ΜΑΤΑΛΑ – HIPPIES – ΧΟΥΝΤΑ – ΑΜΕΡΙΚΑΝΟΙ

Φίλος με πήρε τηλέφωνο προχθές το βράδυ και ανάμεσα στα διάφορα που συζητήσαμε αναφέρθηκαν και τα… Μάταλα των sixties. Μου είπε πως συνάντησε μακρινό συγγενή του εξ Αμερικής, που ήταν στα Μάταλα στις αρχές του ’70, πως του διηγήθηκε μερικά περιστατικά (τα οποία μεταφέρθηκαν και σ’ εμένα), παροτρύνοντάς με, συγχρόνως, να γράψω κάτι, αφού… «τόσα χρόνια στο δισκορυχείο δεν έχει αναφερθεί τίποτα σχετικό», όπως χαρακτηριστικά μού τόνισε. Του εξήγησα πως για να γράψω κάτι θα πρέπει αυτό το κάτι να ξεπερνά το επίπεδο του μύθου (αστικού ή όποιου άλλου) και να εδράζεται σε κάτι που να μην επιδέχεται αμφισβήτηση, και πως, εν τοιαύτη περιπτώσει, κάτι θα επιχειρήσω… Η αλήθεια είναι πως υπάρχει κάποιο υλικό, αλλά κι αυτό θέλει δουλειά ώστε να βγει κάτι που να έχει ένα νόημα.

Γκουγκλάροντας τις λέξεις «δισκορυχείον-Μάταλα» διαπίστωσα πως υπάρχουν ήδη κάποιες αναφορές στο θέμα. Σε σχόλιο της 27/6/2010 είχα γράψει για το “Carey” της Joni Mitchell (από το “Blue”) με τον χαρακτηριστικό δίστιχο “And they’re playin’ that scratchy rock and roll/ beneath the Matala moon” (η Mitchell είχε βρεθεί στα Μάταλα το 1970), κάποια άλλη στιγμή (26/6/2014) αναφέρθηκα στον Τόνι Σφήνο και στο σύγχρονο Matala Beach Festival, ενώ ακόμη πιο πρόσφατα (30/8/2014) μετέφερα ένα απόσπασμα από το βιβλίο του Γιώργου Λαζόπουλου Οι Αρηανοί [Ελεύθερος Τύπος, Αθήνα 1976;], που σχετιζόταν με τα Μάταλα. Επίσης σε σχόλιο της 27/6/2010 ο Manwolf Louie είχε γράψει το ακόλουθο… «τελικά έχω πειστεί ότι δεν πρέπει να παίρνει κανείς τοις μετρητοίς αυτά που λέγονται στις συνεντεύξεις για το παρελθόν, γιατί συνήθως περιλαμβάνουν από απλές ανακρίβειες έως χοντρά ψέμματα – ο Πουλικάκος π.χ. είχε πει στο Lifo ότι τις σπηλιές στα Μάταλα τις κλείσανε το 1968!!!», συμπληρώνοντας εγώ πως… «η ‘Θεία μου η χίπισσα’ είχε γυριστεί και στα Μάταλα το 1970», και πως εκείνο που ξέρω είναι ότι… «οι σπηλιές έκλεισαν γύρω στο ’73 – ή μήπως και πιο μετά;», έχοντας πρόχειρη (τότε) μια διαδικτυακή μαρτυρία του Matt Barrett (παλαιός μουσικός και νυν διαχειριστής του greektravel.com) σχετική με την παραμονή του στις σπηλιές τον χειμώνα εκείνης της χρονιάς (1973). Αυτά είναι όλα. Και δεν είναι και τόσο λίγα τελικώς…

Τα Μάταλα ξαναήρθαν στην επικαιρότητα το 2011 λόγω της έκδοσης ενός γερμανικού βιβλίου, του… Mythos Matala / The Myth of Matala [Balistier Verlag, Mähringen 2011] του Arn Strohmeyer. Ο Strohmeyer, που είχε γεννηθεί στο Βερολίνο το 1942 κι είχε επισκεφθεί τα Μάταλα το 1967, συνεργάστηκε με τον εκδότη Thomas Balistier (που κι αυτός έχει τρέλα με την Κρήτη και την Ελλάδα, αφού έχει κυκλοφορήσει ένα κάρο ελληνικού ενδιαφέροντος βιβλία) για την δημιουργία ενός δίγλωσσου λευκώματος με φωτογραφίες, τραβηγμένες στη διάσημη παραλία του Λιβυκού Πελάγους στα late 60s-early 70s. Το βιβλίο θα παρουσιαζόταν το τριήμερο 11-13 Ιουνίου 2011 στα Μάταλα, όταν διάφοροι παλαιοί hippies θα επέστρεφαν στην παραλία (μετά τη σχετική διαδικτυακή κινητοποίηση), δημιουργώντας στην πορεία ένα «γεγονός» (με την αρωγή και των τοπικών αρχών, προφανώς, που θα εύρισκαν έτσι την ευκαιρία να ασκήσουν… πολιτιστική πολιτική, ανακατεύοντας τον χιπισμό με τον πεντοζάλη και την κρητική μυζήθρα…), το οποίο (γεγονός) θα αποκτούσε ευρύτερη δημοσιότητα. Το πράγμα θα είχε και συνέχεια εννοώ… και δεν αναφέρομαι μόνο στο Matala Beach Festival, που διοργανώνεται, έκτοτε, κάθε καλοκαίρι, και που έχει τόσο σχέση με τους hippies όσο ο… πύργος του Άιφελ στα Φιλιατρά με τον πύργο του Άιφελ στο Παρίσι (ε, έχουν κάποια σχέση...).

Πέρυσι (2013) ο σκηνοθέτης Γιώργος Βαρελάς όντας μέσα σ’ αυτό το κλίμα ετοιμάζει μία 75λεπτη ταινία (από τις τελευταίες παραγωγές της ΕΡΤ, αν όχι η τελευταία), την Hippie Hippie Matala! Matala!, στην οποίαν εμφανίζονταν καταθέτοντας τις απόψεις και τις αναμνήσεις τους πολλοί και διάφοροι – ανάμεσά τους κάποιοι Γερμανοί, ο (συγγραφέας) Arn Strohmeyer και ο καθηγητής Elmar Winters-Ohle, πρώην hippies από την Αγγλία ή την Αμερική, ιδιοκτήτες μικρομάγαζων της εποχής (καφενείο The Mermaid), αλλά και ο Δημήτρης Πουλικάκος που έγραψε και μουσική για την ταινία.

Υπάρχει κάτι που μου κάνει εντύπωση σε όλην αυτή την… μικροϋστερία με τα Μάταλα. Πώς και γιατί τόσα χρόνια δεν μιλούσε κανείς γι’ αυτά; Πώς και γιατί, ξαφνικά –την τελευταία δεκαετία χοντρικά– όλοι (πολλοί δηλαδή) ασχολούνται με τα Μάταλα, με την συναυλία των Rolling Stones το ’67, με την… ελληνική ψυχεδέλεια (μέχρι και για την… νέα ελληνική ψυχεδέλεια του κλαμπ Ρομάντσο διαβάσαμε εσχάτως – δεν μας έφτανε η «παλιά» βλέπεις…), τους beatniks, τους παλαιούς hipsters (άσε τους καινούριους…) και όλα τα υπόλοιπα; Οι ίδιοι άνθρωποι π.χ. που λένε τώρα διάφορα, 30-35 χρόνια πριν δεν έλεγαν τίποτα για όλα τούτα. Όταν τους ρωτούσαν σχεδόν τα έκρυβαν... Προσέξτε τι έλεγε ο Πουλικάκος το 1980 σ’ εκείνη την εξαιρετική (από πλευράς παράθεσης στοιχείων) συνέντευξή του στο Ποπ & Ροκ (#28, 6/1980):

«Τότε ήμουνα για ένα περίπου χρόνο στην Αγγλία και πέρασα από την Ελλάδα μια βδομάδα πριν απ’ το πραξικόπημα, με κάτι άλλους μ’ ένα αυτοκίνητο, πηγαίνοντας αλλού. Κάτσαμε όμως λίγο παραπάνω απ’ ό,τι υπολογίζαμε στην Ελλάδα γιατί είχε πάθει βλάβη το αυτοκίνητο και ώσπου να φτιαχτεί έγινε το πραξικόπημα και κλείσανε τα σύνορα. Μετά οι άλλοι φύγανε κι εγώ έμεινα. Το καλοκαίρι του ’67 έκανα μερικές πρόβες με τους M.G.C. σ’ ένα στούντιο που είχανε και προς το τέλος του καλοκαιριού άρχισα να παίζω μαζί τους».

Δεν θα έπρεπε να αναφέρει ο Πουλικάκος σ’ ένα τόσο αναλυτικό κείμενο –λέω εγώ– πως πήγε στη συναυλία των Stones την 17/4/1967; Γιατί δεν το λέει; Μήπως γιατί το 1980 οι Stones ήταν μια πεθαμένη υπόθεση, γλείφοντας την disco και φτιάχνοντας κάκιστα τραγούδια (“Emotional rescue”); Γιατί δε λέει ο Πουλικάκος για τους beatniks, το Πάλι κτλ; Γιατί, περαιτέρω, δεν λέει για τα Μάταλα; Μήπως γιατί όλα τούτα, τελικώς, δεν ήταν και τόσο πολύ σημαντικά; Αφήνω δε το γεγονός πως μόνο σε πιο πρόσφατες συνεντεύξεις μάθαμε για την παρουσία του στα Μάταλα το 1967 – αν κι εδώ υπάρχει χοντρό μπέρδεμα. Καθότι, το 1980, ο Πουλικάκος μάς έλεγε πως ήδη από το καλοκαίρι του ’67 έκανε πρόβες με τους M.G.C. και πως έπαιζε μαζί τους από τον Αύγουστο, ας πούμε, εκείνης της χρονιάς, ενώ σε όλες τις πρόσφατες συνεντεύξεις του μας λέει για το πόσους μήνες πέρασε στα Μάταλα την ίδιαν εποχή. Σταχυολογώ:

«Έτυχε να επιστρέψω στην Ελλάδα μια εβδομάδα πριν το πραξικόπημα. Πήρα το πρώτο αεροπλάνο, κατέβηκα στην Κρήτη και από κει πήγα στα Μάταλα και έμεινα μέσα σε μια σπηλιά για τέσσερις μήνες. Είχα την καλύτερη σπηλιά, με μπαλκονάκι, και χάζευα το ηλιοβασίλεμα πάνω σε ένα κάθισμα αυτοκινήτου. Οι σπηλιές ήταν φουλ τότε. Υπήρχαν πάνω από 300 άτομα που ζούσανε εκεί μέσα. Όσο και αν ακουστεί περίεργο, εν μέσω Χούντας, ήταν από τα πιο ωραία καλοκαίρια της ζωής μου. Την επόμενη χρονιά (σ.σ. 1968) άρχισαν τα παράπονα από τους συλλόγους γονέων και τις κλείσανε τις σπηλιές[sic]. Από τότε είναι κλειστές[sic]. Τις πρόλαβα στο τσακ».

(LiFO, Μερόπη Κοκκίνη, 20/11/2008)

«Το ’67 είχα πάει στα Μάταλα στην Κρήτη. Έμεινα εκεί στις σπηλιές για τρεις-τέσσερις μήνες.(…) Δουλειά δεν είχα τότε, μόλις είχα έρθει και από την Αγγλία…».

(vyronas.blogspot, 19/3/2009)

«Σηκώθηκα και έφυγα, πήγα στα Μάτταλα και έμεινα 4 - 5 μήνες. Τότε τα Μάταλα ήταν γεμάτα ξένους και οι ντόπιοι με περνούσαν και μένα για ξένο, μου λέγανε “καλά τα μιλάς τα ελληνικά εσύ”, απαντούσα “Ναι, τα καταφέρνω!”. Μετά, γυρνώντας, δεν υπήρχε μία, δουλειά δεν υπήρχε, και ήταν τότε που μου πρότεινε ο Δ. Πολύτιμος, που έπαιζε ήδη στους MGC, να μπω κι εγώ στο συγκρότημα. Έφευγε ο κιθαρίστας, πήγαινε φαντάρος οπότε μου έμαθε τα κομμάτια και κάπως έτσι ξεκίνησα...».

(Vakxikon.gr, Δεκέμβρης 2010)

«Στις 14 Απριλίου είχα έρθει εγώ από την Αγγλία, 17 έγινε η συναυλία και 21 το πραξικόπημα.(…) Αντ’ αυτού, σηκώθηκα κι έφυγα, πήγα στα Μάταλα, όπου έμεινα τέσσερις μήνες στις σπηλιές! (…) Πολύ κόσμο (είχαν τότε τα Μάταλα)! Μόνο ξένους! Ήμουν ο μόνος Έλληνας ανάμεσα σε τετρακόσιους ξένους!».

(LiFO, Αντώνης Μποσκοΐτης, 2/10/2013)

«Προς στιγμή δεν ήξερα τι να κάνω και… μαζί με τη Μαρία τη Μήτσορα κι ένα φίλο της πήραμε το αεροπλάνο και πήγαμε στην Κρήτη… μέχρι τα Μάταλα. Αυτοί την άλλη μέρα φύγανε κι εγώ έμεινα κει... καμμία πέντε-πεντέμισι μήνες».

(από την ταινία του Βαρελά)

«Στο ντοκιμαντέρ μιλούν ο Δημήτρης Πουλικάκος, που έζησε στα Μάταλα από τον Απρίλιο του 1967 που ξέσπασε το πραξικόπημα στην Ελλάδα ως το Νοέμβριο της ίδιας χρονιάς…».

(από ανυπόγραφο άρθρο της Ελευθεροτυπίας, πηγή ΑΜΠΕ, 15/3/2013)

Έτσι λοιπόν ενώ στη συνέντευξη του 1980 (έχουν περάσει μόλις 13 χρόνια από το ’67, μην το ξεχνάμε αυτό) ο Πουλικάκος δεν αναφέρει τίποτα για τα Μάταλα (απεναντίας μάς λέει πως έπαιζε με τους M.G.C. από το καλοκαίρι του ’67), σε όλες τις πρόσφατες συνεντεύξεις πληροφορούμαστε πως την ίδιαν εποχή ήταν στα Μάταλα για ένα χρονικό διάστημα από… τρεις έως πεντέμισι μήνες (δεν λογαριάζω δηλαδή την πληροφορία-μπαρούφα της Ελευθεροτυπίας, γιατί τότε θα πάμε στους επτά μήνες!).

Επίσης «μπάζει» εκείνο που λέει στον Μποσκοΐτη… «Πολύ κόσμο (είχαν τότε τα Μάταλα)! Μόνο ξένους! Ήμουν ο μόνος Έλληνας ανάμεσα σε τετρακόσιους ξένους!». Το λέω γιατί… μόνος Έλληνας δεν ήταν με τίποτα (ο Πουλικάκος). Τι ακούμε από τον Elmar Winters-Ohle στο φιλμ Hippie Hippie Matala! Matala!; Το ακόλουθο…

«Είχαμε εδώ ανθρώπους από τη Γερμανία, από τον Καναδά, από τη Γαλλία, από το Βέλγιο, από την Ολλανδία, από την Σκανδιναυία θυμάμαι καλά… και ήταν και μία Ελληνίδα… εξαίρεση… μία Κατερίνα… ήταν ποιήτρια… Στο μεταξύ έχει γράψει μερικά βιβλία, τα έχω διαβάσει κιόλας. Αυτό που μου έκανε εντύπωση ήταν ότι τα μεσημέρια που ήμασταν εδώ, που ήταν ησυχία, ακούγαμε από τη σπηλιά της κλασική μουσική, το ‘Ρέκβιεμ’ του Μότσαρτ».

Δεν ξέρω αν ο Πουλικάκος πέρασε… απαρατήρητος από τον Winters-Ohle, εκείνο που ξέρω είναι πως η πληροφορία τού Γερμανού για την… Κατερίνα είναι απολύτως σωστή. Όντως υπήρχε αυτή η κοπέλα στα Μάταλα (την ίδια πάνω-κάτω εποχή που βρισκόταν και ο Πουλικάκος εκεί, προς το τέλος της άνοιξης του ’67) και όντως ακουγόταν κλασική μουσική από τη σπηλιά της και όχι… ψυχεδέλειες και κουραφέξαλα. Η κοπέλα εκείνη ήταν/είναι η ποιήτρια Κατερίνα Κουτσογιαννοπούλου και να μια μαρτυρία της (ανάμεσα σε άλλα) από την εφημερίδα Το Βήμα τής 27/2/2011…

Κατερίνα Κουτσογιαννοπούλου 
(Πηγή: ekebi.gr)

«Ανάμεσα στους ανθρώπους οι οποίοι θα βρεθούν στις 11 και 12 Ιουνίου στα Μάταλα για την παρουσίαση του δίγλωσσου λευκώματος με τίτλο ‘Μythos Μatala/ Τhe Μyth of Μatala’, είναι και ένας ελληνομαθής γερμανός πρώην χίπης. Ο 70χρονος σήμερα κ. Έλμαρ Βίντερς-Όλε πριν συνταξιοδοτηθεί ήταν καθηγητής στο Πανεπιστήμιο του Ντόρτμουντ, στο οποίο ως γνώστης της Ελληνικής έκανε μάθημα σε μέλλοντες δασκάλους, οι οποίοι θα δίδασκαν μαθητές προερχόμενους από τις μεταναστευτικές κοινότητες. Ως φοιτητής είχε παρακολουθήσει μαθήματα Αρχαίων Ελληνικών στην πατρίδα του και ήρθε στη χώρα μας για να μάθει και τη νεότερη εκδοχή της Ελληνικής.(…) Στις σπηλιές των Ματάλων κατοικοέδρευαν για μήνες Αμερικανοί, Γερμανοί, Άγγλοι, Γάλλοι, Ολλανδοί, Αυστραλοί κ.ο.κ. Οι Ελληνες απουσίαζαν, τουλάχιστον τα πρώτα χρόνια. Η ποιήτρια κυρία Κατερίνα Κουτσογιαννοπούλου βρέθηκε στα Μάταλα την άνοιξη του 1967, σε ηλικία περίπου 20 ετών. “Σταμάτησα τις θεατρικές μου σπουδές και αποφάσισα να ταξιδέψω μόνη μου. Ξεκίνησα από την Κρήτη και έτσι βρέθηκα στα Μάταλα, αφού είχα γυρίσει πρώτα όλο το νησί”. Ο κ. Βίντερς-Όλε θυμάται την παρουσία της εκεί όχι τόσο γιατί ήταν η μοναδική Ελληνίδα όσο για τον... εξοπλισμό που την συνόδευε. “Είχε μαζί της ένα πικάπ στο οποίο κάθε μεσημέρι έπαιζε η 9η Συμφωνία του Μπετόβεν”, θυμάται γελώντας. Η ίδια η κυρία Κουτσογιαννοπούλου... αποκρούει τις κατηγορίες. “Νομίζω ότι θυμάται λάθος, το Ρέκβιεμ του Μότσαρτ μού άρεσε πολύ περισσότερο”. Το πραξικόπημα της 21ης Απριλίου τη βρίσκει στη... σπηλιά της: “Έπειτα από λίγες ημέρες ήρθε η Αστυνομία. Έκαναν σε όλους έλεγχο. Εμένα, μιας και ήμουν η μοναδική Ελληνίδα, με έβρισαν, μου πήραν την ταυτότητα και μου είπαν να την παραλάβω από το Ηράκλειο. Αποφάσισα να φύγω από την Ελλάδα και πέρασα τα επόμενα χρόνια στην Ευρώπη”. Η κυρία Κουτσογιαννοπούλου αιφνιδιάστηκε όταν την πληροφορήσαμε για την πρωτοβουλία... επανένωσης των χίπηδων. “Θα πάω οπωσδήποτε. Θα είναι τρομερά ενδιαφέρον να δεις ξανά ανθρώπους που γνώρισες σε νεαρή ηλικία, κάτω από τόσο ωραίες συνθήκες”».

Το 1972 η Κατερίνα Κουτσογιαννοπούλου (που αν δεν κάνω λάθος δεν εμφανίζεται στην ταινία του Βαρελά) θα εκδώσει το πρώτο βιβλίο της, που είχε τίτλο Το Ταξίδι [Ανεξάρτητη Έκδοση]. Εκεί υπάρχει ένα ποίημα που αναπτύσσεται σε κάμποσες σελίδες και το οποίον έχει τίτλο Γενάρης – Αύγουστος 1972 / Πάρος – Αθήνα – Κρήτη. Δεν ξέρω αν η Κουτσογιαννοπούλου είχε επισκεφτεί ξανά τα Μάταλα το 1972, εκείνο όμως που αντιλαμβάνομαι είναι πως η ποίησή της διατηρούσε ακόμη (το 1972) ένα «χίπικο» στοιχείο. Δείγμα: «Εκεί,/ που οι δύο άκρες αγκαλιάζονται/ Εκεί,/ περιμέναμε, μ’ απλωμένα χέρια/ για λίγη λευτεριά./ Εκεί,/ μια ξαφνική στιγμή/ οι άκρες κόπηκαν/ απ’ τ’ αγκάλιασμα./ Μείναμε μόνοι/ με τα χέρια ακόμα απλωμένα,/ χωρίς ν’ αγγίζουν/ προσπαθώντας ακόμα/ για λίγη περισσότερη λευτεριά.». Και λίγο πιο κάτω… «Ο ήλιος στέκει στα/ μαλλιά,/ στάχυα χρυσά,/ χρυσίζει τα γυμνά βράχια/ σκιώνουν οι θάμνοι./ Το πρόσωπό σου/ γαλήνια ύπαρξη/ παίρνω στα δυο μου χέριa / τα μάτια σου/ καθάριες γαλάζιες λίμνες/ τα ευλογώ με δυο φιλιά./ Ξέσπασμα ανακούφισης./ Μια αγκαλιά γεμάτη υγεία./ Γυμνώσου/ στον ήλιο καρδιά μου».

Πάντως το πιο ενδιαφέρον ποίημα του βιβλίου της Κατερίνας Κουτσογιαννοπούλου είναι το 1968-1971 Λονδίνο, που θα μπορούσε να περιγράφει μια ψυχεδελική εμπειρία! Αντιγράφω: «Μια μικρή κουκίδα,/ τόση μικρή,/ που ούτε καν μπορείς να το φανταστείς./ Και μεγαλώνει τόσο πολύ/ σ’ αυτό το μικρό δωμάτιο,/ που γεμίζει/ απλώνεται,/ μ’ όλα τα χρώματα/ που αλλάζουν σε κάθε μικρή/ ή μεγάλη κίνηση./ Η μουσική βοηθά στη κίνηση/ και στην αλλαγή των χρωμάτων./ Μερικές φορές/ η κουκίδα/ παίρνει σχήματα μικρά ή τεράστια/ μερικές φορές/ απίθανης έκτασης και έκστασης./ Άλλες,/ εξαφανίζεται,/ αλλά μπορείς να παρακολουθήσεις τη σκιά της/ που αναζητά καταφύγιο φυγής.(…)».

Από την ταινία του Αλέκου Σακελλάριου Η Θεία μου η Χίπισσα (1970)

Για μένα το πιο σημαντικό ζήτημα που σχετίζεται με τα Μάταλα είναι το πότε έκλεισαν οριστικώς οι σπηλιές. Το λέω γιατί κατά καιρούς ακούγονται διάφορα. Άλλοι λένε ότι έκλεισαν το 1968 (Πουλικάκος), ενώ άλλοι εμμέσως πλην σαφώς μας λένε ότι έκλεισαν το Μάιο του 1970. Στην πραγματικότητα οι σπηλιές έκλεισαν πολύ αργότερα (πιθανώς το 1977) και αυτό αποδεικνύεται από μαρτυρίες ανθρώπων που καταγράφονται στο site matala.nl. Εκεί διαβάζουμε και τις αναμνήσεις κάποιου Wolfgang από το 1974: “Nearly all Matala caves had been big dustbins or stinking wc’s, only two or three of them were inhabited by a greek couple, two germans and some french guys, but I can’t remember their names”. Για να συνεχίσει ο Robert, ο οποίος έζησε στα Μάταλα το 1976-77: “I stayed in Matala in July/August 1976 and in January 1977. Only in 1976 I slept in one of the caves. (…) I think 1976 was really one of the last years people slept in the caves(…)”. Να και ο Axel από την ίδιαν εποχή (1976-1977): “We took a bus down to the south coast, where we first moved into one of the caves in the cliff. But soon we moved into a much bigger cave up in the hills right behind the village. The cave was quite spacious & obviously had been used as winter quarters for a shepherd & his numerous sheep”. Μα ακόμη και το 1973 οι σπηλιές ήταν ανοικτές όπως μαρτυρά ο Matt Barrett ή κάποιος Don Carlson. Από το site go2crete.com/crete_travelguide/matala.html διαβάζουμε: “I was in Matala in March or April 1973 and it was one of the higlites of my six months of travelling from London to Kashmir. Lived in a big cave on the eastern side of the bay overlooking the village along with about six other travelers”. Και πηγαίνοντας ακόμη πιο πίσω, στο 1972, βλέπουμε σ’ ένα βίντεο της εποχής (πάτα στο YouTube… Matala Crete in 1972) τις σπηλιές να είναι εντελώς αφύλαχτες και διαφόρους τύπους να ανεβοκατεβαίνουν σε αυτές. Επίσης οι σκηνές της ταινίας τού Αλέκου Σακελλάριου Η Θεία μου η Χίπισσα, που προβλήθηκε την χειμερινή περίοδο 1970-71, είναι λογικό να υποθέσουμε πως γυρίστηκαν το καλοκαίρι του 1970 –μετά, δηλαδή, το «τελεσίγραφο» των αστυνομικών αρχών για την εκκένωση των σπηλιών, που εδόθη τον Μάιο του ’70–αφού σε σχετική σκηνή βλέπουμε, ας πούμε, γυμνούς από την μέση και πάνω ψαράδες και hippies. Σ’ αυτή, λοιπόν, τη σκηνή παρατηρούμε πως οι σπηλιές είναι γεμάτες κόσμο. Δύο τινά σημαίνει αυτό. Ή πως το καλοκαίρι του ’70 οι σπηλιές εξακολουθούσαν να κατοικούνται, ή πως οι συγκεκριμένοι hippies έπαιξαν το ρόλο του κομπάρσου. Πως τους μάζεψε, δηλαδή, ο Σακελλάριος από την περιοχή και τους είπε… τραβάτε σκορπιστείτε στις σπηλιές, έχω την άδεια των αρχών, για να πάρουμε κανένα πλάνο… Ακόμη, όμως, και σ’ αυτή την περίπτωση αποδεικνύεται η χαλαρότητα του πράγματος. Η λογοκρισία δεν είχε κανένα πρόβλημα με τις εν λόγω σκηνές, αφήνοντάς τες στις προβολές του χειμώνα του 1970-71 να διαφημίζουν, επί της ουσίας, τα Μάταλα και τις (κατοικημένες) σπηλιές τους καθ’ άπασα την επικράτεια.

Μάταλα, καρτ-ποστάλ του 1987. Ο φράχτης δεν εμποδίζει κάποιους να τον παρακάμπτουν και να ξαπλώνουν στις σπηλιές...

Τι θέλω να πω με όλα τούτα; Πως η επιχείρηση κλεισίματος των σπηλιών τον Μάιο του 1970 ήταν, επί της ουσίας, μία σπασμωδική κίνηση των αρχών, που υπαγορεύτηκε από τον τοπικό κλήρο βασικά (και κάποια ακόμη συντηρητικά στοιχεία), δίχως να αποτρέψει οριστικώς και αμετακλήτως τους τουρίστες από το να μπαινοβγαίνουν στις σπηλιές και να… παραθερίζουν σε αυτές τα μετέπειτα χρόνια. Τούτο (το σφράγισμα) συνέβη, οπωσδήποτε, στα πρώτα χρόνια της Μεταπολίτευσης…

Ας δούμε, επί τη ευκαιρία, μερικές δημοσιεύσεις από την εφημερίδα Μακεδονία της εποχής και κατόπιν θα τις συζητήσουμε:

«Εις τα Μάταλα Κρήτης, εις ερημικόν όρμον, ο οποίος έχει μεταβληθή εις τόπον διαμονής, θερινής και χειμερινής, μιας ομάδος Χίππις, πρόκειται να πραγματοποιηθεί, εάν τελικώς δοθή η σχετική άδεια από τας αρχάς, μία διεθνής συνάντησης Χίππις, με σκοπόν την κάθαρσιν του κινήματός των από τα εγκληματικά στοιχεία και τους τοξικομανείς, οι οποίοι το ‘νοθεύουν’ όπως λέγουν. Επί κεφαλής της κινήσεως αυτής είναι ο Γάλλος Μισέλ Μονίκ, ο Ιταλός Ρενάτο, Καναδοί, Αμερικανοί, Άγγλοι, Γερμανοί και άλλοι. Εις τον όρμον των Ματάλων, που επροτιμήθη διότι ευρίσκεται μακράν από την κατωκημένην περιοχήν και δεν υπάρχουν αδιάκριτοι, ευρίσκονται περίπου 200 Χίππις. Ο Ρενάτο λέγει ότι εάν αι αρχαί χορηγήσουν άδεια δια την διεθνή συνάντηση των Χίππις θα αφιχθούν εις τον όρμον του χωρίου περίπου 5000 ‘καθαρόαιμοι’ Χίππις, οι οποίοι επιθυμούν τον καθαρμόν του κινήματός των». (13/2/1970)

«Εις τα Μάταλα. Η Ιερά Σύνοδος Κρήτης αντιτίθεται εις την διοργάνωσιν συνεδρίου των Χίππις, διαμαρτύρονται και οργανώσεις». (12/3/1970)

«Εκατοντάδες Χίππις κατέφθασαν εις τα Μάταλα δια το συνέδριον, παρά τις αντιδράσεις ωρισμένων παραγόντων». (25/3/1970)

«Επιτροπή των Χίππις μεταβαίνει εις Αθήνας. Θα ζητήση άδεια δια το συνέδριον των Ματάλων. Εις τον Ε.Ο.Τ. θα απευθυνθή». (29/3/1970)

«Εγνώσθη ότι κατόπιν προσωπικής εντολής του προέδρου της κυβερνήσεως έχει απαγορευθή η οργάνωσις εις την χώραν μας εκδηλώσεων αι οποίαι προσβάλλουν τα ήθη και αποτελούν πρόκλησιν δια το κοινόν αίσθημα. Υπό το πνεύμα της αποφάσεως αυτής καθίσταται εμφανές ότι δεν πρόκειται να χορηγηθή έγκρισις συγκλίσεως εις τα Μάταλα της Κρήτης διεθνούς συνεδρίου των Χίππις, εφ’ όσον ήθελε ζητηθή τούτο». (16/4/1970)

«Εγράφη σήμερον (χθες) ο επίλογος εις την υπόθεσιν του συνοικισμού των Χίππις εις τα σπήλαια των Ματάλων. Αι αστυνομικαί αρχαί ειδοποίησαν τους Χίππις ότι οφείλουν να εγκαταλείψουν τα σπήλαια της ακτής των Ματάλων εντός προθεσμίας μιας εβδομάδος διότι ο χώρος έχει χαρακτηρισθή ως αρχαιολογικός, δεδομένου ότι υπήρχον κατά το παρελθόν… ρωμαϊκοί τάφοι. Οι Χίππις έχουν την ευχέρειαν οπωσδήποτε να επιλέξουν ή να εγκατασταθούν εις οικήματα πόλεων της Κρήτης ή να απέλθουν εκ της νήσου. Εν πάση περιπτώσει οι ρωμαϊκοί τάφοι θα περιφραχθούν και η παραμονή των Χίππις εντός αυτών μετά την εκπνοήν της ταχθείσης προς αυτούς προθεσμίας θα απαγορευθή. Οι Χίππις εις τα Μάταλα είχον ιδρύσει συνοικισμόν, διέμενον δε εκεί υπό πρωτογόνους συνθήκας εις τα σπήλαια. Εις τα Μάταλα επίσης είχε αποφασισθή η σύγκλισις του συνεδρίου των, το οποίον όμως εματαιώθη, κατόπιν απαγορεύσεως των αρχών. Ήδη, εις τα Μάταλα, εντός 40 περίπου σπηλαίων παραμένουν 150 περίπου Χίππις, άνδρες και γυναίκες, εξ όλων σχεδόν των κρατών της Ευρώπης και των φυλών της υφηλίου». (22/5/1970)

Επίσης σε τηλεγράφημα του Associated Press της 24/5/1970 από την Αθήνα που αναδημοσιεύεται και στο site της Joni Mitchell (JoniMitchell.com) διαβάζουμε κάτι άλλο: “ATHENS (AP) May 24, 1970. Police on the island of Crete are turning thumbs down on hippies in an effort to protect archeological finds. The police implied that a group of hippies who live in caves near the town of Matala discourage tourism to old Roman tombs and other structures being unearthed. A police spokesman said the 150 hippies already living in the caves may stay. But if they go, he said, they may not return. And no new members will be allowed to join the hippie commune. Earlier this year hippies tried to hold a congress at Matala, but local churchmen and citizens opposed the proposal and the Greek government refused permission for the assembly”.

Κατ’ αρχάς εκείνο που πρέπει να σημειωθεί είναι πως ο δικτάτορας Παπαδόπουλος υπέκυψε, κατά μίαν έννοια, στις απαιτήσεις των παπάδων. Όχι πως ο ίδιος δεν θα ήθελε, ενδεχομένως να «σφραγίσει» τα Μάταλα (από προσωπικές πεποιθήσεις), όντας όμως υπόλογος των Αμερικανών και του ξένου δυτικού παράγοντα δεν θα μπορούσε να προβεί από μόνος του σε μια τέτοια ενέργεια, που θα τον εξέθετε στα μάτια των ξένων, τορπιλίζοντας συγχρόνως και το σχετικό τουριστικό ρεύμα. Ποιοι έχουν αντισταθεί εξάλλου στο παπαδαριό, ώστε να αντιστεκόταν και ο… μίστερ Ελλάς-Ελλήνων-Χριστιανών; Εδώ, δεν μπόρεσε να αντισταθεί ο μακαρίτης ο Τρίτσης, ενώ και ο «Κινέζος» –τα θυμόμαστε– τράβηξε τα πάνδεινα επί μακαριστού Χριστόδουλου. Παρά ταύτα η χούντα με την ας-την-πούμε διπλωματική πολιτική της κατόρθωσε και τους hippies να μην ξαποστείλει (τους ζήτησε να νοικιάσουν δωμάτια για να μείνουν στο νησί… στηρίζοντας, ας πούμε, την… τοπική οικονομία ή κατά το Associated Press να μην φύγουν όσοι ήταν ήδη εκεί, χωρίς όμως να προστεθούν και άλλοι), και την Εκκλησία να εξευμενίσει, και τις σπηλιές να μην φράξει (όπως διαβάσαμε στις μαρτυρίες των ανθρώπων και είδαμε στο αληθινό βίντεο του 1972).

Έπειτα, η πρόθεση συνεδρίου των hippies ήταν αληθινή και όχι προβοκάτσια, όπως διαδίδεται. Δεν είναι δυνατόν να είχε στηθεί τέτοια «μηχανή» από τους παπάδες (με μοχλούς τον… Μισέλ Μονίκ, τον Ρενάτο και τους εκατοντάδες hippies που είχαν καταφθάσει στα Μάταλα για την προετοιμασία του συνεδρίου). Όντως οι άνθρωποι προσπάθησαν να κάνουν το συνέδριό τους εκεί και όντως, τελικώς, αυτό δεν έγινε. Αμάν πια με αυτές τις αναπόδεικτες συνομωσιολογίες…

Άλλη μια φωτογραφία της Κατερίνας Κουτσογιαννοπούλου. Αυτή δεν θα την βρείτε στο δίκτυο. Προέρχεται από το οπισθόφυλλο του βιβλίου της.

Τέλος, εκείνο που ακούγεται περί Nixon και Ματάλων –πως ο Nixon, τάχα, παρενέβη για να κλείσουν τα Μάταλα– είναι όνειρο θερινής νυκτός, αποκύημα αχαλίνωτης φαντασιοπληξίας. Σιγά μην έπαιρνε ο Nixon τηλέφωνο τον Παπαδόπουλο (ή ο Σπύρος Agnew τον Πατακό) για να του ζητήσει το κλείσιμο των σπηλιών, επειδή τάχα εκεί βρίσκονταν αμερικανοί λιποτάκτες! Ό,τι θέλουνε λένε ορισμένοι!! Πόσοι από τους 150-200 hippies που βρίσκονταν στις αρχές του ’70 στα Μάταλα ήταν Αμερικανοί και πόσοι από τους Αμερικανούς μπορεί να ήταν λιποτάκτες του Βιετνάμ; Κανένας, λέω εγώ! Εξάλλου εκείνο το “Let’s have a round for these freaks and these soldiers” από το “Carey” της Joni Mitchell δεν είναι καθόλου σίγουρο πως αναφέρεται σε… αμερικανούς λιποτάκτες. Δηλαδή για μένα δεν υπάρχει ουδεμία τέτοια περίπτωση, αλλά τέλος πάντων.
Κοντά στα Μάταλα, στις Μοίρες, ήταν το Στρατόπεδο Νικολούδη. Κι είναι λογικό να υποθέσεις πως φαντάροι από ’κει την έκαναν στις εξόδους τους για τα Μάταλα, για να... πάρουν το μάτι τους και να πιούνε κανα καφέ και καμμιά μπύρα (13 χιλιόμετρα ήταν αυτά). Υπάρχει εξάλλου και η μαρτυρία κάποιας Evelyn από το 1970, πάντα από το matala.nl. Λέει η Evelyn: “There were only three restaurants, one of which was the Mermaid Café, owned by a man named Stellios, and made famous by the Canadian musician Joni Mitchell in her song Carey. I sometimes worked there in the evenings, helping to serve coffee to Greek soldiers, visiting tourists and resident Cretans and hippies”. Τι πιο προφανές για το τι σημαίνει το “soldiers” στο “Carey”; Μα ακόμη και στην υποθετική εκείνη περίπτωση να υπήρχαν δηλαδή στα Μάταλα ένας-δυο λιποτάκτες και πάλι δεν αιτιολογείται μία τόσο υψηλή (προεδρική) αμερικανική παρέμβαση. Άμα ήταν έτσι –για ένα-δυο άτομα να πέσουν τηλέφωνα, ώστε να κλείσουν κάτι παλιοσπηλιές στου διαόλου τη μάνα– τότε ο Nixon θα έπρεπε να είχε κηρύξει τον… πόλεμο στον Καναδά, τη χώρα δηλαδή που είχε φιλοξενήσει δεκάδες χιλιάδες λιποτάκτες (του Βιετνάμ), εκεί που είχε σχηματιστεί και ειδική οργάνωση, η American Deserters Committee (στο Μόντρεαλ, στο Τορόντο και αλλού), την οποίαν υποστήριζαν το SDS, οι Μαύροι Πάνθηρες και οι Μαοϊκοί  της Revolutionary Union.

Είπαμε, η χούντα ήταν υπόλογη στους Αμερικανούς για σοβαρά ζητήματα, όχι για τις παπαρίες…