PAUL CARDAN καπιταλισμός και βαρβαρότητα

Ήμουν έξω από τη Μεγάλη Βρετανία πεντέμισι-έξι παρά, όταν έσκασαν οι πρώτες κρότου-λάμψης και οι σωροί των δακρυγόνων, που έκαναν την παρουσία μας στη διαδήλωση αδύνατη. Αφού στην οπισθοχώρηση τη γλιτώσαμε και δεν ποδοπατηθήκαμε από το πλήθος που απομακρυνόταν όπως-όπως από το Σύνταγμα, ανέβηκα τη Βουκουρεστίου και την Κανάρη, και στην Πλατεία Κολωνακίου άραξα σ’ ένα μάρμαρο· κι επειδή είχε ακόμη φως (μεγάλωσαν οι μέρες) άρχισα να ξαναξεφυλλίζω ένα βιβλίο (που το είχα μαζί μου), ειδικό για την περίσταση…
Πρόκειται για ένα ενδιαφέρον πόνημα σχετικό με τον τρόπο που λειτουργεί ο καπιταλισμός (μέσα από τις ενδογενείς αντιφάσεις του) και τον τρόπο με τον οποίον ελίσσεται στο ιστορικό προτσές (ας χρησιμοποιήσω αυτή την παλαιά ξύλινη λέξη), ενσωματώνοντας στην πορεία τις λαϊκές αντιστάσεις, χαλαρώνοντας τα λουριά των εκμεταλλευομένων (όταν το κρίνει), ίνα περισωθεί το είναι του κάτω (και) από ιδιάζουσες συνθήκες. Αναφέρομαι στο Το Επαναστατικό Κίνημα στο Σύγχρονο Καπιταλισμό [εκδ. Πράξη, Αθήνα 1972, σε μετάφραση του Κερκυραίου Άγι Στίνα – για το ποιος είναι ο Στίνας ψάξτε το], μία μελέτη του Paul Cardan –ένα από τα ψευδώνυμα του Κορνήλιου Καστοριάδη, που το χρησιμοποιούσε βασικά πριν αποκτήσει τη γαλλική υπηκοότητα–, η οποία είχε πρωτοδημοσιευθεί στο περιοδικό Socialism ou Barbarie, στα τεύχη 31, 32 και 33 στο διάστημα 2/1961-2/1962. Γράφει μεταξύ άλλων ο Καστοριάδης:
«Το σύνολο των μέσων που χρησιμοποιεί ο καπιταλισμός υπακούει πάντα στην ίδια προσταγή: τη διατήρηση της κυριαρχίας του, την επέκταση του ελέγχου του στην κοινωνία γενικά, στο προλεταριάτο ιδιαίτερα. Οποιαδήποτε κι αν είναι στην αρχή η επίδραση άλλων παραγόντων –όπως η πάλη ανάμεσα στους ίδιους τους καπιταλιστές ή μια τεχνική εξέλιξη, που δεν έχει ακόμα υποταγεί στο κεφάλαιο– η σπουδαιότητά τους ελαττώνεται προοδευτικά, σε άμεση αναλογία με την προλεταριοποίηση της κοινωνίας και την επέκταση της πάλης των τάξεων. Στις προηγούμενες κοινωνίες, σφαίρες της ζωής διαφορετικές από την παραγωγή, την οικονομία και την πολιτική, υπονοούσαν απλώς τη σχέση τους με την ταξική διάρθρωση της κοινωνίας. Σήμερα, αυτές οι σφαίρες βρίσκονται μέσα στη σύγκρουση και ρητά έχουν ολοκληρωθεί μέσα στο δίχτυ της οργάνωσης, σ’ αυτό που η κυρίαρχη τάξη τείνει να περικλείσει ολόκληρη την κοινωνία. Όλοι οι τομείς της ανθρώπινης ζωής πρέπει να υποταγούν στον έλεγχο των διευθυνόντων. Όλες οι πηγές και τα μέσα χρησιμοποιούνται από τον καπιταλισμό, ενώ και η επιστημονική γνώση είναι επιστρατευμένη στην υπηρεσία του: η ψυχολογία και η ψυχανάλυση, η βιομηχανική κοινωνιολογία και η πολιτική οικονομία, η ηλεκτρονική και τα μαθηματικά καταθέτουν τη συνεισφορά τους για να εξασφαλίσουν την επιβίωση του συστήματος, να φράξουν τις ρωγμές του, να του επιτρέψουν να διεισδύσει στο εσωτερικό της εκμεταλλευόμενης τάξης, να κατανοήσουν τις αιτιολογίες και τις συμπεριφορές και να τις χρησιμοποιήσουν προς όφελος της ‘παραγωγής’, της ‘κοινωνικής σταθερότητας’ και της πώλησης άχρηστων αντικειμένων.(...)
Παραδοσιακά, η τρομοκρατία είναι ένα από τα μέσα που μπορεί να χρησιμοποιεί η εξουσία για να συντρίψει τη δραστηριότητα κάθε αντιπολίτευσης. Αλλά αυτή δεν είναι πάντα εφαρμόσιμη, ούτε πάντα η πιο προσοδοφόρος. Η ‘ειρηνική’ χειραγώγηση των μαζών, η βαθμιαία αφομοίωση των οργανωμένων αντιπολιτεύσεων, μπορεί να είναι περισσότερο αποτελεσματικές». 
Εχθές και σήμερα γίναμε μάρτυρες και των δύο μέσων, και των… επιστημονικών και των παραδοσιακών, για να μην έχουμε να λέμε…