ΜΙΚΗΣ ΘΕΟΔΩΡΑΚΗΣ 100 χρόνια: οι μελοποιήσεις ποιημάτων του Σενεγαλέζου Λεοπόλντ Σεντάρ Σανγκόρ – συνέβησαν στο στρατόπεδο του Ωρωπού, τον Μάρτιο του 1970, και αποτελούν το τελευταίο έργο του, πριν από τη μετάβαση στο Παρίσι

Υπάρχουν πολλά έργα του Μίκη Θεοδωράκη (29 Ιουλίου 1925-2 Σεπτεμβρίου 2021), που δεν είναι ευρέως γνωστά. Και δεν αναφέρομαι στα συμφωνικά του και στην «κλασική» δισκογραφία του, μα στους «κύκλους» των τραγουδιών του. Έτσι και με αφορμή τη συμπλήρωση, σήμερα, των 100 ετών από τη γέννηση του πολυαγαπημένου δημιουργού σκέφτηκα να μεγεθύνω, κάπως, σ’ ένα έργο του όχι πολύ γνωστό, που έχει, όμως, μια ιστορία πίσω του – όπως και κάθε τι, εξάλλου, που συνδέεται με τον Θεοδωράκη. Το έργο αυτό αποκαλείται «Τρία Νέγρικα Τραγούδια» είναι αφιερωμένο στην σύζυγό του Μυρτώ, και συνετέθη στο στρατόπεδο του Ωρωπού, στις 23 και 24 Μαρτίου 1970.
Μάλιστα, τα «Τρία Νέγρικα Τραγούδια» αποτελούν το τελευταίο έργο που συνέθεσε ο Θεοδωράκης στην Ελλάδα, πριν μεταβεί με τον γνωστό «κινηματογραφικό» τρόπο στο Παρίσι, στις 13 Απριλίου 1970 – ξεκινώντας από ’κει την παγκόσμια μουσική-συναυλιακή-αντιχουντική δράση του. Όπως θα έγραφε ο ίδιος στο βιβλίο του «Το Χρέος / τόμος β» [Εκδόσεις Τετράδια της Δημοκρατίας, Ρώμη, Νοε. 1972], στο κεφάλαιο «Ημερολόγιο Ε / Στρατόπεδο Ωρωπού»:
«(...) Μένω ξαπλωμένος. Γράφω τη μελέτη μου. Διαβάζω. Κι όταν κάνει λιακάδες βγαίνω και κάθομαι αντικρυστά στο πέλαγος. Τώρα μελοποιώ το Σενεγαλέζο ποιητή Σανγκόρ. Οι συναγωνιστές περνούν δίπλα μου και τους σιγοψιθυρίζω τα καινούργια μου τραγούδια. Είχα σκοπό να γράψω 12. Έφτασα τα 3. Με πήραν για τη Σωτηρία (σ.σ. το νοσοκομείο νοσημάτων θώρακος). Δεν ξαναγυρνώ στο στρατόπεδο. Οι ήχοι των τελευταίων μου τραγουδιών έμειναν κρεμασμένοι στους υγρούς τοίχους του θαλάμου, πάνω από τις λαμαρίνες της κουζίνας, μέσα στις καρδιές των συντρόφων μου. Έως σήμερα δεν ξανάγραψα μουσική. Όλη τη μουσική μου την άφησα στο στρατόπεδο. Ένα ποτάμι γεμάτο μουσική, όνειρα, ελπίδες και καημούς.(...)».

Κάποια στιγμή μέσα στο 1969 κυκλοφορεί από τις Εκδόσεις Εγνατία της Θεσσαλονίκης το βιβλίο «Ανθολογία Νέγρων Ποιητών» (με τον συμπληρωματικό υπότιτλο «Εκτός κειμένου δέκα πίνακες της γλυπτικής των Νέγρων»), στο οποίο καταγράφονται μεταφρασμένα ποιήματα Αφρικανών από τον γνωστό αργότερα αυτόχειρα ποιητή Αλέξη Τραϊανό (1944-1980). Δηλαδή ο Τραϊανός εμφανίζεται, επίσημα, πρώτα ως μεταφραστής και μετά ως ποιητής.
Εκείνη την εποχή, και αναφέρομαι στη δεκαετία του ’60, υπήρχε, στην ελληνική πραγματικότητα, μια ιδιαίτερη ευαισθησία σε σχέση με κάθε τι που θα μπορούσε να αφορά τους μαύρους (ή «νέγρους» όπως τους έλεγαν τότε). Ήταν η εποχή των απελευθερωτικών αγώνων και της ανεξαρτησίας των αφρικανικών κρατών, και ήταν βεβαίως η εποχή των αγώνων των μαύρων στην Αμερική, καθώς το φυλετικό αναδεικνυόταν σε παγκόσμιο θέμα. Οι διαδηλώσεις και οι πολιτικές μάχες των μαύρων συγκινούσαν τους πάντες σε κάθε γωνιά του κόσμου, τουλάχιστον τα πιο προοδευτικά τμήματα της κοινωνίας, με αποτέλεσμα εφημερίδες, περιοδικά και βιβλία να αναφέρονται συνεχώς σε κάθε μικρό ή μεγαλύτερο γεγονός.
Να θυμηθούμε εδώ τον κύκλο τραγουδιών «Τα Νέγρικα» των Μάνου Λοΐζου-Γιάννη Νεγρεπόντη, που από το τέλος του 1966 θα παρουσιάζονταν σε συναυλίες, επίσης τα δύο βιβλία του/για τον Martin Luther King Jr., που κυκλοφορούν το 1968, το «Μάρτιν Λούθερ Κινγκ / Ο Μωυσής των νέγρων της Αμερικής» [Μ. Πεχλιβανίδης & Σία] του Lerone Bennett, Jr. και το «Μάρτιν Λούθερ Κινγκ / Πού Βαδίζουμε;» [Ιωλκός], βεβαίως το «Ψυχή στον Πάγο» [ΒΙΠΕΡ / Papyros Press, 1971] του Eldridge Cleaver και ακόμη μία πρώτη ανθολογία μαύρης ποίησης, υπό τον τίτλο «Νέγροι Ποιητές» [Εκδόσεις Θεμέλιο, Νοε. 1966] με τις μεταφράσεις του Δημήτρη Σταύρου.
Σ’ εκείνο το βιβλίο ο Σταύρου δεν είχε μεταφράσει μόνον Αφροαμερικανούς, σαν τον Langston Hughes ας πούμε, αλλά και αφρικανούς ποιητές, σαν τον Σενεγαλέζο Léopold Sédar Senghor (1906-2001). Δεν είμαι απολύτως βέβαιος, αν εκείνα τα τέσσερα ποιήματα του Senghor, που είχε μεταφράσει ο Σταύρου, ήταν τα πρώτα του σενεγαλέζου ποιητή, που θα δημοσιεύονταν ποτέ στα ελληνικά, εκείνο που ξέρω είναι πως η απόπειρα του Τραϊανού, τρία χρόνια αργότερα θα ήταν πιο ολοκληρωμένη, και κυρίως επικεντρωμένη στους ποιητές της μαύρης ηπείρου (δεν υπήρχαν εντός, εννοώ, Αφροαμερικανοί).
 
Η συνέχεια εδώ...
https://www.lifo.gr/culture/music/100-hronia-mikis-theodorakis-oi-melopoiiseis-poiimaton-toy-senegalezoy-leopolnt