ΝΙΚΟΣ ΓΕΩΡΓΟΥΣΗΣ οκτώηχος

Πριν λίγες μέρες ο spacefreak μου έδωσε ένα CD – ένα παράξενο CD που περιλαμβάνει τα δύο άλμπουμ που ηχογράφησαν οι έλληνες progsters Pete and Royce, στη διετία 1980-81. Παράξενο γιατί η εμφάνισή του είναι ιδιαίτερη –ασημένιο all paper gatefold cover, με ανάγλυφα γράμματα και παραστάσεις– αλλά και γιατί η εταιρεία που το εξέδωσε (MusicBazz) έχει ως έδρα της τη Γενεύη. Το CD είναι επίσημο (official) και περιλαμβάνει folded ένθετο με φωτογραφίες και πληροφορίες. Σε επόμενη ανάρτηση θα πω περισσότερα (και για την έκδοση και για τους Pete and Royce). Τώρα –και με την αφορμή– θέλω να γράψω για την εταιρεία που έδωσε εκείνο το πρώτο LP του progressive συγκροτήματος, το “Suffering of Tomorrow” (1980), και για τον άνθρωπο που βρισκόταν πίσω από αυτήν. Το θέμα μας δηλαδή είναι ο πιανίστας-συνθέτης-αυτοσχεδιαστής Νίκος Γεωργούσης και η Οκτώηχος.
Τον Νίκο Γεωργούση τον γνωρίζω (δεν εννοώ προσωπικώς) από τα μέσα της δεκαετίας του ’80, όταν είχα διαβάσει στο περιοδικό Σχολιαστής (νομίζω) για την παρουσία του στο Φεστιβάλ Praxis του 1986, που διοργάνωνε ο Κώστας Γιαννουλόπουλος. Ο Γεωργούσης είχε παρουσιάσει στο Παλλάς (5 Μαρτίου) τις «Εικόνες» του, ένα έργο για σόλο πιάνο το οποίο είχε κυκλοφορήσει και σε δίσκο ανεξάρτητης παραγωγής την προηγούμενη χρονιά και που έφερνε τον πατρινό συνθέτη εντός ενός εσωστρεφούς «Jarrett-ικού» περιβάλλοντος. Τα λόγια τού ιδίου στο οπισθόφυλλο, προδιαγράφουν το ύφος των εικόνων του: «Τη δουλειά μου αυτή την αφιερώνω στους γονείς μου, στους δασκάλους μου Δ. Ορπή και Max Deutsch και στους ανθρώπους που αγαπώ και που άδικα χάνονται… Αθήνα, Μάρτης 1985».
Έκτοτε, και μέχρι τον Μάιο του 1997, δεν ξανάκουσα τίποτα για τον Νίκο Γεωργούση. Όμως, στο Jazz & Tζαζ εκείνου του μήνα (τεύχος 50) ο Θωμάς Ταμβάκος σ’ ένα κείμενό του για τον συνθέτη δεν θα κάλυπτε απλώς το μεσοδιάστημα, θα κάλυπτε το άπαν... Αντιγράφω…
«Ο Νίκος Γεωργούσης γεννήθηκε στην Πάτρα, το 1955, τόπος των πρώτων του μουσικών ακουσμάτων και προσεγγίσεων από την πλευρά του εκτελεστή, έχοντας απέναντί του το κλαβιέ του πιάνου. Έφηβος, ανήσυχος, μεσούσης της χούντας, το 1970 ήρθε στην Αθήνα. Στόχος του η μαθητεία στη μουσική τέχνη. Ο πρώτος του δάσκαλος ήταν ο Διονύσιος Ορπής, σπουδαίος πιανίστας. Πήρε δίπλωμα πιάνου το 1975, από το Ωδείο Αθηνών. Δεν αρκέστηκε σε αυτό και συνέχισε με ανώτερα θεωρητικά κοντά στους Θάνο Ερμήλιο και Κωνσταντίνο Κυδωνιάτη. Η πρώτη σημαντική παρουσία του ως συνθέτης χρονολογείται από το 1979 ('Ελληνικός χορός για τούμπα και κλαρινέτο με σπέρματα αυτοσχεδιασμού'). Την ίδια χρονιά συνέστησε τη δική του δισκογραφική εταιρεία, την Οκτώηχο, με σκοπό την έκδοση ανεξάρτητων δισκογραφικών παραγωγών, όπως αυτή του ‘Ελεύθερου Κόσμου’, μία συλλογή οκτώ μελοποιημένων ποιημάτων του Κώστα Βάρναλη».
Τον δίσκο αυτόν, τον Ελεύθερο Κόσμο, που μπορεί να τον έβλεπα και νωρίτερα στα διάφορα ψαξίματα αλλά τον προσπερνούσα, τον αγόρασα κάποια στιγμή μετά την αναφορά του Θωμά στο περιοδικό. Πρόκειται για ένα έντεχνο άλμπουμ, στηριγμένο σε ποιήματα του Κώστα Βάρναλη, που επιχειρεί να αποστασιοποιηθεί από το ανάλογο μεταπολιτευτικό κλίμα και εν μέρει το καταφέρνει. Στα συν οι ενορχηστρώσεις (φλάουτο, φυσαρμόνικα, βιολοντσέλο, κλαρινέτο, κιθάρες, βιολί, μαντολίνο, ντραμς, κρουστά, συνθεσάιζερ, πιάνο) και οι μελωδίες του Γεωργούση («Αρχή Σοφίας», «Πρωτομαγιά ’44»), όμως κάτι η φθηνοπαραγωγή, κάτι οι ερασιτεχνικές φωνές, η ουσία είναι πως το άλμπουμ δεν προσφέρει το απαραίτητο ξεπέταγμα. Τα γράφει και ο ίδιος ο συνθέτης στο οπισθόφυλλο: «Πάνω από ένα χρόνο συνολικά δουλεύτηκε το έργο για να αποκτήση αυτή τη μορφή, που και τώρα δεν είναι 100% ολοκληρωμένη. Δυσκολίες που αρχίζουν από το οικονομικό και φθάνουν μέχρι την όχι απόλυτα σωστή εκτέλεση – απειρία και έλλειψη σχεδιασμού, απρόβλεπτες καταστάσεις». Παρά ταύτα ο πρόλογος, με την αφήγηση του Πάνου Χατζηκουτσέλη, σε βάζει σ’ ένα κλίμα…
«Ο αυτοσχεδιασμός στη μουσική θεωρία και πράξη με το έργο ‘Θλίψη’ για πιάνο και κρουστά από το 1980, δισκογραφήθηκε στην Οκτώηχο και αποτελεί κεφάλαιο για την ελληνική τζαζ. Ο ίδιος ο Γεωργούσης στο πιάνο και ο Θ. Δελαπάσχος στα κρουστά χρησιμοποίησαν απλές μουσικές φράσεις, στηριζόμενοι στον αυθορμητισμό και τον αυτοσχεδιασμό, προσπαθώντας να μεταφέρουν σε ήχο αυτά τα συναισθήματα που κάθε άνθρωπος νιώθει καθημερινά στη ζωή του, στη δουλειά του, στο σπίτι του… (από το οπισθόφυλλο του άλμπουμ)». Το άλμπουμ «Θλίψη» το έχω ακούσει πριν πολλά χρόνια στο σπίτι ενός φίλου (μου είχε φανεί ενδιαφέρον) και δυστυχώς δεν το έχω βρει ποτέ μπροστά μου να το αγοράσω σε μια λογική τιμή. Εμφανίζεται και στο eΒay, αλλά με τιμές 80, 100 και 120 δολάρια, μπορεί και παραπάνω! Δεν μπορώ να καταλάβω πώς ένας δίσκος κοστολογείται τόσο, όσο σπάνιος κι αν είναι, από τη στιγμή που δεν τον ψάχνει κανείς. Ρητορική η ερώτηση… Εν πάση περιπτώσει, αν ενδιαφέρεται κάποιος έμπορος να μου τον πουλήσει μέχρι 20 ευρώ εδώ είμαι, αλλιώς βολεύομαι μ’ ένα απλό CD-R και δύο αντίγραφα των εξωφύλλων…
Η «Θλίψη» λοιπόν ήταν το δεύτερο LP του Γεωργούση, αλλά και το δεύτερο της Οκτωήχου, με το τρίτο άλμπουμ να έρχεται λίγο αργότερα μέσα στην ίδια χρονιά (1980). Αναφέρομαι στο “Suffering of Tomorrow” των Pete and Royce, η επανέκδοση του οποίου, όπως είπα και στην αρχή, μου έδωσε αφορμή για την παρούσα αναφορά. Έχω την αίσθηση πως τέταρτο LP στην εταιρεία δεν υπήρξε…
«Η δίψα του Νίκου Γεωργούση για γνώση οδήγησε τα βήματά του στην Πόλη του Φωτός, το 1981. Παρέμεινε εκεί τρία χρόνια. Πρώτη αναφορά στους δασκάλους του. Μεγάλα ονόματα στον ευρωπαϊκό μουσικό χώρο: Max Deutsch, Jacques Casteredes. Στο πέρας των σπουδών του λαμβάνει πτυχίο μουσικολογίας και DEA κριτικής της τέχνης. Η δεινή ικανότητά του στη σύνθεση έφερε στο φως πάνω από δέκα έργα. Έργα σύγχρονης μουσικής για μικρά και μεγάλα σύνολα, με τη χρήση υπερσύγχρονων τεχνικών δομικής επεξεργασίας-μετασχηματισμού των μοτίβων. Παράθυρα για φωνή και πιάνο, φόρος τιμής στον Κωνσταντίνο Καβάφη σε γαλλική μετάφραση Marguerite Yourcenar, Τριλογία για σόλο φλάουτο, Miranda για ενόργανο σύνολο, αφιερωμένο στην αγαπημένη του σύντροφο, Le Cheval Fou για ενόργανο σύνολο, Γραφειοκρατία για κλαρινέτο και μανγητοταινία, σημαντικό έργο ηλεκτρακουστικής μουσικής. Η μισή του ψυχή όμως ανήκε στην τζαζ και το 1984 συζητήθηκε αρκετά στους παρισινούς κύκλους η εμφάνισή του με το πιανιστικό Improvisations et Oeuvres, αυτοσχεδιαστικός οίστρος με συρραφή προηγούμενων έργων του. Από το Χάος του 1984, τελευταίο συμφωνικό του έργο για δύο ομάδες οργάνων, στις δισκογραφημένες Εικόνες του 1985 για πιάνο». Ο Νίκος Γεωργούσης θα συνθέσει περαιτέρω, θα γράψει μουσικές για θεατρικά (π.χ. για τον «Φονιά» του Μήτσου Ευθυμιάδη), αλλά η μοίρα θα τον οδηγήσει, δυστυχώς, πολύ νωρίς, στην τελευταία πράξη του έργου· το Δεκέμβριο του 1992, στα 37 του, θα φύγει από τη ζωή χτυπημένος από καρκίνο. Σήμερα, 20 χρόνια μετά το θάνατό του, θα ήταν ευχής έργον αν επανεκδίδονταν τα άλμπουμ που πρόλαβε να ηχογραφήσει. Aκόμη, αν έχουν διασωθεί οι παρτιτούρες, να εκτελεστούν και να δοθούν στη δημοσιότητα και κάποια ανέκδοτα έργα του.
Δισκογραφία Νίκου Γεωργούση
1. Νίκος Γεωργούσης: Ελεύθερος Κόσμος [Οκτώηχος Ο.Η.Σ. 1472, 1979]
2. Ν. Γεωργούσης/Θ. Δελαπάσχος:Θλίψη[Οκτώηχος Ο.Η.Σ. 1572, 1980]
3. Νίκος Γεωργούσης: Εικόνες [Ιδιωτική Έκδοση CP 980, 1985]
Οι δίσκοι στην Οκτώηχο
1. Νίκος Γεωργούσης: Ελεύθερος Κόσμος [Οκτώηχος Ο.Η.Σ. 1472, 1979]
2. Ν. Γεωργούσης/Θ. Δελαπάσχος:Θλίψη[Οκτώηχος Ο.Η.Σ.1572, 1980]
3. Pete and Royce:Suffering of Tomorrow[Οκτώηχος O.H.S.1672, 1980]