ΓΙΩΡΓΟΣ ΜΠΙΛΙΚΑΣ ροκ εγκυκλοπαίδειες

Το να κυκλοφορεί στις μέρες μας, στην Ελλάδα, μία ροκ εγκυκλοπαίδεια, σε έναν ή περισσότερους χειροπιαστούς τόμους, είναι οπωσδήποτε κάτι το απρόσμενο.
Ποιος αγοράζει και διαβάζει σήμερα εγκυκλοπαίδειες και δη ροκ εγκυκλοπαίδειες, όταν υπάρχει η Wikipedia κατ’ αρχάς, περαιτέρω το discogs, μα και χιλιάδες άλλα sites, blogs κ.λπ. στα οποία μπορείς να βρεις ό,τι πληροφορία θέλεις ή ζητήσεις; Προσωπικώς έχω δει σε παλαιοβιβλιοπωλεία να εκποιούνται σοβαρές εγκυκλοπαίδειες (όχι ροκ) σε αστείες τιμές – δεκαπεντάτομες και εικοσάτομες να φεύγουν με 50 ευρώ. Ξέρω πως υπάρχουν συλλέκτες που μαζεύουν εγκυκλοπαίδειες, αλλά αυτό μπορεί να είναι και κάτι... διαστροφικό. Δεν μπορεί να έχει σχέση, θέλω να πω, με μια τυπική καθημερινότητα.
Η ροκ εγκυκλοπαίδεια αποτελούσε φετίχ για τους μουσικόφιλους ήδη από το τέλος της δεκαετίας του ’60. Και κάπως έτσι θα ήταν η “Rock Encyclopedia” [Grosset & Dunlap, 1969] της Lillian Roxon, που θα άνοιγε το χορό, επηρεάζοντας, κατά έναν τρόπο, κάθε επόμενο εγκυκλοπαιδιστή. Διάσημες εγκυκλοπαίδειες των σέβεντις ήταν το δίτομο “NME Book of Rock” [Star, 1975/1977], η τρίτομη “The Encyclopedia of Rock” [Panther Books, 1976] των Phil Hardy & David Laing και άλλες διάφορες (του Norm N. Nite, του David Dachs, του Irwin Stambler κ.λπ.).
Η τρέλα ή τέλος πάντων η αναγκαιότητα μιας ροκ εγκυκλοπαίδειας δεν γινόταν να μην χτυπήσει και την Ελλάδα, με τον Πητ Κωνσταντέα να καταρτίζει πρώτος μια ανάλογη, ενσωματωμένη στο περιοδικό «Ήχος & Hi-Fi» ήδη από το δεύτερο μισό του 1974. Το 1976 ο Αντρέας Μάχος θα ξεκινούσε την πρώτη, φιλόδοξη, ελληνική αυτόνομη (όχι ένθετη) εγκυκλοπαίδεια, υπό τον τίτλο “Rock”, αλλά θα έμενε μόνο σ’ έναν τόμο (με το γράμμα Α και μ’ ένα μέρος του Β), ενώ τόσο το περιοδικό «Μουσική» με τη δική του αυτόνομη «Εγκυκλοπαίδεια Rock», το 1979, που δεν ολοκληρώθηκε, όσο και το «Ποπ & Ροκ» με τη δική του ένθετη εγκυκλοπαίδεια, που μάλλον ολοκληρώθηκε, θα έμπαιναν επίσης στο χορό, με μάλλον μέτρια αποτελέσματα. Υπήρξε και ο τόμος «Rock Εγκυκλοπαίδεια» των εκδόσεων Νεφέλη (από τους Κώστα Ιανό και Δημήτρη Κολιοδήμο) το 1979, οι «Άγνωστοι του Rock» (1982) του Ντίνου Δηματάτη κ.λπ.

Γενικώς μέχρι και την εμφάνιση του internet η ροκ εγκυκλοπαίδεια ήταν κάτι που απασχολούσε την κοινότητα, και στην Ελλάδα και στο εξωτερικό, ενώ και πιο μετά ροκ εγκυκλοπαίδειες, για επιμέρους είδη, γνώρισαν μια εμπορική ανταπόκριση. Τέλος πάντων, τα χρόνια και οι δεκαετίες μπορεί να περνούν όμως η ανάγκη των φυσικών εγκυκλοπαιδειών, απ’ όσο το έψαξα, δεν έχει εξαλειφθεί – και μέσα σ’ αυτό το πλαίσιο μπορούμε να εντάξουμε και τους τρεις τόμους του Γιώργου Μπιλικά. Λέμε λοιπόν για τα βιβλία:
1. Rock Around the... Bands! / 1. Οι μπάντες της δεκαετίας ’60 & ’70 [24γράμματα, Ιούλιος 2023] σελ.497
2. Rock Around... Women! / 2. Οι γυναίκες του rock [24γράμματα, Φεβρουάριος 2024] σελ.325 και
3. Rock Around... Troubadours! / 3. Οι τροβαδούροι του rock [24γράμματα, Δεκέμβριος 2024] σελ.521

Κατ’ αρχάς να πούμε πως ο Μπιλικάς είναι παλαιός μουσικός του ελληνικού ροκ, τον οποίον οι fans θα γνωρίζουν από την παρουσία του στους Θαρσείν Χρει, το 1973-74 (ένα από τα γκρουπ του “Pop Festival ’73”), ενώ ο ίδιος έχει και σχετική αρθρογραφία (στο musicheaven.gr), γράφοντας περαιτέρω μυθιστορήματα, διηγήματα και ποιήματα, έχοντας, επίσης, και εμφανίσεις σε ταινίες (κυρίως του Δημήτρη Αθανίτη) είτε ως μουσικός είτε ως ηθοποιός. Πολυσχιδής, λοιπόν, ο Γιώργος Μπιλικάς δοκιμάζεται, εδώ, ξανά, μέσα απ’ αυτή την τρίτομη προσπάθειά του, που ξεπερνά τις 1300 σελίδες.
Ένα θα πω βασικό και δεν θα επεκταθώ πολύ σ’ αυτό ή και σε άλλα θέματα. Ο Μπιλικάς δεν γράφει μια «ξερή» εγκυκλοπαίδεια, «ξερά» λήμματα δηλαδή, με πληροφορίες αναμενόμενες, αλλά εκφράζει πολλάκις προσωπικές απόψεις, και αυτό είναι το ενδιαφέρον της δικής του εγκυκλοπαίδειας. Το αν συμφωνείς με αυτά που γράφει είναι βεβαίως άλλο θέμα, όμως, και σε κάθε περίπτωση, έχει νόημα το τι μπορεί να πιστεύει ο ίδιος για τους Caravan ή για τους Soft Machine, παρά να διαβάζεις ποιος μουσικός έφυγε από τους μεν ή από τους δε, ποιος τον αντικατέστησε κ.λπ. Υπάρχουν και αυτά κάπως κωδικοποιημένα, αλλά το βασικό εδώ είναι η βιωματική γραφή του Μπιλικά, που έχει νόημα. Ο άνθρωπος έχει βιώσει τα ροκ ακούσματα εννοώ σε πρώτο χρόνο και αυτό, οπωσδήποτε, φαίνεται σε όσα γράφει. Δίνω ένα απόσπασμα από το λήμμα του για τους Grand Funk Railroad (GFR), για να αντιληφθείτε για τι ακριβώς συζητάμε:
«Η στάση μου απέναντι στους GFR ήταν περίπλοκη. Κατ’ αρχήν ακολούθησα τη “γενική κατακραυγή” όχι από μίμηση, αλλά από επιλογή. Μπάντες που βάζουν την ένταση σε πρώτο πλάνο εις βάρος της τραγουδοποιίας, δεν ήταν, ούτε είναι, αλλά ούτε και θα είναι στα ενδιαφέροντά μου. Θέλεις να με κερδίσεις; Δεν χρειάζονται φιοριτούρες. Μια όμορφη μελωδία, ένας ενδιαφέρων στίχος και ένα απλό άρπισμα είναι αρκετά. Απ’ την άλλη μεριά, όση ώρα γράφω τώρα για τους GFR μου έχει κολλήσει εκείνο το τραγούδι τους που έλεγε: “we’re an American band, we’re an American band”. Κι ενώ θα μπορούσα τώρα να σου αραδιάσω ένα σωρό τραγούδια από Kinks, Who, Rolling Stones, Beatles, Neil Young κ.λπ., δεν θυμάμαι τίποτα άλλο από τους GFR».
Δεν εκφράζεται σε όλα τα λήμματα προσωπικά ο Μπιλικάς, αλλά οπωσδήποτε εκφράζεται σε αρκετά. Σε άλλα, εννοώ, είναι πιο τυπικός και σύντομος. Θέλω να πω πως μέσα από τα λήμματα αντιλαμβάνεσαι και τα γούστα του συγγραφέα, και τα αγαπημένα του ονόματα, και τις ενστάσεις του έναντι διαφόρων ροκ κατευθύνσεων. Θέλω να πω, ξανά, πως πολλοί θα απορήσουν και με τις εκτάσεις των λημμάτων, υπό την έννοια πως διάσημα και «επιδραστικά» συγκροτήματα μπορεί να παρουσιάζονται σε λίγες γραμμές, όπως συμβαίνει με τους Iron Maiden ή με τους Hawkwind π.χ., ενώ άλλα, σαν τους Queen π.χ. να καταλαμβάνουν τρεις και τέσσερις σελίδες.

Στην εγκυκλοπαίδεια του Μπιλικά δεν υπάρχουν «τα πάντα»... καθώς «τα πάντα» δεν υπάρχουν σε καμία εγκυκλοπαίδεια. Υπάρχουν όμως πολλά από τα βασικά και πολλά που μπορεί να είναι βασικά για τους πιο ψαγμένους ή τις μειοψηφίες (Demetrio Stratos, Alison Krauss, Gryphon, X, Triffids κ.ο.κ.).
Οι νέοι, σε ηλικία αναγνώστες, οπωσδήποτε θα βρουν πολλά εδώ, που θα τους ενδιαφέρουν, και, κυρίως, θα τους κατατοπίσουν σε σχέση με την ιστορία του rock, ενώ και οι μεγαλύτεροι σε ηλικία αναγνώστες θα μπουν σ’ ένα... διάλογο με τον συγγραφέα, που οπωσδήποτε θα ανάψει τα αίματα – και αυτό, όπως και να το κάνουμε, είναι εποικοδομητικό.
Πολλά θα μπορούσα να γράψω ακόμη, αλλά θα κλείσω με ένα. Χαρά στο κουράγιο του Γιώργου Μπιλικά, επειδή πήρε την απόφαση, να γράψει τέτοιου τύπου βιβλία σήμερα και, κυρίως, γιατί την υλοποίησε αυτή την απόφαση, φθάνοντάς την έως το τέρμα της.
Επαφή: www.24grammata.com