ΑΥΓΟΥΣΤΙΝΟΣ ΒΑΛΗΣ funky κλαρίνα στην Αμέρικα

Άρχισα ν’ ακούω με κάποιο σύστημα δίσκους του Gus Vali, μετά τον Οκτώβριο του 1997 (όχι πως άκουγα νωρίτερα, χωρίς σύστημα) και αφορμή ήταν το «Jazz & Χιτζάζ» CD του Jazz & Tζαζ (τεύχος 55). Έβλεπα και πιο πριν τα άλμπουμ τού ελληνικής καταγωγής μουσικού στο Μοναστηράκι, αλλά δεν ακουμπούσα. Δεν εμπιστευόμουν… Μου φαίνονταν τουριστικά. Πάντα όμως υπάρχει ένας λόγος, για ν’ αλλάξεις άποψη, να πας λίγο πιο κάτω. Και ο λόγος υπήρξε. O Gus Vali στο κλαρίνο και… στο CD-cover του Jazz & Τζαζ. Στα μπουζούκια, αριστερά, μάλλον ο Αργύρης Βαμβακάρης, αδελφός του Μάρκου και δεξιά ο Σταύρος Τζουανάκος.

Κάτι η παρουσία στην Ελλάδα, το καλοκαίρι του ’97, του 69χρονου τότε Gus Vali (η φωτογραφία με φόντο τον Παρθενώνα, πιο κάτω, είναι της Μάρως Κουρή), κάτι το CD στο περιοδικό, ήρθε κι έδεσε το πράγμα, ώστε σιγά-σιγά να φθάσουνε στ’ αυτιά μου και τα κλασικά του άλμπουμ “The Greek Way”, “Oli Mazi”, “The Exciting Sounds of the Middle East” (όλα στη United Artists εκεί από τα early sixties ή τα sixties τέλος πάντων), αλλά και το… θαύμα των θαυμάτων, το πιο απρόσμενο από τα καμμιά σαρανταριά LP, που κατόρθωσε να ηχογραφήσει, στη μεγάλη στο χρόνο καριέρα του, ο κύριος Αυγουστίνος Βαλής (ήταν το πραγματικό του όνομα). Και αναφέρομαι φυσικά στη “Chimera”, που κυκλοφόρησε από την ελληνο-αμερικανική ετικέτα Peters International [PILPS 9005], το 1974. Η χρονιά μπορεί να ήταν «προχωρημένη», αν αναλογιστούμε πως ο Gus Vali ξεκίνησε τη διαδρομή του στα late fifties, όμως τούτο σε τίποτα δεν τον εμπόδισε –απ’ ό,τι φάνηκε δηλαδή– να ηγηθεί ενός απίθανου ηλεκτρικού, funky σχηματισμού, υπογράφοντας το κορυφαίο άλμπουμ τού… greek fusion. Αλλά, ας δούμε πρώτα ολίγα βιογραφικά στοιχεία, έτσι όπως τα κατέγραψε, δια στόματος Gus Vali, o Αποστόλης Καπαρουδάκης σ’ εκείνο το τεύχος του Jazz & Τζαζ.«Οι γονείς μου κατάγονταν από το Μαρμαρά της Μικράς Ασίας κι έφθασαν στην Αμερική ως μετανάστες. Ο πατέρας μου δούλευε ζαχαροπλάστης, για να καταφέρω να σπουδάσω στο κολέγιο του Μανχάταν και να γίνω επαγγελματίας μουσικός. Άκουγα από μικρός τις μεγάλες τζαζ μπάντες τής Αμερική κι ενθουσιαζόμουν. Παρακολουθούσα όλη τη σκηνή της εποχής που έβραζε. Ταυτόχρονα όμως άκουγαν στο σπίτι οι γονείς μου ελληνική μουσική, από δίσκους 78 στροφών. Έτσι άκουσα και λαϊκά και δημοτικά τραγούδια της Ελλάδας. Εκείνη την εποχή στην Αμερική ακουγόταν πολύ η ελληνική μουσική. Υπήρχαν και τα γνωστά μαγαζιά της 8ης Λεωφόρου, όπου διασκέδαζαν οι Έλληνες. Σε αυτά όμως σύχναζαν και πολλοί Αμερικανοί, που ενθουσιάζονταν με τον ελληνικό ήχο. Έτσι δημιουργήθηκε σιγά-σιγά ένα κοινό, που ήταν έτοιμο να υποδεχθεί αυτού του είδους τη μουσική, η ψυχή τής οποίας πατάει στην Ελλάδα και η τεχνική της στην αμερικανική τζαζ». Τα πράγματα μπορεί ν’ ατόνησαν κάπως με το πέρασμα των χρόνων (και μπαίνοντας στα seventies), όμως πάντα υπήρχε περιθώριο για το καινούριο ανακάτεμα στα club της Νέας Υόρκης. Κάπως έτσι δηλαδή βρέθηκαν, το 1974, στο Bell Sound Studio της NYC, μουσικάρες της εποχής –είναι απίστευτο τι ονόματα έστρεξαν στο πλευρό του Gus Vali– ίνα πραγματοποιηθεί το απονενοημένο fusion. Gus Vali τενόρο, κλαρίνο, Joe Farrell τενόρο, φλάουτο, Joe Beck ηλεκτρικές κιθάρες, Charlie Palmieri fender rhodes, Steve Gadd ντραμς, George Mgrdichian ούτι, Mohamed El Aakad κανονάκι, Bernie Leighton πιάνο, Tony Price τούμπα, Chet Amsterdam μπάσο, Frank Malabe κόνγκα, Johnny Valentine κιθάρες, ντουντούκα, ταμπουρά, ζουρνά, George Mangas μπουζούκι, Sourian Baronian κλαρίνο, κρουστά, με την παραγωγή να την διαχειρίζεται ο μπασίστας Amsterdam (γνωστός από τη συμμετοχή του στο “Greek Cooking” των Phil Woods/Ιορδάνη Τσομίδη, αλλά και από τους δίσκους του John Berberian). Και τα έξι κομμάτια (Hadji baba, Nosh, Telly, Rockin’ bird, Tricks, ο περίφημος Mustafa) είναι απολύτως χαρακτηριστικά του τρόπου που σκέφτονταν και αντιδρούσαν οι φίλοι μας εν σχέσει με την επικοινωνία των παραδόσεων· του τρόπου συσχέτισης του μπουζουκιού και του ελληνικού κλαρίνου φερ' ειπείν (γιατί εκεί είναι η φάση) με το ροκάδικο rhythm section και τις «κοφτερές» κιθάρες. Μακρυά στο χρόνο κομμάτια, που έδιναν την ευκαιρία στους παίκτες να φύγουν πέραν των προσυνεννοημένων, αγγίζοντας ψυχεδελικές καταστάσεις. Τo αποτέλεσμα, που περιγραφόταν στο οπισθόφυλλο ως “a fantasy in jazz, rock, mid-east sounds”, ξεπερνούσε μάλλον κι αυτήν ακόμη τη… φαντασία. Προσωπικώς, δεν μπορώ να σκεφθώ άλλη ηχογράφηση (υπάρχουν κάποιες… και δεν εννοώ μόνον τους Mode Plagal), που ν’ ακούγεται στ’ αυτιά μου τόσο κοντά σε ό,τι ονομάζουμε jazz-funk, με περισσότερο επάνω της το ελληνικό στοιχείο. Τι mid-east τώρα και κουραφέξαλα; Ελλάδα «βρωμάει» από παντού τούτο το διαμαντάκι.