλος των 60s και στην αρχή των 70s, ταξίδευε, για δουλειές, πολύ συχνά σε άλλες χώρες (της Ευρώπης κυρίως), φθάνοντας μέχρι και στην Τεχεράνη του Σάχη.
Στο βιβλίο με το κείμενο, τα μέρη και τους διαλόγους του έργου, που θα κυκλοφορούσε τον Αύγουστο του 1973, από τις εκδόσεις Βιβλιοπωλείο της Εστίας, ο Ευάγγελος Αβέρωφ-Τοσίτσας έγραφε ανάμεσα σε άλλα (σκέψεις, που υπήρχαν και στο θεατρικό πρόγραμμα, με το σχέδιο του Βύρωνα Απτόσογλου μπροστά):
https://www.lifo.gr/culture/theatro/manos-hatzidakis-eyaggelos-aberof-tositsas-epistrofi-stis-mykines
Η «Επιστροφή στις Μυκήνες» ήταν
ΑπάντησηΔιαγραφήόπως πολύ σωστά γράφεις, θεατρικό έργο του Ευάγγελου Αβέρωφ-Τοσίτσα, που παρουσιάστηκε για πρώτη φορά στις 17 Νοεμβρίου 1972 από τον θίασο της Τιτίκας Νικηφοράκη στο θέατρο Κάβα. Η μουσική επένδυση του έργου περιλάμβανε τη «Μπαλάντα του γυρισμού», σε στίχους και μουσική του Μάνου Χατζιδάκι.
Το έργο διαδραματίζεται κατά την επιστροφή του Αγαμέμνονα στις Μυκήνες μετά τον Τρωικό Πόλεμο, γνωρίζοντας τον επικείμενο θάνατό του. Συνοδεύεται από την Κασσάνδρα, η οποία αναγνωρίζει το μεγαλείο του ηγέτη που, παρά τον κίνδυνο, επιλέγει να βρίσκεται δίπλα στους πολίτες του. Ακόμη και οι δολοφόνοι του, Αίγισθος και Κλυταιμνήστρα, αναγνωρίζουν στο τέλος ότι, παρά τον θάνατό του, οι Μυκήνες θα μείνουν για πάντα οι «Μυκήνες του».
Η συνεργασία αυτή μεταξύ του Ευάγγελου Αβέρωφ-Τοσίτσα και του Μάνου Χατζιδάκι αποτέλεσε μια σημαντική σύμπραξη στον ελληνικό θεατρικό χώρο της εποχής. Ο Αβέρωφ-Τοσίτσας, ανέδειξε με το έργο αυτό την πνευματική του πλευρά, ενώ ο Χατζιδάκις, με τη συνθετική του δεινότητα, συνέβαλε στη δημιουργία μιας ολοκληρωμένης θεατρικής εμπειρίας μέσω της μουσικής του. Η συνεργασία αυτή αποτελεί ένα από τα λιγότερο γνωστά αλλά αξιοσημείωτα κεφάλαια της πορείας του Χατζιδάκι στο θεατρικό χώρο. Παρόλο που το έργο δεν είναι τόσο διαδεδομένο όσο άλλες δουλειές του, παραμένει ένα δείγμα της επιθυμίας του να συνομιλήσει με την ιστορία μέσω της μουσικής.
Φώντα, ξέρεις αν υπάρχουν ηχογραφήσεις για την παράσταση αυτή;