ΜΑΝΟΣ ΧΑΤΖΙΔΑΚΙΣ ιστορική συνέντευξη επί χούντας… και για την χούντα

Νοιώθω τις ανάσες των «χατζιδακικών» στο σβέρκο μου. Οσμίζομαι, ήδη, την μυρωδιά των μελανιών και το κάψιμο των πληκτρολογίων τους. Σε δεκατρείς ημέρες (15/6) συμπληρώνονται 20 χρόνια από το θάνατο του Μάνου Χατζιδάκι και προβλέπω θύελλα, μαζί με κατακλυσμό και καταιγίδα, «αφιερωμάτων» και δημοσιευμάτων (μένω σ’ αυτά κατ’ αρχάς). 

Προετοιμάζομαι για ένα… ανεπανάληπτο μπαράζ κενολογιών και απλουστεύσεων (μακάρι να διαψευσθώ), επαναλήψεων στη νιοστή και χαζοχαρούμενων προσεγγίσεων τού τύπου «μας λείπει», «πώς θα ήμασταν σήμερα αν ζούσε…», ενώ προβλέπω επίσης να πέφτουν στα κεφάλια μας καντάρια από… «εμβληματικός», «αξέχαστος», «μεγάλος ερωτικός», «μεγάλος αναρχικός», «…στη γειτονιά των αγγέλων» και κιλά από «Χατζιδάκις και νεολαία», «Χατζιδάκις και ψυχεδέλεια» και άλλα τέτοια σκοροφαγωμένα. 

Τέλος πάντων, εγώ... κόβω δρόμο, προλαβαίνω τους περισσότερους στη στροφή και αναδημοσιεύω-σχολιάζω κάτι που έχει αληθινό νόημα, που προσθέτει ουσιαστικές ψηφίδες στο χατζιδακικό προφίλ. Έτσι νομίζω δηλαδή…

Έχουν περάσει σχεδόν δυόμισι χρόνια (11/1/2012) από τότε που αναδημοσίευσα μία συνέντευξη του Μάνου Χατζιδάκι στον Ρένο Αποστολίδη… κι έγινε το σώσε. (Όχι, εντάξει – απλώς, η ανάρτηση είχε «μοιραστεί» κι είχε διαβαστεί αρκετά, αυτό εννοώ). 

Η συνέντευξη εκείνη είχε δημοσιευτεί κατά πρώτον το 1966, πριν ο Μάνος Χατζιδάκις αφήσει την Ελλάδα για την Αμερική – μια μετάβαση που έγινε, βεβαίως, πριν από το πραξικόπημα της 21ης Απριλίου. 

Όσα χρόνια ο Χατζιδάκις βρισκόταν στην Αμερική δεν ξέρω αν είχε δώσει συνεντεύξεις, και πόσες είχε δώσει, σε ελληνικά έντυπα. Κάτι έχω στο νου μου, αλλά μ’ ένα πρόχειρο ψάξιμο δεν μπόρεσα να το βρω… Ας είναι. 

Όταν επέστρεψε, όμως, στην Ελλάδα, προς το καλοκαίρι-φθινόπωρο του ’72, βρήκε τα πράγματα σχεδόν όπως τα είχε αφήσει (ου μην αλλά και καλύτερα), και εννοώ σε σχέση με το πώς τον είχαν περιβάλλει τα μέσα, ο Τύπος και ο κόσμος. 

Σαν να μην είχαν περάσει πεντέμισι-έξι χρόνια απουσίας. Σαν να ήταν πάντα εδώ. Λογικό από μια μεριά, αν σκεφθεί κανείς πως τα τραγούδια του ήταν μονίμως στα ραδιόφωνα, τις τηλεοράσεις και άρα στο στόμα του κόσμου («Δεν ήταν νησί», «Ο μύθος», «Μίλησέ μου», «Η πίκρα σήμερα», «…Να δώσει η Μεγαλόχαρη κι η Παναγιά η Κανάλα / να μεγαλώσεις γρήγορα σαν τα κορίτσια τ’ άλλα», «Απόψε φθινοπώριασε» και όλα τα υπόλοιπα από το άλμπουμ «Της Γης το Χρυσάφι» κυρίως, που είχε τυπωθεί στην Ελλάδα το 1971).

Τον Οκτώβριο του 1973, ένα χρόνο και πλέον αφότου είχε επιστρέψει στην Αθήνα από την Νέα Υόρκη, ο Μάνος Χατζιδάκις δίνει μία μεγάλη συνέντευξη στον Κώστα Ρεσβάνη, για λογαριασμό του περιοδικού Ο Ταχυδρόμος [#1019, 19/10/1973]. Ένα πολύ ενδιαφέρον τεύχος, γενικώς, με αναφορές στην μουσική κίνηση της Πλάκας, με συνέντευξη του Γιάννη Μαρκόπουλου, αλλά και του συνταγματάρχη Ιωάννη «καθαρά χέρια» Λαδά στον Γιώργο Λιάνη. 

Να υπενθυμίσω πως βρισκόμαστε στην εποχή «φιλελευθεροποίησης» του καθεστώτος, με τον Παπαδόπουλο ως Πρόεδρο της Δημοκρατίας να διορίζει την πολιτική κυβέρνηση Μαρκεζίνη (8/10/1973), την ώρα κατά την οποίαν ξεσηκώνονται τα Μέγαρα (14/10) για την γνωστή υπόθεση Ανδρεάδη (έγινε και ταινία-ντοκιμαντέρ από τους Σάκη Μανιάτη και Γιώργο Τσεμπερόπουλο που προβλήθηκε την επόμενη χρονιά) και με τους φοιτητικούς συλλόγους, ένα μήνα πριν το ξέσπασμα του Πολυτεχνείου, να βρίσκονται σε αναβρασμό – εν σχέσει με την δοτή κυβέρνηση και τα χουντικά διατάγματα για την Ανώτατη Παιδεία. 

Ο Χατζιδάκις δεν δείχνει να νοιάζεται για τίποτα απ’ όλα αυτά, αποκαλώντας μάλιστα τους φοιτητές «προετοιμασμένους ήρωες» και «μελλοντικούς δυνάστες».

Η αλήθεια είναι πως ορισμένοι θα σπεύσουν να υπερθεματίσουν, έχοντας στο νου τους τούς μετέπειτα επώνυμους Πολυτεχνίτες της εποχής και το πώς πορεύτηκαν στα χρόνια της Μεταπολίτευσης (έως και σήμερα). 

Και πράγματι, αν το σκεφθείς κατ’ αυτόν τον τρόπο, ο Χατζιδάκις λέει μεγάλη κουβέντα. Μόνον που τα πράγματα δεν είναι ακριβώς έτσι. Δεν είναι ποτέ ακριβώς έτσι. Δεν τα φάγαμε όλοι μαζί… 

Συζητάμε, στις παρέες μας, εδώ-εκεί-οπουδήποτε, για την Γενιά του Πολυτεχνείου έχοντας στο νου μας πέντε-έξι ονόματα που διέγραψαν ολόκληρο τον κύκλο, υπηρετώντας και γλείφοντας, τελικώς, εκείνους που έφτυναν στα νειάτα τους. 

Ξεχνάμε, όμως, πως υπήρξαν πολλοί (οι περισσότεροι) που δεν πορεύτηκαν τοιουτοτρόπως. Έμειναν «ανώνυμοι», δεν πάτησαν επί των αγώνων τους για να αναρριχηθούν, δεν έγιναν οι παρατρεχάμενοι της εξουσίας. Οι «δυνάστες», όντως έχουν ονοματεπώνυμο, οι υπόλοιποι εξακολουθεί και σήμερα να μην έχουν…

Γενικώς, ο Χατζιδάκις ποτέ δεν είχε καλή γνώμη για την νεολαία, αν κρίνω και από άλλες μεταγενέστερες συνεντεύξεις του –αφήστε τι υποστηρίζουν, σήμερα, οι διάφοροι σκράπες και οι απληροφόρητοι–, λέγοντας χαρακτηριστικώς στον Ρεσβάνη πως οι νέοι «φασαρία μόνο κάνουν» και πως από την Πλάκα μπορούσες να περάσεις… «μόνο με την συνοδεία της Αμέσου Δράσεως». (Θα ρωτήσω τον Θανάση Γκαϊφύλλια να μου πει αν ήταν έτσι…). 

Εκείνο, πάντως, που ακούγεται στ’ αυτιά μου εντελώς προκλητικό (ένα ανάμεσα στα διάφορα τέλος πάντων) είναι ο τρόπος που σκεπτόταν ο Χατζιδάκις εν σχέσει με την έννοια της ελευθερίας… «την ελευθερία μου δεν την εξαρτώ από πολιτικά σχήματα, είμαι εσωτερικά ελεύθερος»… την ώρα που, μόλις δύο μήνες νωρίτερα (20/8/1973), η χούντα είχε προκηρύξει γενική αμνηστία των πολιτικών κρατουμένων και άρση του στρατιωτικού νόμου. 

Σκεφθείτε, δηλαδή, να πηγαίνατε να λέγατε σ’ έναν πολιτικό κρατούμενο… «μην σε νοιάζει που είσαι ‘μέσα’ και σε βασανίζουν, αρκεί να είσαι ‘εσωτερικά’ ελεύθερος»… πώς θα σας αντιμετώπιζε. Κάτι παπάδες που λέγανε τα δικά τους ανάλογα στην Μακρόνησο ή την Γυάρο δεν περνούσαν και πολύ καλά… Υπάρχει μία ωραία αφήγηση επ’ αυτού στο βιβλίο Γυάρος [Πλειάς, Αθήνα 1974] του αγωνιστή ηθοποιού Τζαβαλά Καρούσου (1904-1969), αλλά την κρατώ για άλλη φορά… 

Η δική μου εντύπωση είναι πως ο Χατζιδάκις κρατάει εντελώς μεσοβέζικη θέση (για να το πω έτσι, ώστε να μην φανώ κακός…) εν σχέσει με την χούντα, όταν λέει πως «δεν μ’ ενδιαφέρει ούτε ο Παπαδόπουλος, ούτε κανείς άλλος, φτάνει να είμαι τίμιος με τον εαυτό μου» και πως «δεν υπερασπίζομαι την σημερινή κατάσταση, αλλά εγώ τουλάχιστον σ’ αυτόν τον τόπο κυκλοφορώ και μιλώ ελεύθερα, γιατί την ελευθερία μου δεν την εξαρτώ από πολιτικά σχήματα», ενώ και η θέση του για την λογοκρισία ελέγχεται σφόδρα όταν, ναι μεν, υποστηρίζει πως… «η λογοκρισία είναι ηλίθιος θεσμός», αλλά «δεν θίγει την ουσιαστική Τέχνη – εμένα δεν με θίγει, γιατί δεν εφάπτεται με το έργο μου, γιατί δεν μιλώ με συνθήματα».

Η συνέντευξη του Μάνου Χατζιδάκι στον Κώστα Ρεσβάνη έχει πολύ ψαχνό –όπως είχαν πάντα οι συνεντεύξεις του Χατζιδάκι– και μπορεί να τροφοδοτήσει πολλές και διαφορετικές ουσιαστικές συζητήσεις, όχι σαχλαμάρες, (ακόμη και μετά από 40+ χρόνια). Έτσι κάπως αποκαλύπτονται οι βαθύτερες σκέψεις και ιδέες του ανδρός, και μάλιστα σε μιαν ανώμαλη εποχή, και όχι με εξάψαλμους και τρισάγια. Αν προκύψει κάτι, λοιπόν, εδώ είμαστε… 

Ο Ρεσβάνης κάνει μιαν εισαγωγή και κατόπιν διαβάζουμε τον Χατζιδάκι να λέει…

Έχω αλλάξει τα τελευταία χρόνια. Απέκτησα μεγαλύτερο αυτοέλεγχο, δεν είμαι πια ο ίδιος. Τώρα ξέρω τι λέω, ενώ παλαιότερα είπα πράγματα που δεν ήθελα… 

Προσχωρήσατε στην Λυρική Σκηνή απ’ ό,τι συζητείται. Τι θα προκύψη από την νέα στροφή που πήρατε; 
Ο Θεός βοηθός… αλλά τι λέτε προσχώρησα. Δεν είναι η πρώτη φορά που θα διευθύνω λυρικό θέατρο. Τον Φεβρουάριο βρέθηκα στο πόντιουμ για την ‘Τραβιάτα’… 

Ωστόσο, από σας περίμενε κάτι άλλο ο κόσμος. Ίσως νέες φόρμες, χλωρές ιδέες, όχι Λυρική… 

Αγαπητέ μου, εγώ, παρ’ όλη την κατακραυγή, θα συνεχίσω. Περιφρονώ τον πολύ λαό… Ο λαός αυτός που λέτε μ’ έμαθε από τα τραγουδάκια μου. Δεν έσκυψε να δη όλο μου το έργο. Έγινα συμπτωματικά γνωστός μ’ αυτά τα τραγουδάκια κι’ από τον καιρό των ‘Παιδιών του Πειραιά’ απόκτησα την δημοτικότητα τύπου Βουγιουκλάκη… 

Ανάμεσα σ’ αυτό τον «λαό», κύριε Χατζιδάκι, υπάρχουν άνθρωποι που δάκρυσαν ακούγοντας τα τραγουδάκια σας… 
Έπρεπε να πάνε στον γιατρό, στον οφθαλμίατρο ειδικώτερα. Κάτι θα είχαν τα μάτια τους… 

Δακρύζουν ακόμη, ίσως, κι’ ας μην το δεχόσαστε… 
Να πάνε στον γιατρό. Εγώ, πάντως, υπήρξα πριν από τα τραγουδάκια μου και υπάρχω μετά από αυτά. 

Διαβάζω πως θα αναλάβετε την διεύθυνση μπουάτ στην Πλάκα. Ο Μίκης Θεοδωράκης έρχεται στην Ελλάδα. Αλλάζουν τα χρώματα σ’ αυτόν τον τόπο. Οι νέοι ίσως περιμένουν κι’ εσάς για τις νέες προοπτικές που μπορεί να ανοιχτούν… 
Σιχαίνομαι τις μπουάτ, σιχαίνομαι και την σημερινή Πλάκα. Όσα γράφτηκαν για την επιστροφή μου στην Πλάκα, είναι ψέματα. Εγώ δεν είπα τίποτε. Όταν ήμουν νέος, η Πλάκα ήταν από τα πιο όμορφα κομμάτια της Αθήνας. Τώρα, μόνο με την συνοδεία της Αμέσου Δράσεως μπορείς να περάσης. Οι νέοι να μην περιμένουν τίποτε. Δεν ανοίγεται καμμία προοπτική. Ο μύθος της νέας γενιάς… Τι θα πη «νέα γενιά»; Μετράτε αριθμούς, ηλικίες… 

Μετράω φωνές, κύριε Χατζιδάκι. Από τ’ αμφιθέατρα, έως τα εργοστάσια… 
Κι’ εγώ νέος είμαι. Και μάλιστα πιο νέος από τους νέους που πιστεύουν σαν βλάκες ότι πονάνε για τα κοινά. Φασαρία μόνο κάνουν… 

Οι νέοι βάζουν το κεφάλι τους στην φωτιά και το ξέρετε. Γιατί το παραβλέπετε; 
Ας κάνουν ό,τι θέλουν. Πάρτε το είδηση, εμένα δεν με αγγίζει ο μύθος της «νέας γενιάς». Και στο τέλος, να σας πω κάτι; Εγώ δεν απευθύνομαι σε «γενιές». Γράφω μουσική και μ’ αυτήν μιλάω σε ανθρώπους που έχουν ευαισθησία. Τον μύθο της νέας γενιάς τον έκαναν παράθυρο για να μπουν μέσα της αυτοί που θέλουν να την εκμεταλλευθούν… Υπάρχουν, αγαπητέ μου, σ’ αυτή την νέα γενιά και παιδιά ευαίσθητα. Αλλά αυτά ακριβώς δεν έχουν τα χαρακτηριστικά της γενιάς τους! Κι εγώ σαν νέος υπήρξα ανήσυχος, όχι, όμως, βλαξ… Θωρακίζονται πίσω από την ετικέτα «νέα γενιά», συσσωρεύουν άχρηστες γνώσεις, μια που η πληροφόρηση είναι εύκολη σήμερα και ενώ στην ηλικία είναι νέοι, έχουν ήδη προσχωρήσει στην παλαιά γενιά. Δεν θα είμαι αρεστός μ’ αυτά που λέω. Έχω, όμως, παράδειγμα τον εαυτό μου, που σαν νέος βρήκε την ομορφιά σε ανθρώπους πιο ηλικιωμένους. Πλησίασα τον Σεφέρη, τον Γκίκα, τον Πικιώνη, τον Τσαρούχη, τον Ελύτη, τον Γκάτσο, τον Μόραλη. Όλοι αυτοί, φίλοι μου και δάσκαλοι, με δίδαξαν να μην κολακεύω ούτε γενιές, ούτε ανθρώπους… 

Νομίζω πως οι νέοι σήμερα δεν έχουν ανάγκη από κολακείες, κύριε Χατζιδάκι. Απλά και μόνο βλέπουν, ακούνε, κρίνουν, δρουν, γνωρίζουν το ειδικό βάρος τους. Και ποιοι νομίζετε ότι αγάπησαν τα τραγούδια σας; 
Δεν μ’ ενδιαφέρει… Εγώ δεν κάνω τέχνη για τον λαό. Απευθύνομαι σε ωρισμένες ομάδες ανθρώπων μόνο. Αν έχω ενδιαφέρον, ας με ανακαλύψουν. Όταν διάβαζα Σεφέρη, δεν ρώτησα τι ηλικία έχει…

 
Είπατε πως απευθυνόσαστε σε «ομάδες ανθρώπων». Τονίσατε ότι έντεχνα καλλιεργείται ο «μύθος της νέας γενιάς». Αν αυτό ήταν… πλάγια πρόταση προς την κατεύθυνση Θεοδωράκη… 
Μου υποσχεθήκατε να μη μιλήσουμε γι’ αυτά. Μου φανήκατε συμπαθητικός από χθες (σ.σ. ο Ρεσβάνης λέει πως είχε συναντήσει τον Χατζιδάκι τυχαίως την προηγούμενη νύχτα, καθώς αγόραζε πέντε-έξη κουτιά τσιγάρα από περίπτερο στο Παγκράτι). Ήθελα να σας μιλήσω, αλλά τι τον θέλετε τον Μίκη… Όχι δεν κάνω υπαινιγμό για τον Θεοδωράκη. Είναι κι εκείνος εξ ίσου ικανός να αιτιολογήση τις απόψεις του. Εξ άλλου, ποτέ δεν είχαμε κάτι κοινό με τον Μίκη, εκτός απ’ το ότι γράφουμε κι’ οι δυο μουσική… 

Μιλήστε μου, τότε, για τον μουσικό Θεοδωράκη… 
Έχω γνώμη, αλλά δεν απαντώ. 

Να μου πήτε, αν σας αρέσει η νέα του μουσική… 
Δεν απαντώ. 

Σημαίνει άρνηση του έργου του αυτό το «δεν απαντώ»; 
Δεν απαντώ. 

Πάντως, δεν σημαίνει παραδοχή… 
Δεν απαντώ. Μα τι πάθατε με τον Μίκη. Όταν έλθη θα μπορέσουμε ίσως να μιλήσουμε από κοντά. Η αλληλογραφία δεν είναι στο αίμα μου. Και σας το ξαναλέω. Δεν έχουμε τίποτα κοινό, ούτε για συμφωνία, ούτε για σύγκρουση… Γιατί πάντα μαζί ο Χατζιδάκις και ο Θεοδωράκης; Σταματάω τώρα εγώ αυτή την σύζευξη. Είμαστε φίλοι με τον Μίκη και συνομήλικοι. Τίποτε άλλο. Εξ άλλου εκείνον τον ακούνε μέσα σ’ ένα κομφούζιο πολιτικής και μουσικής. Εμένα, όμως, όχι. 

Η επιτυχία της πρόσφατης συναυλίας του Ξαρχάκου θα πρέπει να σας προβλημάτισε, γύρω από το τι θέλει ο κόσμος σήμερα… 
Μπράβο στον Ξαρχάκο. Όμως, εγώ σκέπτομαι πως το μεγάλο κοινό δεν το ελέγχεις, σε ελέγχει. Σας μίλησα για ένα μίνιμουμ ευαισθησίας που πρέπει να έχη ο δέκτης. 

Κι εγώ σκέφτηκα, κύριε Χατζιδάκι, πως για όλους τους δέκτες δεν υπάρχει το ίδιο περιβάλλον και οι ίδιες ευκαιρίες για την ευαισθητοποίηση, που θα πη πως ο κοινωνικός περίγυρος δεν έχει την ίδια σύσταση. Και μόνο οι δέκτες δεν φταίνε γι’ αυτό… 
Κοινωνικό περιβάλλον… Άλλος μύθος. Όπως γεννιέσαι να ’σαι πομπός, έτσι γεννιέσαι να ’σαι δέκτης. Οι άνθρωποι έρχονται στον κόσμο μ’ έναν κάποιο βαθμό δεκτικότητος… 

… που βελτιώνουν ή εξαφανίζουν οι διαφορετικές συνθήκες ζωής. 
Όχι. Ή την έχεις την ευαισθησία, ή δεν την έχεις. Είδα σε επαρχίες παιδιά συγκροτημένα, ευαίσθητα, και είδα στην Αθήνα παρέα δέκα νέων, που επί ώρες μιλούσαν με σαράντα λέξεις. Μετρούσα με ηδονή: σαράντα λέξεις… 

Κι’ εγώ άκουσα συζήτηση φοιτητών να μιλούν στα είκοσί τους χρόνια, νύχτες ολόκληρες, με χιλιάδες λέξεις για χίλια προβλήματα… 

Εάν η σκέψη γίνει αποθήκη γνώσεων, θεωρώ θετικώτερο στοιχείο την παρέα με τις σαράντα λέξεις.

 
Οι φοιτητές που σας έλεγα, κύριε Χατζιδάκι, δεν μένουν μόνο στα λόγια. Παίζουν –και χάνουν συχνά– την καριέρα τους, την ζωή τους. Νομίζω πως πρόσφατα θα πληροφορηθήκατε κι εσείς γι’ αυτό… 
Είμαι εναντίον του «προετοιμασμένου ηρωισμού». Οι ακούσιοι ήρωες είναι ιδανικές περιπτώσεις. Ο «προετοιμασμένος ήρωας» είναι ο μελλοντικός δυνάστης… 

Δηλαδή κύριε Χατζιδάκι «αλλοίμονο στις χώρες που έχουν ανάγκη από ήρωες»; 
Μην με ειρωνεύεσθε. Κατάλαβα την λεπτή σας ειρωνεία, αλλά εγώ μιλάω γενικότερα. Σέβομαι τις ταλαιπωρίες των συγχρόνων ηρώων, αλλά δεν πείθομαι για την σημασία τους. 

Νομίζω πως εσείς, κύριε Χατζιδάκι, δεν έχετε ταλαιπωρηθή από καμμία κυβέρνηση ή κατάσταση. Θα μπορούσαν να σας πουν… μόνιμο κατεστημένο. Αυτό σημαίνει πως δεν κεντρίζετε τους κρατούντες… 

Είμαι με ό,τι θετικό επιδιώκει μια κυβέρνηση και εναντίον κάθε αρνητικού. Άλλοι συμμαχούν με άλλου είδους κατεστημένα, που αλλοίμονό μας, αν έλθουν. Υπήρξα προσωπικός φίλος του Καραμανλή, όχι φίλος της ΕΡΕ. Δεν είμαι α-πολιτικός. Απλώς δεν είμαι «πολιτικός», με την έννοια πως δεν οχυρώνομαι πίσω από σχήματα για να υπάρξω σαν καλλιτέχνης. Ασχολούμαι με τα προβλήματα του καιρού μου, δεν είμαι πολιτικός της μόδας. Μένω στο επίπεδό μου, δηλαδή είμαι άνθρωπος που δεν πράττω εύκολα. Η πολιτικότητά μου δεν περιέχει συνθήματα. Ξέρω πως έρχομαι σε σύγκρουση με το πολιτικό αίσθημα των πολλών… (σ.σ. Ο Ρεσβάνης λέει πως ο Χατζιδάκις ξαφνικά μίλησε μόνος του, σαν να θυμήθηκε την απουσία του από την Ελλάδα). Δεν ήλθα πιο νωρίς στην Ελλάδα για φορολογικούς λόγους. Έφυγα πριν από την 21η Απριλίου 1967 και έμεινα έξω για τους λόγους που σας είπα. Και ποτέ δεν φώναξα πως «θα έλθω κι ας με συλλάβουν…». Κάποιος το φώναξε, ενώ ήξερε πως δεν υπήρχε κίνδυνος να συλληφθή. Και είπε ακόμη: «Η Ελλάδα δεν είναι του Παπαδόπουλου…». Λοιπόν; Η Ελλάδα ήταν του Παπαδόπουλου πριν έξη χρόνια και τώρα δεν είναι; Αυτά δεν είναι τίμια πράγματα. Δεν μ’ ενδιαφέρει ούτε ο Παπαδόπουλος, ούτε κανείς άλλος, φτάνει να είμαι τίμιος με τον εαυτό μου. 

Εσάς κύριε Χατζιδάκι, όχι μόνο οι κυβερνήσεις, αλλά και η λογοκρισία σάς άφησε ανέγγιχτο… 
Η λογοκρισία είναι ηλίθιος θεσμός. Όμως, δεν θίγει την ουσιαστική Τέχνη. Εμένα δεν με θίγει, γιατί δεν εφάπτεται με το έργο μου, γιατί δεν μιλώ με συνθήματα. Ίσως, εξ άλλου, δεν ξέρετε πως έχω διαμαρτυρηθή και παλαιότερα και πρόσφατα για το θέμα της λογοκρισίας. Επί Καραμανλή μου είχαν απαγορεύσει το τραγούδι μου «Ήταν που λέτε μια φορά, όπου ήταν ένας βασιλιάς, καλό ανθρωπάκι…». Γιατί ζητάτε από τη σημερινή κυβέρνηση να καταργήση κάτι που το βρήκε έτοιμο και δεν το κατασκεύασε; Δεν υπερασπίζομαι την σημερινή κατάσταση, αλλά εγώ τουλάχιστον σ’ αυτόν τον τόπο κυκλοφορώ και μιλώ ελεύθερα, γιατί την ελευθερία μου δεν την εξαρτώ από πολιτικά σχήματα. Είμαι εσωτερικά ελεύθερος. Άλλωστε (σ.σ. ο Ρεσβάνης λέει πως χαμογέλασε ο Χατζιδάκις), εδώ δεν έχουμε τα αφόρητα καθεστώτα της Χιλής ή της Σοβιετικής Ενώσεως…

Θυμήθηκα μια φράση του Ηλία Πετρόπουλου, που γράφτηκε σε βιβλίο απαγορευμένο: «Δια του αμοραλισμού κατέκτησα την ελευθερία μου»… 
Ας συζητήσουμε για σοβαρά πράγματα και πρόσωπα… Όσο για το περιεχόμενο της φράσεως: Εγώ είμαι ηθικό ον, με διέπουν αρχές τις οποίες ή τις έχω βάλει εγώ ή υπάρχουν σαν νόμοι. 

Κάτι καινούργιο, ίσως, αυτό το «Μεθυσμένο Κορίτσι»; 
Όχι εντελώς καινούργιο. Τραγούδια θα είναι δεμένα με μύθο. Ένας οδοιπόρος βρίσκει μια μέρα ένα μεθυσμένο κορίτσι. Θέλει να το προστατεύση, αλλά το κορίτσι τού επιτίθεται και του κόβει το κεφάλι. Ταυτόχρονα ανακαλύπτει πως το –ακέφαλο πλέον– σώμα είναι του Αλκιβιάδη. Δεν ξέρει τώρα τι να κρατήση. Το κεφάλι του οδοιπόρου ή το σώμα του Αλκιβιάδη; Ο μύθος είναι διδαχτικός, περιέχει πάθος, βία και νοθεία… Η επιφάνεια των τραγουδιών μου είναι τόσο απλή, όσο το σώμα του Αλκιβιάδη. Για τον οδοιπόρο επηρεάστηκα από τον Μαξιμίλιαν Σελ, που γνώρισα πρόσφατα στην Γερμανία. Για το «μεθυσμένο κορίτσι» από τον Φελλίνι της “Roma” και για τον Αλκιβιάδη από το περίπτερο που αγοράζω τσιγάρα…