DEXTER JOHNSON & LE SUPER STAR DE DAKAR ζωντανοί το ’69

Σε μια συνέντευξη που μου είχε δώσει για το Jazz & Τζαζ ο Αδαμάντιος Καφετζής (ο άνθρωπος πίσω από την εταιρεία Teranga Beat), η οποία έχει ανεβεί και στο δισκορυχείον (13/2/2011), σε ερώτηση σχετική με την διείσδυση του latin ήχου (cuban κτλ.) στην Δυτική Αφρική των fifties-sixties (Σενεγάλη κ.λπ.) είχα λάβει την εξής απάντηση: «Τον λάτιν ήχο προέβαλλε στη Σενεγάλη ένας νιγηριανός σαξοφωνίστας, ο Dexter Johnson, που είχε για τραγουδιστή στο συγκρότημά του τον Laba Sosseh, αλλά και ο Amara Touré, που είχε έλθει στη Σενεγάλη από τη Γουινέα. Σε κομμάτια του, μάλιστα, ήταν ολοφάνερη και η καμπο-βερντιανή παράδοση, αφού σαξόφωνα έπαιζε ο Luis Morais. Στο Μπενίν, η λάτιν κουλτούρα ήταν ακόμα πιο έντονη, αν σκεφτούμε πως υπήρχαν γκρουπ και καλλιτέχνες με ισπανικές ονομασίες (El Rego, Black Santiago…), ενώ και η Orchestre Poly-Rythmo de Cotonou έπαιζε λάτιν ήδη από τα sixties. Ακόμη και τα τραγούδια, πολλές φορές, ήταν τραγουδισμένα στα ισπανικά – αν και λίγο άλλα αντ’ άλλων».

Πριν λίγες ημέρες είδε το φως της δισκογραφίας από την Teranga Beat ένα πράγματι ξεχωριστό 2LP – αναφέρομαι στο “Live à l'Étoile” (ζωντανή ηχογράφηση στο συγκεκριμένο κλαμπ του Ντακάρ από τον Αύγουστο του 1969) του σαξοφωνίστα (τενόρο, άλτο) Dexter Johnson και της μπάντας του των Super Star de Dakar. Τα γεγονότα που κάνουν «ξεχωριστή» την συγκεκριμένη έκδοση, πέραν της θαυμάσιας και αποκαλυπτικής μουσικής της (για την οποία θα γράψω στη συνέχεια) σχετίζονται με το γεγονός, πρώτον, πως πρόκειται για ζωντανές σενεγαλέζικες εγγραφές του 1969(!) εξαιρετικής απόδοσης (από τεχνικής πλευράς), δεύτερον, πως καταπιάνονται με μία ιστορική μπάντα της χώρας, την εποχή κατά την οποίαν εκείνη (η μπάντα) πορευόταν χωρίς τον τραγουδιστή Laba Sosseh (1943-2007) μια μορφή της δυτικοαφρικανικής μουσικής (Star Band κλπ.) και τρίτον, γιατί πουθενά αλλού δεν εντοπίζεται ένα πλήρες session του Dexter Johnson (τέτοιας χρονικής έκτασης, απόλαυσης και σημασίας). Αν, μάλιστα, δεν με απατά το ψάξιμο που επιχείρησα προς τούτο, ποτέ στο βινύλιο δεν ηχογραφήθηκε… τόσος πολύς Dexter Johnson (βασικά υπάρχουν μερικά 45άρια του στην n'dardisc, την περίοδο της συνεργασίας του με τον Sosseh). Άρα, αναφερόμαστε σε κάτι που έχει την δική του ιδιαίτερη και μοναδική σημασία.

Γεννημένος το 1932 στο Ιμπαντάν της Νιγηρίας, ο Dexter Johnson θα βρεθεί στο Ντακάρ το 1957, όταν ήταν 25 ετών δηλαδή (όπως διαβάζω στις σημειώσεις των inner sleeves). Εκεί, θα μπει αμέσως στο κύκλωμα των μπαρ και των κλαμπ και σ’ ένα απ’ αυτά, στο Moulin Rouge, θα τον ακούσει για πρώτη φορά ο Ibra Kassé – o ιδιοκτήτης του Miami Bar και αυτός που έθεσε κατ’ ουσίαν σε κίνηση τους Star Band de Dakar. Ο Kassé (ήταν ακόμη 1957) παίρνει μαζί του τον Johnson στο Miami Bar δίνοντάς του την ευκαιρία να παίξει με τους μουσικούς που θα αποτελούσαν λίγο αργότερα (στις αρχές των sixties) τους Star Band de Dakar. Περί τα μέσα της δεκαετίας ο Johnson θ’ αφήσει τους Star Band, για να σχηματίσει τους Super Star de Dakar έχοντας μαζί του και τον Laba Sosseh. Είναι η εποχή των ηχογραφήσεων για την n'dardisc (“Angelitos negros”, “El Loco”, “Maria Helena”, “Yolanda dime que sí”…), πριν, δηλαδή, ο Sosseh εγκαταλείψει το γκρουπ για το Αμπιτζάν της Ακτής Ελεφαντόδοντος. Το latin και ειδικώς το κουβανέζικο ρεπερτόριο, όπως αντιλαμβάνεστε, είναι το Α και το Ω του γκρουπ (ο Johnson ήταν βασικά διασκευαστής-ενορχηστρωτής και λιγότερο συνθέτης), κάτι το οποίον θα είναι «κοινός τόπος» και στην ηχογράφηση του «πατέρα» Moussa Diallo από το À l'Étoile, όταν οι Super Star de Dakar ήταν μια μπάντα όλο φωτιά (Dexter Johnson τενόρο, άλτο, Francis Koffi Kingsley κιθάρα, Django Cissé κιθάρα, Sambay N'Diaye μπάσο, Aziz N'Diaye τιμπάλες, Salla Kassé κρουστά, Williams φωνή, Maïssa King Ngom φωνή, Johnny Spirou φωνή, Kognagui φωνή).

Ένα πρώτο που πρέπει να πω, γιατί μου κάνει εντύπωση, είναι ο ήχος των σαξοφώνων του Dexter Johnson – του τενόρο βασικά, που βγάζει όλο τον εκφραστικό πλούτο του. Βαθύς ήχος και κάπως να «ξύνει» (γιατί πρέπει να «ξύνει» κατά τι, προκειμένου να είναι ακόμη πιο διαυγής ο όγκος του οργάνου), ο ήχος του τενόρο είναι εκείνος που δίνει ταυτότητα στην εγγραφή. Είναι, δε, απορίας άξιον πώς διατηρήθηκε σε τόσο καλή κατάσταση μια μαγνητοταινία του ’69 – και το λέω γιατί, στην αντίθετη περίπτωση, δεν θα μπορούσε και το mastering, που έγινε στην Αθήνα, ν’ αναδείξει όπως πρέπει τα πρωτογενή ηχοχρώματα.

Το άλμπουμ ανοίγει με το έξοχο boléro “Angelitos negros” (Pintor nacido en mi tierra…), που έγινε γνωστό από την φερώνυμη μεξικάνικη ταινία του 1948 και το οποίον έχουν πει οι πάντες (από την Eartha Kitt και την Roberta Flack, μέχρι την Cat Power και την Μάρθα Φριντζήλα). Η εκτέλεση των Dexter Johnson & Le Super Star de Dakar είναι όσο αργή και νωχελική απαιτείται προκειμένου να γίνει ευδιάκριτο, και στην ολότητά του, το αίσθημα του φοβερού τραγουδιού. Latin-jazz από τα πρώτα δευτερόλεπτα στον υψηλότερο βαθμό. Το “Para que bueno” (που δεν είναι άλλο από το “Coco mai mai” του Ignacio Piñeiro) ανεβάζει στροφές, με το “Mayeya (No juegues con los santos)” να κλείνει την πλευρά σ’ ένα κάπως exotica… αποικιακό κλίμα, προσφέροντας επίσης μια σειρά από breaks στο σαξόφωνο, που δίνουν στο κομμάτι άλλον «αέρα». Η Side B μπορεί να ξεκινά με το son “Cienfuegos tiene su guaguancó” (που έκανε ξανά επιτυχία ο Ibrahim Ferrer στην παραγωγή τού Buena Vista Social Club το 1999), όμως η πραγματική έκπληξη δεν είναι αυτό, ούτε τα υπόλοιπα latin standards (το “Soy hijo del Siboney” του Juan Mariano Romero, επιτυχία για τον Johnny Pacheco ή το νοσταλγικό “Caminho de São Tomé”), αλλά η εξωφρενική version στο ανεπανάληπτο soul-shake “Something you got” του Chris Kenner (Wilson Pickett και δεκάδες άλλοι), που βομβαρδίζει. Περιττό να πω πως αν οι Dexter Johnson & Le Super Star de Dakar κατάφερναν να γράψουν ένα  long play με τέτοια tracks… θ’ ανοίγαμε σαμπάνιες! Όχι πως και τώρα δεν… Η Side C ξεκινά με το θανατηφόρο boogaloo “Borinquen tropical”, που αποτέλεσε στάνταρντ για τον Πορτορικανό (αλλά Νεοϋορκέζο στην πορεία) Joe Quijano στα sixties. Ακολουθεί το “Mujer de oriente” ένα (τυπικό) son με τα όλα του, για να ολοκληρωθεί η πλευρά με το “Guaguancó a mantilla” κάποιου (Κουβανού μάλλον) ονόματι Félix Cárdenas (στο ρεπερτόριο του Pacheco και αυτό). Αλλά και η τέταρτη πλευρά έχει να επιδείξει εκπλήξεις, αφού εκτός του… παθιάρικου “El corazón” και του “Malonga” ακούγεται και το “Soy el rey”, ένα ακόμη boogaloo (από το ρεπερτόριο των Pete Rodriguez Y Su Conjunto), που πετάει σπίθες.

Οι Dexter Johnson & Le Super Star de Dakar ήταν μια ολοκληρωμένη μπάντα στο χώρο των ευρύτερων afro, jazz και  latin ηχοχρωμάτων και αυτό το 2LP (που αποτυπώνει μία τόσο παλαιά ηχογράφηση) μοιάζει σχεδόν απίστευτο!

Επαφή: www.terangabeat.com