LISTEN, WHITEY!

Πριν λίγους μήνες (Φεβρουάριος 2012) η αμερικανική εταιρεία Light In The Attic, που εδρεύει στο Seattle, κυκλοφόρησε ένα CD/2LP υπό τον τίτλο “Listen, Whitey!/The Sounds of Black Power 1967-1974”, που περιλαμβάνει δυσεύρετες και κάπως δυσεύρετες (Shahid Quintet, Stokely Carmichael, The Watts Prophets, Kain, Eldridge Cleaver…), προφανείς (Bob Dylan, John Lennon & Yoko Ono), όσο και απρόβλεπτες (Roy Harper) ηχογραφήσεις, όλες διαποτισμένες (άλλες λιγότερο και άλλες περισσότερο) από το κίνημα της Μαύρης Δύναμης και των συχνά ετερόκλητων συνιστωσών του.
Στο τεύχος 232/233 του Jazz & Τζαζ που κυκλοφορεί ο Θανάσης Μήνας, σ’ ένα 4σέλιδο κείμενο, αναφέρεται λεπτομερώς στην έκδοση, αλλά και σ’ ένα βιβλίο που πηγαίνει παραλλήλως μ’ αυτήν το Listen Whitey!/The Sights and Sounds of Black Power 1965-1975 του Pat Thomas. Γράφει ο Μήνας στην εισαγωγή τού κειμένου του: «Στη σημειολογία τής μουσικής τής εποχής του Black Power και στη διαλεκτική μεταξύ της ίδιας μουσικής και της προοπτικής μιας μαύρης επανάστασης είναι αφιερωμένο το βιβλίο Listen Whitey: The Sights and Sounds of Black Power 1965-1975 του συγγραφέα Pat Thomas, που κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Phantagraphics Books. Πρόκειται για μία άψογη έκδοση (coffee table σχήμα, illustration χαρτί, τετραχρωμία). Το φωτογραφικό υλικό είναι κάτι παραπάνω από πλούσιο.

Συγχρόνως, το εκλεκτικό label Light In The Attic ανέλαβε να καταρτίσει ένα ενδεικτικό soundtrack του βιβλίου – το οποίον ωστόσο, κυκλοφορεί (με τον ίδιο τίτλο) αυτόνομα, σε CD ή διπλό βινύλιο, και περιέχει ηχογραφήσεις που έγιναν μεταξύ του 1967 και του 1974. Τόσο στο βιβλίο όσο και στο album, στο εξώφυλλο, φιγουράρει ο Huey P. Newton, ο ένας εκ των ιδρυτών του Black Panther Party (ο έτερος ήταν ο Bobby Seale), σε μια ιστορική φωτογράφηση: απεικονίζεται στο σπίτι του, γυμνός από τη μέση και πάνω, κρατώντας στα χέρια του το αγαπημένο του album, το “Highway 61 Revisited” του Bob Dylan. Λέγεται ότι ο Newton άκουγε με τις ώρες το “Ballad of a thin man” και ότι οι στίχοι του τον επηρέασαν να ιδρύσει τους Πάνθηρες. Σε αντίθεση με τον κύριο Jones, τον ήρωα στην αφήγηση του Dylan, o Newton συνειδητοποίησε έγκαιρα αυτό που συνέβαινε στους δρόμους των αμερικανικών μεγαλουπόλεων, αναφορικά με τη μαύρη εμπειρία και καθημερινότητα».

Με αφορμή το κείμενο του Θανάση Μήνα και ακούγοντάς τον Eldridge Cleaver στο “Tim Leary” (υπουργός πληροφοριών της κυβέρνησης του γκέτο, ο Cleaver, και από τα ηγετικά στελέχη του Black Panther Party) θυμήθηκα το κλασικό βιβλίο του “Soul On Ice” [A Ramparts Book, 1968], που έχει κυκλοφορήσει τρεις τουλάχιστον φορές και στην Ελλάδα. Το «Ψυχή στον Πάγο» σε μετάφραση Κώστα Γαλανόπουλου πρωτοβγήκε στις εκδόσεις ΒΙΠΕΡ/Papyros Press Ltd, το 1971, με τιμή 14 δραχμές. Η δεύτερη έκδοση συνέβη λίγα χρόνια αργότερα, επίσης στον Πάπυρο, με τιμή όμως 20 δραχμές, και η τρίτη το 1992 στις Εναλλακτικές Εκδόσεις (αποσπασματική έκδοση 50 περίπου σελίδων από τις 188 συνολικώς της πρώτης ελληνικής). Παραθέτω, στη συνέχεια, ένα τμήμα από το “Soul on Ice”, εκεί όπου ο Eldridge Cleaver καταθέτει τις απόψεις του για τη μουσική.

Η δεύτερη έκδοση των 20 δρχ.

 

«Στην πιο καθαρή μορφή της, σαν προσαρμογή στο επιστημονικό και τεχνικό περιβάλλον της εποχής μας, σαν καθαρτήριο και νανουριστικό ηρεμιστικό της ανθρώπινης ψυχής, η τζαζ είναι εκείνη που ξεπηδώντας από την προστριβή και την αρμονία του Αμερικανού Νέγρου με το περιβάλλον του, αποτύπωσε το ρυθμό και το τέμπο της εποχής μας. Και μολονότι η σύγχρονη επιστήμη και τεχνική είναι ίδιες στο Λονδίνο, στο Παρίσι, στη Νέα Υόρκη, στην Άκκρα, στο Κάιρο, στο Βερολίνο, στη Μόσχα, στο Τόκιο, στο Πεκίνο ή στο Σάο Πάουλο, η τζαζ είναι το μόνο αληθινό διεθνές μέσο επικοινωνίας που υπάρχει σήμερα στον κόσμο, και μπορεί να μιλά δημιουργικά με την ίδια ένταση και αλήθεια στους ανθρώπους όλων αυτών των τόπων.

Η λιγότερο εκλεπτυσμένη –αλλά όχι λιγότερο ριζωμένη στο Σώμα– λαϊκή μουσική των Νέγρων των πόλεων, που ήταν γνωστή σαν ‘ρυθμ εντ μπλουζ’ πριν τη σφετεριστούν οι λευκοί και τη διυλίσουν σ’ ένα προϊόν που ονόμασαν ‘ροκ εντ ρολ’, είναι το βασικό συστατικό, ο πυρήνας των φτηνών κραυγαλέων ύμνων με τους οποίους οι Μπητλς από το Λίβερπουλ οδηγούν τις ορδές των Υπερθηλυκών θαυμαστριών τους σε κατατονία και υστερία. Για τους θαυμαστές των Μπητλς, που έχουν αλλοτριωθή τόσον καιρό και τόσο βαθιά από τα ίδια τους τα Σώματα, η επίδραση αυτών των ισχυρών ερωτικών ρυθμών είναι ηλεκτρική. Στη μουσική αυτή οι Νέγροι πρόβαλλαν –για την ακρίβεια έστυψαν σαν πύον από σπυρί– ισχυρό αισθησιακό χαρακτήρα, τους πόνους και τους πόθους, το μίσος και την αγάπη τους, τη φιλοδοξία και την απελπισία τους. Ενώ όμως ο Νέγρος πρόβαλε στη δική του μουσική το ίδιο του το Σώμα, οι Μπητλς, τα τέσσερα μακρυμάλλικα αγόρια από το Λίβερπουλ, είναι εκείνα που μάς χαρίζουν το Σώμα του Νέγρου, και κάνοντας αυτό αποκαθιστούν μια ρυθμική επικοινωνία ανάμεσα στο Μυαλό και το Σώμα του ίδιου του ακροατή.

Ιδού οι Μπητλς – πληρεξούσιοι των μαύρων, μεσίτες ανάμεσα στο Μυαλό και το Σώμα. Μεγάλη η απόσταση από τα Λευκά Παπούτσια του Πατ Μπουν. Σταθμός δίπλα σ’ ένα δρόμο, όπου τρέχει κανείς με όλη την επιτρεπόμενη ταχύτητα».

Πριν μερικά χρόνια είχα βρει στο Μοναστηράκι τον τόμο «Ημερολόγιο του Βιβλίου 1974» των εκδόσεων Βέγας. Οι εκδόσεις Βέγας ανήκαν στον Μανώλη Γλέζο, ο οποίος υπογράφει και το παρόν χρονικό ως… Γ. Μανώλης! Το βιβλίο, που πρέπει να κυκλοφόρησε στις αρχές του ’74 (επί δικτατορίας Ιωαννίδη δηλαδή – το «Γ. Μανώλης» δεν είναι άσχετον αυτού), καταπιάνεται με τα θέματα των εκδόσεων τού έτους 1973. Υπάρχουν επίσης, ανάμεσα στα κείμενα, και διαφημιστικές καταχωρήσεις των εκδοτικών οίκων της εποχής, με τους τότε υπάρχοντες τίτλους ή και άλλους που θα κυκλοφορούσαν οσονούπω. Στις μελλοντικές εκδόσεις τού Καρανάση αναφέρονται οι εξής: Ανδρέα Παπανδρέου Η Δημοκρατία στο Απόσπασμα, Ανδρέα Παπανδρέου Πατερναλιστικός Καπιταλισμός, Στόκλυ Καρμάικλ Μαύρη Δύναμη, Μάο Τσε Τουνγκ Τέσσερα Φιλοσοφικά Δοκίμια και Ρεζί Ντεμπρέ Η Λατινική Αμερική. Απ’ αυτά τα βιβλία όλα τυπώθηκαν τους επόμενους μήνες-χρόνια από τον Καρανάση, πλην της Μαύρης Δύναμης του Στόκλι Καρμάικλ (κατά πάσα πιθανότητα επρόκειτο για το “Black Power/The Politics of Liberation in America” [A Vintage Book, NY 1967], που είχαν γράψει από κοινού οι Stokely Carmichael και Charles V. Hamilton). Εκτός εάν δεν πρόκειται, τελικώς, για βιβλίο-φάντασμα και υπάρχει όντως σε κάποια βιβλιοθήκη. Δεν ξέρω… Κανείς δεν ξέρει...

Πάντως, ο Καρανάσης είχε κυκλοφορήσει το 1972 το βιβλίο του Ρόμπερτ Γκόλνστον (Robert Goldston) Η Επανάσταση των Νέγρων/Από την Αφρικανική γένεση ως την εποχή της ‘Μαύρης Δύναμης’, ενώ και οι εκδόσεις Στοχαστής την ίδιαν εποχή (1972) στο βιβλίο Η Διαλεκτική της Απελευθέρωσης –που περιλαμβάνει μερικές από τις διαλέξεις που δόθηκαν στο Roundhouse του Λονδίνου, στο διάστημα 15-30/7/1967 και οι οποίες συνδέθηκαν (και) με την ριζοσπαστικοποίηση του τοπικού underground–, ανθολογούν την Μαύρη Δύναμη του Στόκλυ Καρμάικλ (ένα κήρυγμα μίσους κατά βάσιν έναντι του λευκού καταπιεστή).

Στο “Listen Whitey!” ο Stokely Carmichael ακούγεται στο “Free Huey” που προέρχεται από το LP “Free Huey!” [Black Forum/Motown BF452, 1970] ηχογραφημένο την 17/2/1968 στο Oakland της Καλιφόρνια. Ο Carmichael διαμαρτύρεται για τη φυλάκιση του Huey P. Newton, ο οποίος είχε συλληφθεί για τη δολοφονία ενός αστυνομικού τον Οκτώβριο του ’67 (μία κατηγορία η οποία αργότερα κατέπεσε).