ΝΙΚΟΣ ΖΕΡΒΟΣ εξόριστος σε κρατικό κανάλι

Χθες το βράδυ η ΕΤ1 –το καλύτερο κανάλι της ελληνικής τηλεόρασης– έδειξε την ταινία του Νίκου Ζερβού «Εξόριστος στην Κεντρική Λεωφόρο» (1979). Την ταινία την είχα δει παλαιά, την έχω και σε DVD, ενώ την άκουγα-έβλεπα και χθες διαβάζοντας παραλλήλως το βιβλίο με το σενάριό της, που είχε κυκλοφορήσει το 1981, από τις εκδόσεις Χιονάτη για μεγάλους του Βαγγέλη Κοτρώνη (1957;-1985). Ο «Εξόριστος…» είχε προβληθεί στο Φεστιβάλ Κινηματογράφου Θεσσαλονίκης του 1979, και μαζί με «Τα Κουρέλια Τραγουδάνε Ακόμα…» του Νίκου Νικολαΐδη και τον «Ασυμβίβαστο» του Ανδρέα Θωμόπουλου αποτελούν μια τριάδα ταινιών που επιχείρησαν να μιλήσουν, την ίδια στιγμή, για το θέμα της ένταξης, ή μη ένταξης μιας συνομοταξίας Ελλήνων (που ανδρώθηκαν, στις δύο πρώτες, με το rock n’ roll και το rock), λειτουργώντας μέσα σε συγκεκριμένους πολιτικοκοινωνικούς μύθους, και που κλήθηκαν κάποια στιγμή να επιλέξουν ανάμεσα στη συντριβή του ονείρου όπως λέμε ή την εθελουσία έξοδο. Βεβαίως, οι τρεις ταινίες είναι εντελώς διαφορετικές μεταξύ τους και ως προς το περιεχόμενο και ως προς τη φόρμα –τα έχουμε πει ήδη για την ταινία του Νικολαΐδη, και πιθανώς να τα πούμε κάποια στιγμή και για την ταινία του Θωμόπουλου– έχω όμως την πεποίθηση πως η ταινία του Ζερβού είναι η πιο ειλικρινής και άρα η πιο ουσιαστική από τις τρεις.
Κατ’ αρχάς είναι μία ταινία, που αγαπάει τον άνθρωπο· όχι τον ηθοποιό ειδικώς (μας έχουν ψοφήσει κάποιοι σινε-κριτικοί μ’ αυτή την αηδία), αλλά τον άνθρωπο γενικώς. Είναι μία ταινία χωρίς εντυπωσιακά στοιχεία (στοιχεία ψεύτικου εντυπωσιασμού εννοώ) και κίβδηλους συμβολισμούς, απλή, κατανοητή και ιστορικώς άψογα τοποθετημένη στο μουσικό-κοινωνικό-πολιτικό της πλέγμα, που επιχειρεί μέσω του τρόπου ντιρέκτ, και με την κάμερα συχνά στο χέρι, να δώσει πνοή σ’ ένα όνειρο, που ποτέ (στο φιλμ) δεν μετατρέπεται σε εφιάλτη (ακόμη και στη σκηνή τού τέλους… στο τέλος).Ο 'πειρατής' Νίκος Ζερβός σε εφηβική ηλικία εκπέμποντας από το ραδιοσταθμό A-60. Στον τοίχο τεύχη των Μοντέρνων Ρυθμών και τα εξώφυλλα του “Help!” και του “The Rolling Stones”. Η φωτογραφία είναι από το βιβλίο.

Γράφει σχετικώς ο Κοτρώνης:
«Βασικός ‘ήρωας’ της ταινίας ο Κώστας Φέρρης, έξοχος σαν ερμηνευτής, που ωστόσο κουβαλάει τα βιώματά του στον τύπο που ‘υποδύεται’ (σ.σ. ως γνωστόν ο Φέρρης έζησε από κοντά τα γεγονότα του Μάη του ’68, αλλά και την άνθηση του rock – στιχουργός, ανάμεσα σε άλλα, στο “666” των Aphrodite’s Child και στον «Ακρίτα» να υπενθυμίσω). Στην ουσία δεν ερμηνεύει κανένα ρόλο, αλλά ζει τον εαυτό του. Και αυτό είναι που έχει αξία. Υπάρχει και μια κοπελιά (Μαρίλλη Τσοπανέλλη), γνώστρια της σεξουαλικότητάς της, νέα που θέλει υποσυνείδητα να συνταιριαστεί με τούτον το ‘θανατοποινήτη’. Με διαθέσεις λανθάνοντα μαζοχισμού θέλει να ενταχθεί σε μια κατάσταση, να βιώσει μια σειρά από βιώματα που της είναι ξένα και τελικά γι’ αυτόν ακριβώς το λόγο απροσπέλαστα. Μετά είναι οι φίλοι, ή καλύτερα ο φίλος (εδώ ξαναβρίσκουμε το γνωστό από το ‘Αλδεβαράν’ Δημήτρη Φινινή – έχει κάνει και τις σκηνογραφίες της ταινίας), που μοιάζει να έχει ενταχθεί πλέον στην καινούργια κατάσταση της τελευταίας 20ετίας του 20ου αιώνα, χωρίς κίνδυνο να διακυβεύσει πλέον την ύπαρξή του. Υπάρχει τέλος και το κοινόβιο, λύση αποτυχημένη λίαν, που τυραννάει τον Φέρρη ‘ήρωα’, μην μπορώντας να την αποδιώξει, γνωρίζοντας ίσως έτσι το δικό του τέλος». 
Στην ταινία υπάρχουν διάφορες ωραίες σκηνές, με τον Ζερβό να ελέγχει πλήρως το υλικό του ακόμη και στα δύσκολα, εκεί όπου τα πάντα φαίνεται να τα καθορίζει η σύμπτωση (π.χ. στη σκηνή της Πανεπιστημίου με τους ήρωες μεθυσμένους όντως, κατά τον Κοτρώνη, ψυχεδελοβαμμένους και χρυσοσκονισμένους να βρίσκονται στο δικό τους σύμπαν, ανάμεσα στο πλήθος που κοιτάζει έκπληκτο και σαν αποχαυνωμένο).
Φυσικά, η μουσική (επιλογές του Ζερβού και του Φέρρη) έχει το δικό της ρόλο στον «Εξόριστο…» και τα κομμάτια των Doors, των Rolling Stones, των Canned Heat, του John Mayall, του JJ Cale, του Leonard Cohen ακόμη και του Bach, εντάσσονται άψογα στη δομή, σχολιάζοντας όσα διαδραματίζονται.
Κι ένα τελευταίο. Τον «Εξόριστο στην Κεντρική Λεωφόρο» (“Exile on Main Street” δηλαδή) τον είχαν μοιράσει σε DVD Τα Νέα το 2005. Πάνω στο φακελάκι… περνάει σαν τρέιλερ η λεζάντα «η ξεκαρδιστική κωμωδία του Νίκου Ζερβού». Αυτός που τη σκέφτηκε, σε κάθε περίπτωση, πρέπει να ήταν τελείως γρόθος.