MAJA DE RADO yu-folk

Άρχισα ν’ ακούω κάπως πιο συστηματικά γιουγκοσλαβικό folk και rock από τα μέσα της δεκαετίας του ’90, έχοντας ως βάση τον κατάλογο “Yu Rock”, που εξέδιδε (και εξακολουθεί να εκδίδει) ο Γερμανός Thomas Werner, από την Erlangen αρχικώς και αργότερα τη Νυρεμβέργη. (Η πιο παλαιά δική του λίστα που ξέθαψα είναι η υπ’ αριθμόν 10, από τον Απρίλιο του ’95). Θυμάμαι, μάλιστα, πως η πρώτη μου παραγγελία αφορούσε σε τέσσερα CD, στο βαρύ πυροβολικό του γιουγκοσλαβικού 70s rock – Drugi Nacin, Korni Grupa, Time, Yu Grupa – τα οποία, τότε, έτσι μαζεμένα, δεν γινόταν να τα βρεις πουθενά αλλού. Φυσικά, δίσκους (LP και 45άρια) της RTB και της Jugoton είχα ήδη βρει στο Μοναστηράκι (Bijelo Dugme, Pro Arte, Leb i Sol, Smak, Bulldozer, Matt Collins, Igra Staklenih Perli και άλλα τινά), ενώ είχα αγοράσει και τα LP των Tako και των Igra Staklenih Perli, που είχε εκδώσει στις αρχές των 90s (1992) o ίδιος ο Thomas Werner, στο δικό του Kalemegdan Disk label. Ε, περνώντας τα χρόνια οι γνώσεις και τ’ ακούσματά μας γύρω από την… ηνωμένη γιουγκοσλαβική σκηνή προχώρησαν ακόμη περισσότερο, αν και πάντα θα υπάρχει κάποιος φίλος, που να προτείνει κάτι άγνωστο.
Προσφάτως έπεσε στα χέρια μου, μετά από ανταλλαγή (thanks Δημήτρη), ένα πειρατικό LP των Maja de Rado & Porodicna Manufaktura Crnog Hleba. Το άλμπουμ είχε τίτλο Stvaranje, είχε βγει στην εταιρία RTB, το 1974 και ξαναβγήκε το 2005 σε κάποια… Atlantide [02], αγνώστων λοιπών στοιχείων. Μάλιστα, οι πειρατές έσβησαν τα αρχικά RTB, μετατρέποντάς τα, όχι πολύ δύσκολα, σε… RIP! Οι Maja de Rado & Porodicna Manufaktura Crnog Hleba (το όνομα του γκρουπ, κάπως ελεύθερα μεταφρασμένο σημαίνει οικογενειακή επιχείρηση παρασκευής μαύρου ψωμιού) αποτελούνταν εκ των Maja De Rado κιθάρες, φωνή, Jugoslav Vlahovic κιθάρες, Slobodan Kuzmanovic κιθάρες, Petar Pavisic κοντραμπάσο, Branimir Malkoc φλάουτο, ενώ βοηθούσαν και άλλοι μουσικοί σε κρουστά, κιθάρες, φλάουτο, όργανο και βιολί. Όπως διαβάζω και στο prog archives, το γκρουπ σχηματίστηκε στο Βελιγράδι το 1968 και έμεινε στη ζωή μέχρι το 1975, ηχογραφώντας ένα LP και μερικά (τρία;) singles. Το υλικό πρέπει να είναι πολύ σπάνιο, καθότι δεν αναφέρεται καθόλου στο popsike, ενώ και στους καταλόγους τού Werner δεν εμφανίστηκε ποτέ το LP (τουλάχιστον στους καταλόγους που έχω εγώ στη διάθεσή μου – κι έχω καμιά 15αριά) αν και έσκασε κάποια στιγμή ένα single, το “Mudra mande/ Pitas me”, με τιμή 80 μάρκα (περίπου 40 ευρώ), τον Νοέμβριο του 2001.
Εκείνο που έχει σημασία να ειπωθεί είναι πως το άλμπουμ στέκει σε υψηλό επίπεδο, δείχνοντας το βάθος και τη δύναμη της παλαιάς γιουγκοσλαβικής σκηνής. Η Maja De Rado, γύρω από την οποία φαίνεται να συσπειρώνεται το γκρουπ, έχει στιβαρή, πέτρινη φωνή (μού φέρνει στο νου κάποιες φορές την Catherine Ribeiro), ενώ και τα παιξίματα των υπολοίπων, που διαπνέονται από έναν acid αέρα, φανερώνουν μουσικούς με δυνατότητες. Δύσκολο να πω αν συνέχισαν στο χώρο. Μόνο για τον Vlahovic υπάρχει η πληροφορία – όντως – πως σχεδίασε εξώφυλλα διαφόρων γκρουπ τα μετέπειτα χρόνια. (Έχει φτιάξει, ας πούμε, το ολίγον σούρεαλ γεωμετρικό cover των Tako, ή το cover των S Vremena Na Vreme, εκείνο όπου… το χέρι μιας κούκλας βγαίνει μέσα από το αντηχείο ενός κοντραμπάσου).
Κομμάτια όπως τα “Strah” (που μου αφήνει κάτι από το “Evening over rooftops” των Edgar Broughton Band), “Covjek I pas” και “Pa sto?” τοποθετούν τους Maja de Rado & Porodicna Manufaktura Crnog Hleba στην πρώτη γραμμή των αναλόγων σχημάτων των γιουγκοσλαβικών 70s (και λίγο 80s)· σχημάτων όπως οι Kladivo Konj In Voda, οι Galija, οι S Vremena Na Vreme, οι Sedmina και διάφοροι άλλοι, που επιχείρησαν να συνθέσουν έναν ηλεκτρικώς ενισχυόμενον ακουστικό ήχο, με σαφές… βάθος πεδίου. Ωραία πράγματα!