Η σχέση μου με τo «Δια ταύτα…» [Anazitisi Records, 2012] ξεκινά τον Ιανουάριο του 1997, όταν άκουσα για πρώτη φορά τη «Χοντρή γιαγιά». Είχαμε γνωριστεί με τον Πάνο Σαββόπουλο λίγο καιρό νωρίτερα, με αφορμή την έκδοση του βιβλίου μου Ραντεβού στο Κύτταρο [εκδ. Δελφίνι, 12/1996], κανονίζοντας πάραυτα να συναντηθούμε για μία συζήτηση, μέρος της οποίας δημοσιεύτηκε λίγο αργότερα στο Jazz & Τζαζ (τεύχος 50, Μάιος 1997). Τότε άκουσα για πρώτη φορά τη «Χοντρή γιαγιά», αλλά και τα δύο 45άρια του, που είχαν κυκλοφορήσει στη Lyra τη διετία 1965-66. Έχοντας αφομοιώσει και δουλέψει εντός μου το «Δωμάτιο» και το «Επεισόδιο» ένοιωθα πως, με την κάπως… acid folk σουηδική περιπέτεια της γιαγιάς (αλλά και του «Σάββα» και της «Έκτασης» στην πορεία) ολοκληρωνόταν ένα παζλ.Θυμάμαι πως εκείνη την εποχή αντάλλασσα δίσκους μ’ ένα μουσικόφιλο από τη Falun (σουηδική πόλη βορείως της Στοκχόλμης) κι ήμουν αρκετά μέσα στο κλίμα του swedish folk και folk-rock (στις μουσικές των Turid, των Gudibrallan, του Thomas Wiehe, της Marie Selander, των Folk och Rackare, των Vargavinter…), έτσι οι ήχοι της γιαγιάς, η κάπως ελεύθερη, παρεΐστικη διαμόρφωση του τραγουδιού από τους Anonym 77, με την επίμονη εισαγωγή και τα παρατεταμένα soli, μου φαινόταν εντελώς συμβατή με την εντύπωση που είχα σχηματίσει για το ύφος της τοπικής σκηνής. Η απορία μου, λοιπόν, ήταν προφανής. Πώς είχε προκύψει εκείνο το τραγούδι και εν πάση περιπτώσει, γιατί δεν είχε δισκογραφηθεί; O Πάνος Σαββόπουλος είχε την απάντηση: «Με τους Anonym 77 παίζαμε μερικά κομμάτια οκτώ με δέκα λεπτά το καθένα, βασισμένα σε κάτι περίεργες δικές μου συνθέσεις, τα οποία, ευτυχώς, έχω φυλάξει σε κασέτες. Είχα δυνατότητες, τότε, για κάποιους δίσκους, αλλά εν τω μεταξύ είχα αρχίσει και να ωριμάζω. Γιατί να βγάλεις ένα δίσκο; Να πεις τι; Τι άλλο κάνεις γύρω-γύρω; Αν δεν υπάρχει περίγυρος δεν έχει νόημα».
Έχοντας αντιληφθεί, από την πρώτη στιγμή πόσο… αρχειοθετημένος είναι ο τραγουδοποιός εν σχέσει με ό,τι επιμελείται και πραγματώνει, τον ρώτησα κάποια στιγμή μήπως υπήρχε τίποτα ξεχασμένο ηχογραφημένο δικό του από το παρελθόν, το οποίον και θα μ’ ενδιέφερε να το ακούσω (ανεξαρτήτως της κατάστασής του). Μου είχε πει πως «ναι, υπάρχει» και πως θα έψαχνε να βρει κάποιες παλιές μαγνητοταινίες, κοιτώντας, αρχικώς, σε τι κατάσταση βρίσκονταν. Του είπα «ok», αλλά δεν επέμεινα περισσότερο.
Ήταν προς τα τέλη του 2008, όταν ο Σαββόπουλος –που είχε κάνει εν τω μεταξύ την ανασκαφή του– μου έφερε ν’ ακούσω ένα CD-R με τρία τραγούδια του, ηχογραφημένα το 1973 στη Θεσσαλονίκη, πριν φύγει για τη Δανία (κι από ’κει για τη Σουηδία). «Δεν είναι η τελική επεξεργασία» μου είπε, «αλλά, άκουσέ τα». Ήταν η «Παρέλαση», «Η φυγή» και ο «Τετραδάκος» (μ’ αυτή τη σειρά). Άκουσα τα τρία τραγούδια, αμέσως, μ’ εκείνον παρόντα. Ολοκληρώνοντας την ακρόαση θυμάμαι πως του είχα πει: «αν ο ‘Τετραδάκος’ κυκλοφορούσε το 1973, θα είχε το βάρος που έχει σήμερα ‘Η Δημοσθένους λέξις’, του συνεπώνυμού σου Διονύση». Σε τέτοιας ποιότητας άσμα αναφερόμουν. Και η εγγραφή μια χαρά. Μιλούσαμε, δηλαδή, για θησαυρό.
Το τραγούδι, που έπαιρνε αφορμή από την εγκληματική πολιτεία του βασανιστή της χούντας στη Θεσσαλονίκη μοίραρχου Νικολάου Τετραδάκου, προσέγγιζε το θέμα μ’ έναν τρόπο οπωσδήποτε προσωπικό, από τον οποίον δεν εξέλιπε η ποιητική διάθεση, όπως κι οι περιγραφές της καθημερινότητας ενταγμένες, όμως, μέσα στο ίδιο ποιητικό πλαίσιο. Τα λόγια βρίθουν εικόνων, πραγματικών ή φασματικών, με τον τελευταίο στίχο «αποχαιρετάω στην πλώρη, την εξάχρονή σου κόρη» να σηματοδοτεί και την αναχώρηση του τραγουδοποιού από την Ελλάδα της 6χρονης (το 1973) δικτατορίας. Η «Παρέλαση (Ρομπότ)» στο ίδιο ζοφερό κλίμα («τα λόγια σου σα μύθος/ στριμωγμένος μες στο πλήθος/ όμως οι λέξεις σου χορεύουν σαν τρελές») και βεβαίως η απίστευτη «Φυγή», ένας 10λεπτος ψυχεδελικός folk αδάμαντας («μαζεύω τη σιωπή σας και φεύγοντας αφήνω όρνια και σκόνη/ η πόλη θα ξυπνήσει μονάχα στο μυαλό μου, δέκα αιώνες/ δέκα αιώνες όρνια και σκόνη, δεν τελειώνει»), έρχονται να απογειώσουν την πρώτη πλευρά του δίσκου. Στο LP (πέραν των σουηδικών) κι η μουσική που είχε συνθέσει ο Πάνος Σαββόπουλος για την ταινία «Ματωμένη Γη» (1967), ένα western-φασόλι του Όμηρου Ευστρατιάδη, στο οποίο πρωταγωνιστούσαν ο Ανέστης Βλάχος και η Καίτη Θεοχάρη. Είχα δει το φιλμ σε τηλεοπτικό κανάλι της Πάτρας, πόλη –να υπενθυμίσω– στην οποίαν έζησε τα παιδικά και εφηβικά του χρόνια ο τραγουδοποιός. Φίλος με είχε πάρει τηλέφωνο: «άνοιξε την τηλεόραση, έχει μια ταινία, μουσική έχει γράψει ο Πάνος Σαββόπουλος, το είδα στους τίτλους». Είδα. Και άκουσα. Άψογα νεοκυματικά θέματα, λιτά και ουσιαστικά, ισχυρού συναισθηματικού φορτίου.
Η έκδοση της Anazitisi Records (σε 300 αντίτυπα), περιττό να το πω, είναι για ακόμη μία φορά εντελώς μερακλίδικη. Βαρύ βινύλιο, 8σέλιδο LP-sized ένθετο φισκαρισμένο στις φωτογραφίες και τις πληροφορίες, αλλά κι ένα bonus 7ιντσο (παίζει στις 33 στροφές) με τις μουσικές και τα τραγούδια του Πάνου Σαββόπουλου από το “Spectacle”, μία σύνθεση ποιημάτων του Jacques Prévert, που είχε ανεβεί στο διάστημα 27-31/1/1971 από το Θεατρικό Εργαστήρι της Μακεδονικής Εταιρείας «Τέχνη», στη Θεσσαλονίκη, σε σκηνοθεσία Στέλιου Γούτη. Στα μέλη του θιάσου η Ρούλα Πατεράκη και ο Νικόλας Άσιμος! Από εδώ η «Προσέλευση των εντιμοτάτων» χρησιμοποιήθηκε, λίγους μήνες αργότερα, ως εισαγωγή στο «Επεισόδιο» (είναι το «Σαρανταπόρου 35»).Το «Δια ταύτα…» είναι ένα άλμπουμ μάννα εξ ουρανού. Τραγούδια και μουσικές από ένα ξεχασμένο συρτάρι, που σε εξαναγκάζουν να σκεφτείς· βασικά, γύρω από το πώς κυλάει ο χρόνος και με ποιον τρόπο στεκόμαστε, εμείς, απέναντί του. Αν και οι εποχές αλλάζουν, το… δια ταύτα παραμένει εκεί, στυλωμένο· σαν το άλεφ του Μπόρχες, παράθυρο προς έναν κόσμο που ανοίγει…
Επαφή: www.anazitisirecords.com
ΤΕΤΡΑΔΑΚΟΣ
(Θεσσαλονίκη, Μάιος-Ιούνιος 1973)
Μνήμη, θησαυρός του κόσμου, στο μουσείο σου του τρόμου,
ξίδι και νερό, διψάω, σε λαβύρινθο ξυπνάω,
σε λαβύρινθο μ’ αφήνεις με γεννήτριες γαλήνης,
σε παραγωγούς θαυμάτων, στις σκιές των αγαλμάτων.
Μια αργία την Τετάρτη, βόλτα έξω απ’ το χάρτη,
ψεύτικη ακολουθία, δεν την πρόβλεψε η Πυθία.
Δίχως τίτλους ευγενείας, αρχηγός βουβής ταινίας,
με τα ρούχα σου κοιμάσαι, βόλτα μόνος σου φοβάσαι.
Κρύβεις από τη γριά σου τα τριάντα αργύριά σου,
πού τον βρήκες τόσο ζήλο για του Νεύτωνα το μήλο,
για εκλείψεις, μεταπτώσεις, αστρικές παραμορφώσεις,
σβήνοντας το φως της μέρας, σου ξυπνάει-ξυπνάει το τέρας.
Λάγνοι μυστικοί περνάνε, οι σκιές στολές φοράνε,
Ω! αόρατες ακρίδες, νύχτα για φωτοβολίδες.
Νύχτα του Φεβρουαρίου, αστραπές βροντές αγρίου,
οι διαβάτες τον χαζεύουν και τα λόγια τους μαζεύουν.
Παλαιστές, παλικαράδες, αχθοφόροι, φουκαράδες
και εργάτες λατομείου με γιατρό νοσοκομείου,
γίνανε σειρήνες τώρα, ξεκινάνε μες στη μπόρα,
η εξέδρα ως τον Κρόνο με πιο λίγο οξυγόνο.
Στο μουσείο σου κρυώνω, σκεπασμένος με το χρόνο,
αποχαιρετάω στην πλώρη, την εξάχρονή σου κόρη.
στο ένθετο του δισκου κατω απο τους στιχους του τραγουδιου χοντρη γιαγια εχει φωτο του τραγουδιστη με τον χατζιδακι.η φωτογραφια μπηκε τυχαια εκει?αληθινα ρωταω
ΑπάντησηΔιαγραφήΤίποτα δεν είναι τυχαίο σ’ αυτόν τον κόσμο. Το τραγούδι αναφέρεται στις δύο «γιαγιάδες» του ελληνικού τραγουδιού και στον τρόπο με τον οποίον καταγράφηκαν στη συνείδηση του Π.Σ.
ΑπάντησηΔιαγραφήΚι ένα νέο, επί τη ευκαιρία. Έχει τυπωθεί και εντός των ημερών θα διατίθεται το τέταρτο άλμπουμ του Πάνου Σαββόπουλου και πρώτο από το… 1971 (το λέω, γιατί το «Δια Ταύτα» είχε παλαιά τραγούδια). Ο τίτλος τού CD είναι «Τα Ετερόκλητα» και θα κυκλοφορήσει από τον Μετρονόμο.