κάτι ακόμη για το αθηναϊκό underground…

Στην προηγούμενη ανάρτηση της 8ης Ιουλίου είναι αλήθεια πως γκρίνιαξα. Ασχολήθηκα μ’ ένα μόνο κεφάλαιο του βιβλίου «Το Αθηναϊκό Underground» [εκδ. ATHENS voice books, Αθήνα 2012] που αφορούσε στη μουσική (καθότι αυτός είναι ο τομέας που με νοιάζει περισσότερο) και φάνηκε σαν να υποτιμώ το όλον project (όπως μου επεσήμαναν κι ένας-δυο φίλοι). Φυσικά, από τη μεριά μου δεν υπήρχε ουδεμία τέτοια διάθεση και πρόθεση, κι αν έτσι φάνηκε οφείλω να ζητήσω συγγνώμη απ’ όσους αισθάνθηκαν, λόγω των (στοχευμένων) γραπτών μου, να υποτιμάται η συνολική προσπάθεια. Όπως είχα γράψει και τότε «στο χώρο λειτούργησε έκθεση εντύπων, πινάκων, κολάζ, σχεδίων, ενώ έγιναν συγχρόνως προβολές ταινιών και συζητήσεις σχετικές με το αντικείμενο – παρήχθη δηλαδή ένα έργο, το οποίο καθοδήγησαν και επόπτευσαν ο Θανάσης Μουτσόπουλος και ο Νεκτάριος Παπαδημητρίου». Παρακολούθησα μερικές από τις εκδηλώσεις –όλες είχαν ενδιαφέρον–, συζήτησα με ανθρώπους, γνώρισα (από κοντά) και κάποιους από τους πρωταγωνιστές της ιστορίας, και γενικώς πέρασαν «ζωντανά» μερικά ζεστά καλοκαιρινά βράδια. Αν σε κάτι πρέπει να σταθώ περισσότερο τούτο έχει να κάνει με την έκθεση πινάκων, εντύπων, κολάζ και σχεδίων, που ήταν κατ’ εμέ το πιο σημαντικό κομμάτι όλης τής ιστορίας.

Από τους διοργανωτές πληροφορήθηκα κατ’ αρχάς τις δυσκολίες που προέκυψαν στην εύρεση των έργων και των εντύπων. Ως γνωστόν πολλοί καλλιτέχνες –και όχι μόνον εκείνοι που παρουσιάστηκαν με έργα τους στο CAMP!, που αποτελούν, ούτως ή άλλως, μία ειδική κατηγορία– δεν λειτουργούν με τη δική μας λογική. Τη λογική του «μαζώχτρα», του συλλέκτη, του μελετητή ή του απλώς φιλότεχνου. Ζουν το παρόν μέσω των έργων τους, τα οποία για εκείνους έχουν εφήμερο χαρακτήρα, και για τα οποία (συνήθως) δεν είναι οι καλύτεροι κριτές των. Μου έχει τύχει κι εμένα, ορισμένες φορές, να συνευρεθώ με ανθρώπους-καλλιτέχνες που θεωρούν τις μετριότητές τους «αριστουργήματα», υποτιμώντας και απαξιώνοντας τα πραγματικά σημαντικά τους. Έτσι είναι φυσικό, συχνά, αξιόλογα έργα να είναι χαμένα, πεταμένα ή κατεστραμμένα, ενώ άλλα λιγότερο σημαντικά (θα μου πείτε «ποιος το κρίνει αυτό;» – μην πιάσουμε τώρα τέτοια συζήτηση) να έχουν διασωθεί και να προβάλλονται ως «χαρακτηριστικά», αν όχι ως «αριστουργήματα». Οι διοργανωτές πάλεψαν για να εξασφαλίσουν ό,τι καλύτερο και αυτό προβλήθηκε στην έκθεση (σε επίπεδο έργων).

Με τα έντυπα η ιστορία είναι διαφορετική. Επειδή τα έντυπα –και τα underground εννοείται– κυκλοφορούν σε πολλά αντίτυπα (όταν λέω «πολλά» υπολογίστε μερικές δεκάδες ή εκατοντάδες) υπάρχει περίπτωση να εντοπιστούν με λίγη τύχη, ακέραια, ακόμη και σήμερα σε διάφορες ιδιωτικές συλλογές ή στα παλαιοβιλιοπωλεία, στα υπαίθρια παζάρια και αλλαχού. Πιο δύσκολο, φυσικά, είναι τούτο για τα έντυπα των δεκαετιών ’60 και ’70, ενώ πιο εύκολο φαίνεται για εκείνα της δεκαετίας του ’80. Αν και ούτε αυτό ισχύει στον απόλυτο βαθμό, επειδή τα έντυπα των eighties δεν τα πετούν όσοι τα έχουν στις βιβλιοθήκες τους (άνθρωποι της ηλικίας μου ας πούμε), ενώ εκείνα των sixties και των seventies βρίσκονται στις αγορές επειδή τα ξεφορτώνονται οι… κληρονόμοι. Εν πάση περιπτώσει. 

Στην έκθεση είδα έντυπα τα οποία δεν είχα ξαναδεί, ενώ, για κάποια αγνοούσα και την ύπαρξής τους (κυρίως τα φεμινιστικά και τα comics). Έτσι, είδα περιοδικά που τα ξέρω-ψάχνω χρόνια (όχι εντατικώς – αν πέσουν στο μάτι μου), όπως το Φάσμα του σκηνοθέτη Δημήτρη Παναγιωτάτου (βγήκαν δύο τεύχη το 1971, όπως μάς πληροφορεί ο Νεκτάριος Παπαδημητρίου στο βιβλίο «Το Αθηναϊκό Underground»), το Μετείκασμα του Κώστα Φέρρη από το 1980 (ένα τεύχος) και το Μουσικό Αυτί του Στέλιου Παπαθανασόπουλου (δύο τεύχη το 1978), και άλλα που δεν τα ήξερα καν όπως το Tarkidi των Αντώνη και Σπύρου Χατζάρα (βγήκαν 3 τεύχη το 1980) και το Καζανάκι του Δημήτρη Κορρέ (ένα τεύχος το 1980). Φυσικά, από τις προθήκες δεν απουσίαζε το βαρύ πυροβολικό του χώρου, τεύχη δηλαδή των περιοδικών Ανοιχτή Πόλη, Ιδεοδρόμιο, Κούρος, Λωτός, Μορμώ, Πάλι, Panderma, Πεζοδρόμιο, Residu, Σήμα, Σινεμά (το παλαιό Σινεμά, του Μάκη Μωραΐτη), Συν και Πλην, Τραμ, Τρύπα, Τzaz, Φιλμ, Χιονάτη για μεγάλους… Νομίζω δηλαδή πως υπήρχαν τεύχη από τα περισσότερα (αν όχι απ’ όλα), για όλα όμως (μα και για ακόμη περισσότερα) υπάρχουν πληροφοριακά στοιχεία στο κεφάλαιο του βιβλίου «Underground Press/ Έντυπα ενάντια στο ρεύμα/ (Από τους beat στα fanzines)» από τον Νεκτάριο Παπαδημητρίου.

Καλή συνέχεια…