IRENE SCHWEIZER jazz meets India

Αν και η πρωταρχική επαφή της jazz με την ινδική μουσική θα πρέπει να αναζητηθεί στον John Coltrane – πιθανώς οι modal αυτοσχεδιασμοί του στο “Milestones” (1958) του Miles Davis να ήταν και «ινδικοί» – το πράγμα φαίνεται ν’ αποκτά μια πιο συγκεκριμένη αισθητική τέσσερα χρόνια αργότερα, το 1962, όταν στο άλμπουμ τού Ravi Shankar “Improvistations” [World Pacific] ο Bud Shank φύσηξε «ινδικώς», στο “Improvisation on the theme music from Pather Panchali”, όχι σε μπανσούρι, αλλά στο φλάουτό του. [Ας σημειώσω πως υπάρχει κι ένα κομμάτι του Tony Scott, από το άλμπουμ “Free Blown Jazz” της Carlton, το 1958 ή ’59, το οποίον έχει τίτλο “Portrait of Ravi”. Δεν το έχω ακούσει. Αλλά, παρ’ ότι είναι αφιερωμένο στον Ravi Shankar, δεν έχω την αίσθηση, ούτε την πληροφόρηση, πως πρόκειται για «ινδικό»]. Μετά, πάντως, τον Δεκέμβριο του ’65, όταν το σιτάρ πέρασε στην pop ελέω Beatles και “Norwegian wood (This bird has flown)”, πήρε περισσότερο φωτιά και το jazz circuit με τους δίσκους να βγαίνουν ο ένας μετά τον άλλον, και με όλο και νεώτερους μουσικούς – και από την pop και το rock, αλλά και από την jazz – να δοκιμάζουν στα νέα ηχοχρώματα. Μερικά από τα άλμπουμ, που «έφτιαξαν» αυτό το indo-jazz ιδίωμα, εκείνη την περίοδο, ήταν το “Indo-Jazz Suite” [UK.Columbia, 1966] των Joe Harriott-John Mayer, το “Jazz Raga” του Gabor Szabo (ηχογραφήθηκε για την Impulse! τον Αύγουστο του ’66) και βεβαίως το “Jazz Meets India”, της Irene Schweizer και της παρέας της, ηχογραφημένο για τη γερμανική MPS τον Οκτώβριο του ’67.Στις δύο απ’ αυτές τις τρεις «προτάσεις» (στα LP του Harriott και της Schweizer δηλαδή) το ζητούμενο ήταν στο πώς θα μπορούσε να συνδεθούν δύο διαφορετικά γκρουπ, ένα ανατολικό κι ένα δυτικό (ας τo πούμε έτσι), πώς θα μπορούσε να συνεργασθούν (τα γκρουπ) βρίσκοντας κοινά σημεία επαφής, χωρίς ν’ ακούγονται «ξένα» μεταξύ τους. Αν και στην περίπτωση των Joe Harriott-John Mayer συνέβη μ’ έναν όντως εμπνευσμένο τρόπο (ο Harriott έπαιξε ελεύθερα soli, πάνω στο αυστηρό υπόστρωμα του rhythm section), στην περίπτωση του “Jazz Meets India” ακολουθείται μία άλλου τύπου προσέγγιση. Κατ’ ουσίαν, και όσο κι αν ακούγεται περίεργο, δεν υπάρχει στο άλμπουμ κάποια ιδιαίτερη επικοινωνία ανάμεσα στις δύο παραδόσεις. Στις πιο βασικές και χρονικώς πιο εκτεταμένες συνθέσεις του δίσκου, την “Sun love” και την “Brigach and ganges”, τα δύο γκρουπ ξεκινούν το ένα ανεξαρτήτως του άλλου, προκαλώντας το ένα το άλλο, κάπου συναντώνται, με το πιάνο της Schweizer να κάνει όλη τη «δύσκολη» δουλειά, προβάλλοντας σύντομα ρυθμικά μοτίβο – το πιάνο ως κρουστό υπήρξε το σήμα κατατεθέν της ελβετίδας πιανίστα –, ξαναχωρίζοντας στην πορεία. (από αριστερά: Mani Neumaier, Dewan Motihar, Irene Schweizer, Manfred Schoof, Kusum Thakur)
Για μένα το άκουσμα έχει μεγάλο ενδιαφέρον, και σ’ ένα καθαρό επίπεδο γούστου το απολαμβάνω περισσότερο από κάθε άλλο άλμπουμ της indo-jazz. Η ανάπτυξη των συνθέσεων είναι μαγική, με τους μουσικούς να ελέγχουν πλήρως τον ήχο τους, δίχως να προβαίνουν σε «ακρότητες», δίνοντας δυναμικά soli, ιδίως ο Manfred Schoof σε κορνέτα, τρομπέτα και ο Barney Wilen σε σοπράνο, τενόρο. Το τρίο των ινδών μουσικών (o Dewan Motihar σιτάρ, o Keshav Sathe τάμπλα, η Kusum Thakur ταμπουρά) ήταν ένα από τα πιο αναγνωρισμένα τότε στην Ευρώπη – o Motihar και ο Sathe εμφανίζονται εξάλλου και στην “Indo-Jazz Suite” του Harriott – ενώ το τρίο της Schweizer, το οποίο συμπληρώνουν ο Uli Trepte μπάσο και ο Mani Neumaier ντραμς, ήταν ένα από τα πρώτα ευρωπαϊκά free γκρουπ του καιρού του. Ας υπενθυμίσω, εδώ, πως οι Trepte και Neumaier αποτέλεσαν λίγο αργότερα τη ρυθμική βάση ενός γκρουπ «εικόνα» του krautrock, των Guru Guru.
(To "Jazz Meets India" κυκλοφόρησε πριν από λίγους μήνες σε CD, από τη γερμανική Promising Music).
Και κάτι ακόμη. Το ενδιαφέρον της Schweizer για την indo-jazz εκπήγασε λογικώς μέσα από την επαφή της με το έργο του Joe Harriott. Σε μια συνέντευξή της στο Wire (issue 11, January 1985) έλεγε η ίδια: «Πήγαινα στο Ronnie Scott’s (σ.σ. το γνωστό λονδρέζικο jazz club) το 1962, σχεδόν κάθε βράδυ. Άκουγα εκεί τον Joe Harriott, τον Tubby Hayes, τον Dick Morrissey, όλους αυτούς τους ανθρώπους κι έμπαινα έτσι όλο και περισσότερο στη νέα jazz. Όταν γύρισα στη Ζυρίχη επιχείρησα μάλιστα και σχημάτισα ένα τρίο, με τον Uli Trepte μπάσο και τον Mani Neumaier ντραμς. Παίζαμε funk [sic] και soul, στο στυλ του Junior Mance και του Ray Bryant, αργότερα όμως οι βασικές μας επιρροές ήταν ο Bill Evans και ο McCoy Tyner». Κι από ’κει όμως, όχι μέχρι το "Jazz Meets India", αλλά μέχρι το “Santana”, κύλησε πολύ νερό στο αυλάκι…