MONICA ZETTERLUND Monica Z

Εξ όσων έχω αντιληφθεί επιχειρώντας, μέσα στα χρόνια, να συνθέσω το δικό μου πορτρέτο για μία από τις μεγαλύτερες τραγουδίστριες της jazz που ανέδειξε ποτέ η Ευρώπη, την Σουηδή Monica Zetterlund (1937-2005), έχω καταλήξει στο συμπέρασμα πως η εντυπωσιακή αυτή γυναίκα θα πρέπει να απετέλεσε μία από τις μεγαλύτερες pop-icons της Σουηδίας στα χρόνια του ’60· ένα θεσπέσιο πλάσμα, που λάτρεψαν το ίδιο το μικρόφωνο και η κάμερα.

Προσωπικώς «γνώρισα» τη Monica Zetterlund μέσω του κινηματογράφου. Την είχα θαυμάσει στην ταινία Nattlek (1966) της Mai Zetterling, να πρωταγωνιστεί δίπλα στην Ingrid Thulin· ταινία που μετέδιδε και ξαναμετέδιδε, παλαιά, η κρατική τηλεόραση (την είχα πρωτοδεί στη δεκαετία του ’80, και για και τελευταία φορά τον Σεπτέμβριο του 2002). Έμαθα δε ότι τραγουδούσε επιπλέον, έχοντας ξεχωριστή και μεγάλη δισκογραφία, στις αρχές των nineties, όταν είχε πέσει στα χέρια μου το δεύτερο LP, για το οποίο θα κάνω λόγο πιο κάτω. Ψάχνοντας στην πορεία περισσότερο τα πράγματα, και μάλιστα σε μιαν εποχή όπου το internet ήταν ακόμη στα σπάργανα, έμαθα πως η Monica Zetterlund είχε ηχογραφήσει ένα άλμπουμ με τον μέγα πιανίστα της jazz Bill Evans (1929-1980), άλμπουμ που εθεωρείτο «πρώτης γραμμής» από τους σχετικούς κύκλους – αναφέρομαι φυσικά στο “Waltz for Debby” [SW. Philips 08222 PL, 1964]. Αν και οι original κόπιες του συγκεκριμένου LP ήταν και είναι ακριβές (κάποτε έφθασε να πουληθεί ακόμη και 1000 δολάρια, αλλά τώρα με καμμιά 300άρα το βουτάς) μπόρεσα κάποια στιγμή να εντοπίσω μια φθηνή βινυλιακή επανέκδοσή του από το 1973, επίσης στην σουηδική Philips [6378 508], που μ’ έκανε να τα χάσω. Τόσο συναρπαστικό ήταν. Αργότερα, φυσικά, το άλμπουμ κυκλοφόρησε και σε CD, ενώ ακούγεται και στις complete ηχογραφήσεις του Bill Evans στην Verve, που εκδόθηκαν κι αυτές το 1997 σε πακέτο.

Το “Waltz for Debby” είναι ένας πανέμορφος δίσκος. Κατ’ αρχάς είναι ένα από τα ελάχιστα άλμπουμ με τραγούδια που έχει κάνει ο Bill Evans (έχω την εντύπωση πως έχει κάνει μόνο άλλα δύο, με τον Tony Bennett), ενώ είναι ακόμη μία εντυπωσιακή μεταγραφή για trio (Chuck Israels μπάσο, Larry Bunker ντραμς) αγαπημένων jazz-standards, αλλά και σουηδικών παραδοσιακών τραγουδιών, τα οποία αποτελούν (αυτά τα σουηδικά) απόλυτα «αριστουργήματα»! Όχι πως η Zetterlund δεν ερμηνεύει υπέροχα το “Once upon a summertime” (Michel Legrand) και το “Lucky to be me” (Leonard Bernstein), είναι όμως άλλο πράγμα στα τρία σουηδικά τραγούδια (“Jag vet en dejlig rosa”, “Vindarna sucka”, “Om natten”), όπως και στη μοναδική σύνθεση του Bill Evans “Monicas vals” (το γνωστό “Waltz for Debby” από το 1956), κομμάτι που διέπρεψε ως στάνταρντ όλα τα επόμενα χρόνια.

Εννοείται πως η Monica Zetterlund ηχογράφησε εκτενώς στα χρόνια του ’60 και του ’70, αφού συνεργάστηκε με την αφρόκρεμα των σουηδών jazzmen (Arne Domnérus, Rune Gustafsson, Bengt Hallberg, Jan Johansson κ.ά.), έπαιξε σε αρκετές ταινίες, κινηματογραφικές ή τηλεοπτικές (ο imdb αναφέρει συνολικώς 26 τίτλους), υποστηρίζοντας ποικίλες καταστάσεις. Ερμήνευσε, ας πούμε, αγωνιστικά τραγούδια απ’ όλον τον κόσμο σ’ ένα άλμπουμ το “Folk Som Har Sånger Kan Inte Dö” [SW. YTF Grammofon-50300, 1976], κάτι που δεν ήταν παράξενο για τα σουηδικά… σοσιαλδημοκρατικά χρόνια του ’70. Μαζί με τον Thorstein Bergman απέδωσαν κοινωνικά θέματα του συμπατριώτη τους Joe Hill, των Χιλιανών Quilapayún, ανώνυμα ρωσικά, ισπανικά και ιταλικά (“Bandiera rossa”) και ακόμη τον «Καϋμό» των Μίκη Θεοδωράκη - Δημήτρη Χριστοδούλου, μεταγραμμένο στη σουηδική ως “Smärta” από τον γνωστό πεζογράφο και τότε (και τώρα) σουηδό πολίτη Θοδωρή Καλλιφατίδη…

Και κάτι ακόμη σημαντικό. Τον προσεχή Σπετέμβριο θα κάνει ντεμπούτο στη Σουηδία ένα φιλμ σχετικό με τη ζωή της Monica Zetterlund· πώς, δηλαδή, ένα κορίτσι μεταμορφώθηκε από απλή τηλεφωνήτρια σε μια τραγουδίστρια πρώτης κλάσης. Το φιλμ, το οποίο σκηνοθέτησε ο Per Fly (στην Ελλάδα προβλήθηκε πριν ένα-δυο χρόνια η ταινία του Η Γυναίκα που Ονειρεύτηκε Έναν Άνδρα) έχει τίτλο Monica Z, με την Edda Magnason να κρατά τον κεντρικό ρόλο. Είδα το trailer στο YouTube. Έπαθα. Η Magnason είναι ίδια η Zetterlund!