Διαβάζοντας το κείμενο του Δημήτρη Αναστασόπουλου (Δ.Α.) «Επιστροφή στις Ρίζες» στο περιοδικό ΕΠ7Α της Κυριακάτικης Ελευθεροτυπίας (23-24/4/2011), γύρω από τις σχέσεις του δημοτικού, ρεμπέτικου και λαϊκού τραγουδιού με το rock (εγώ θα έλεγα, καλύτερα, τη «μοντέρνα έκφραση»), μου δημιουργήθηκε η εντύπωση ότι τα πάντα («τα πάντα» γύρω από την εν λόγω επικοινωνία εννοώ) ξεκίνησαν από τον Παπάζογλου και τον Πορτοκάλογλου. Το θέμα, όμως, είναι πως δεν ξεκίνησαν ούτε από το Σαββόπουλο, ούτε από τους Socrates.
Ένα μεθοδολογικό «λάθος» που κάνει ο Αναστασόπουλος –και άλλοι διάφοροι– είναι πως μπερδεύει τη διάχυση αυτών των υβριδίων, την εμπορικοποίησή τους (δεν χρησιμοποιώ τη λέξη με αρνητικό βάρος), το… χορέψτε γιατί χανόμαστε δηλαδή των early 80s, με την ανάγκη των μουσικών να συγκεράσουν επιρροές και αναφορές από… αρχαιοτάτων χρόνων. Όταν λοιπόν γράφει ο Αναστασόπουλος πως «στα τέλη της δεκαετίας του ’90 η σύγχρονη μουσική σκηνή επιδιδόταν σε απρόσμενες μείξεις. Από το τσιγγάνικο πανκ των Gogol Bordello(…) μέχρι την επιτυχία του Μάνου Τσάο με έναν οικουμενικό ήχο με λάτιν μελωδίες, αφρικανικά κρουστά και χιπ χοπ φωνητικά(…)» θα πρέπει κάποιος να του υπενθυμίσει πως αυτά συνέβαιναν ήδη από την δεκαετία του ’50 (ου μην αλλά και νωρίτερα), για να πάρουν διαστάσεις «φαινομένου» στα sixties και τα seventies.
Σιγά, μην περιμέναμε τον Manu Chao, για ν’ ακούσουμε λάτιν μελωδίες με αφρικανικά κρουστά (αχ κατακαημένη Σενεγάλη των seventies!), ή τους Gogol Bordello για ν’ ακούσουμε τσιγγάνικο πανκ. Τσιγγάνικο πανκ έπαιζαν οι Ensemble Sincron στη Ρουμανία του Τσαουσέσκου ήδη από τα sixties, μπροστά στους οποίους οι Gogol Bordello ηχούν στ’ αυτιά μου κάπως σαν τού… κατηχητικού. Στο βίντεο οι Sincron στο φοβερό “In gara la leordeni” κι εδώ http://is.gd/XOzOvx το «γνήσιο» τσιγγάνικο κομμάτι...
Διονύσης Σαββόπουλος («Μπάλλος», «Το Βρώμικο Ψωμί»), Γιάννης Σπάθας και Τάσος Χαλκιάς (όχι «Πετρολούκας Χαλκιάς», τον οποίον αναφέρει ο Αναστασόπουλος ως βασική επιρροή του Σπάθα), Γιώργος Τρανταλίδης και Γιώργος Κόρος και όλες οι ανάλογες συνεργασίες που αναφέρονται στο κείμενο δεν σηματοδοτούν τίποτα περισσότερο από εκείνο, το οποίον οφείλει κάθε μουσικός να πράττει. Να ψάχνει και να ψάχνεται με ό,τι έμαθε, ό,τι του παραδόθηκε και ό,τι ανακαλύπτει στην πορεία. Έτσι, βρίσκω παντελώς ατυχή την αποστροφή του Γιάννη Αγγελάκα, ο οποίος λέει κάπου: «αν σκεφτείς ότι μεγαλώσαμε βλέποντας τους χουντικούς να χορεύουν με κλαρίνα, πώς ν’ ακούσουμε δημοτικά;». Αυτό, μα τω θεώ, δεν το καταλαβαίνω. Όταν ο Σαββόπουλος έγραφε το «Μπάλλο» και τη «Μαύρη Θάλασσα» δεν έβλεπε τους χουντικούς να χορεύουν δημοτικά; Όταν ο Γκαϊφύλλιας ηλέκτριζε τη «Γαλανή Γαλαζιανή» και το «Αραμπάς περνά», οι Sounds τον «Μενούση», η Κωχ τον «Γιάννη» και τον «Σμυρνέικο χορό» (κλαρίνο, το… μιαρό χουντικό όργανο, στον δικό της «Αραμπά» έπαιζε ο Φίλιππος Τσεμπερούλης), όταν οι Gazuama Sincharchas αυτοσχεδίαζαν πάνω σε δημοτικούς σκοπούς στο punk δισκάκι τους «Ανύψωση-αποτίναξη εκφυγή» (1972), όταν ο Νίκος Χουλιαράς εναρμόνιζε μέσα στη χούντα (1968) 6 ηπειρώτικα δημοτικά με τη βοήθεια του Νότη Μαυρουδή, όταν ο Κουγιουμτζής ηχογραφούσε τον «Τσάμικο χορό» στο «Ηλιοσκόπιο», όταν ο Λίνος Κόκοτος έσπερνε τον «Μπάλλο» του στο δικό του «Κήπο», όταν ο Μαρκόπουλος «χρησιμοποιούσε» το κλαρίνο του Τάσου Χαλκιά (π.χ. στον «Στρατή Θαλασσινό…») όλοι αυτοί δεν έβλεπαν τους χουντικούς να χορεύουν συρτά και τσάμικα; Τους έβλεπαν, αλλά δεν τους ένοιαζε. Οι συνθέτες και οι μουσικοί έπρατταν εκείνο στο οποίο οδηγούνταν από τις γνώσεις και το ταλέντο τους. Είπαμε, η χούντα ήταν χούντα. Αυτό όμως δεν εμπόδισε κανέναν ν’ ασχοληθεί με το δημοτικό τραγούδι και να το «διαστρέψει» όπως εκείνος νόμιζε. Άρα, το ζήτημα δεν είναι τι έκαναν οι χουντικοί. Το ζήτημα είναι τι έκαναν όλοι οι υπόλοιποι.
Την ίδια, για μένα λανθασμένη, άποψη έχει και ο Νίκος Πορτοκάλογλου όταν λέει πως «με τη χούντα δεν ταυτίστηκε μόνο το κλαρίνο και το καλαματιανό, αλλά ακόμα και το λαϊκό τραγούδι».
Να το ξεκαθαρίσω. Το κλαρίνο και το λαϊκό τραγούδι ταυτίστηκε με τη χούντα μόνον από ’κείνους που ήθελαν να το ταυτίσουν. Όσοι δεν το ταύτιζαν προχωρούσαν, κάνοντας τη δουλειά τους (για το κλαρίνο τά’παμε πριν). Ένα θα πω, τώρα, για το λαϊκό τραγούδι. Τα καλύτερα λαϊκά του ο Άκης Πάνου τα έγραψε επί χούντας. Βρέθηκε ποτέ κανείς να χαρακτηρίσει τα τραγούδια του ως τής… χουντικής εποχής; Ουδείς. Ούτε κατά διάνοια. Στιγματιζόταν κανείς στη Μεταπολίτευση τραγουδώντας τον «Πυρετό»; Αλλά και όταν λέμε μουσική Μεταπολίτευση τι ακριβώς εννοούμε; Δεν ξέρω οι άλλοι. Εγώ εννοώ δυο-τρία χρόνια μουσικής παραγωγής, αφού από το ’77 και μετά το άμεσο «πολιτικό» στίγμα στο τραγούδι είχε αρχίσει σιγά-σιγά να περιορίζεται. Και που ήταν, τότε, το πρόβλημα με το κλαρίνο, ας πούμε; Κλαρίνο δεν χρησιμοποιούσε ακόμη και ο Μούτσης στην «Τετραλογία» (Θ. Αραπίδης), ο Χατζιδάκις στα «Παράλογα» (Ν. Γκίνος), ο Χάλαρης στους «Δροσουλίτες» (Δημήτρης Γκάγκας), ο Μαρκόπουλος στους «Ελεύθερους Πολιορκημένους « (Τάσος Χαλκιάς);
Όταν το κλαρίνο και τα δημοτικά ακούσματα ήταν εντελώς απενοχοποιημένα για όλα τα προαναφερόμενα ονόματα, πώς είναι δυνατόν να εμφανίζονταν ενοχοποιημένα στ’ αυτιά του Αγγελάκα και δεν ξέρω ποιων άλλων ακόμη;
Επιτέλους, ας λήξουμε με αυτά τα χουντικά κατάλοιπα. Έχουν περάσει 40+ χρόνια από τότε. Δεν φταίει η χούντα για τα τρία κακά τής μουσικής μας μοίρας. Αν για κάτι ευθύνεται είναι γιατί δεν παρείχε την άνεση στον Μαστοράκη να φέρει το καλοκαίρι του ’67 τους Kinks και τους Animals (όπως σχεδίαζε) στην Αθήνα (και αιτία ήταν, φυσικά, τα γεγονότα στη συναυλία των Rolling Stones). Είναι γιατί «κόπηκαν» οι μεγάλες ροκ (και jazz και blues) συναυλίες, εκείνες που θα μπορούσε να είχαν συμβεί το ’68 και το ’69. Όχι, βεβαίως, πως δεν έπαιξαν «ξένα» συγκροτήματα και καλλιτέχνες του rock και της jazz στην Αθήνα και τη Θεσσαλονίκη τα χουντικά χρόνια (μέχρι και ο Stan Getz εμφανίστηκε στον Λυκαβηττό με τους Chick Corea, Roy Haynes κ.ά. τον Ιούλιο του ’67), αλλά εν πάση περιπτώσει αυτά τα ονόματα ήταν λίγα, εν σχέσει μ’ εκείνα που θα μπορούσε να είχαν έλθει. (Αν και έχω την αίσθηση πως η χούντα, μάλλον, δε θα είχε κανένα πρόβλημα, αν κάποιος διοργανωτής αποφάσιζε να φέρει τους Pink Floyd ή τους Deep Purple στην Αθήνα του ’72). Και εννοείται πως ούτε αυτή η κατάσταση εμπόδισε τον Ρωμανό, τον Σαββόπουλο, τον Πουλικάκο, τον Γκαϊφύλλια και τόσους άλλους να κάνουν το δικό τους rock, γράφοντας στα παλιά τους τα παπούτσια και τις «ξένες» συναυλίες και την underground κουλτούρα (που αμφιβάλλω αν όλοι τούτοι είχαν ακούσει κάτι περί αυτής – ok, εξαιρώ τον Πουλικάκο).
Και λέει πιο κάτω ο Πορτοκάλογλου: «Βρήκα τη σχέση μου με το λαϊκό τραγούδι πιο νωρίς.(…) Γι’ αυτό και οι Φατμέ φέρνανε σε αμηχανία τους ροκάδες και τους λαϊκούς. Κάναμε μία σύνθεση των δύο κόσμων». Δεν ξέρω πόσο νωρίς βρήκε τη σχέση του με το λαϊκό τραγούδι ο Πορτοκάλογλου, όμως όσον αφορά στους Φατμέ, το πρώτο LP τους, ως ήχος χρωστούσε περισσότερο στους Police, παρά στον Άκη Πάνου. Αλλά και στο δεύτερο, το οριακό «Ψέμματα», η ροκιά βασίλευε παρ’ όλο το λαϊκό ρεφρέν του φερώνυμου κομματιού. Κάτι συνέβαινε, ok. Άλλο αυτό και άλλο να εμφανίζεται ο Πορτοκάλογλου ως πρωτοπόρος (δεν έκανε, πρώτος αυτός, τη «σύνθεση των δύο κόσμων»). Το τονίζω και πάλι. Η ιστορία δεν γράφεται μόνο με χοντρά γράμματα, γράφεται και με ψιλά. Ή και με χοντρά που περνάνε απαρατήρητα. Υπάρχει μια ροή στο ποτάμι, από ’κει που ξεκινάει φθάνοντας στη θάλασσα.
Και να λοιπόν, κάπου στη μέση του ποταμού (1964), ο Γεράσιμος Λαβράνος, στις δύο “Rebeta Nova”, ν’ αλλάζει τα φώτα σε μεγάλες λαϊκές επιτυχίες της εποχής, κάνοντάς τες rock, latin, swing ακόμη και ska(!). «Όσο αξίζεις εσύ», «Τόπες και τόκανες», «Άμα θες να φύγης, φύγε», «Λίγο λίγο θα με συνηθίσεις», «Κάθε λιμάνι και καϋμός», «Συννεφιασμένη Κυριακή», «Τα καβουράκια», όλα υπέκυψαν στην μπαγκέτα του τρανού μαέστρου. Μια χαρά λένε ο Πορτοκάλογλου με τους Φατμέ το «Είδα τα μάτια σου κλαμμένα», αλλά όποιος δεν έχει ακούσει το swinging της «Συννεφιασμένης Κυριακής» δια χειρός Λαβράνου δεν έχει ακούσει τίποτα (που λέει ο λόγος). Κι αυτό περί «αμηχανίας» δεν έχει νόημα. Δεν νομίζω να ένοιωσε κανείς αμηχανία όταν άκουσε τους Πολέμα Μποκιού με τον Βλάση Μπονάτσο να τραγουδούν το «Κάποιος πεθαίνει» (1972), ένα καθαρό rock ζεϊμπέκικο, χρόνια πριν πράξουν τα παρεμφερή ο Παπάζογλου και όλοι οι υπόλοιποι. Και δε μιλάω για το «Ζεϊμπέκικο» του Σαββόπουλου, γιατί αυτό το ξέρουν όλοι… Να μιλήσω όμως για τον Γιώργο Πιλάλα, που όλοι τον ξεχνούν όταν καταγράφουν τις… ανομολόγητες σχέσεις rock και λαϊκού (υπενθυμίζω την «Επιθυμία» του από το 1983, που ήταν «σκύλος», αλλά «ράτσας») και βεβαίως για τον Aris San, που είναι ένα κεφάλαιο από μόνος του (ασχέτως αν τούτο γράφτηκε στο Ισραήλ).
Το λαϊκό και το δημοτικό τραγούδι «διαστρέφονταν» από πολύ νωρίς, πολύ πριν επιχειρήσουν σ’ αυτό τον τομέα (με επιτυχία – δε λέω όχι, πώς θα μπορούσα;) οι μουσικοί των eighties. Από τότε που οι Forminx τραγουδούσαν το “Mandjourana’s shake” (1965), από τότε που ο Ζακ Ιακωβίδης έκανε latin το «Άναψε το τσιγάρο» του Κλουβάτου, από τότε (1967) που ο Μίμης Πλέσσας «ψυχεδέλιζε» την «Καραγκούνα» και τον «Μενούση». Ακόμη και ο ευρύτερος «ήχος της Ομόνοιας», όπως έχω ξαναγράψει, ήδη από τα seventies (Βούλα Πάλλα, Καίτη Ντάλη, Γιώργος Αιγύπτιος, Γιώργος Μπουλουγουράς…) είχε συνδέσει rock και «λαϊκά» καιρό πριν επιχειρήσουν το ίδιο οι… κουλτουριάρηδες.
Για να μην πάω στα συγκροτήματα και τους καλλιτέχνες του εξωτερικού, μια κι εκεί χάνεται η μπάλα. Να υπενθυμίσω πράγματα γνωστά, όπως την «Μισιρλού» με τον Dick Dale που είναι το μισό surf και κάτι παραπάνω (το υπόλοιπο είναι το “Hava nagila”); Να υπενθυμίσω τους Devil’s Anvil που έπαιξαν, άλλως πως, το “Kley” («Κλαίει η μάνα μου στο μνήμα») του Θεοδωράκη; Να θυμηθώ τους Kaleidoscope (και τόσους άλλους); Να γράψω για τη Σουηδία και τους Arbete och Fritid (1971), όταν διασκεύαζαν δύο ελληνικούς παραδοσιακούς χορούς στο “Tva grekiska latar” (την «Καραγκούνα» κι έναν «Πηδηχτό») ηχώντας σαν τους… Mode Plagal; Ξανά από τη Σουηδία, να ανακαλέσω στη μνήμη μου τους Archimedes Badkar (1977), που έδωσαν μία από τις ωραιότερες versions του “Tzivaeri”; Να μείνω στη Φινλανδία και τους Piirpauke, που διασκεύαζαν ήδη από το 1976 έναν «Καλαματιανό»; Είναι δεκάδες τα παραδείγματα (κάποτε πρέπει να τα συγκεντρώσω). Η μουσική ταξιδεύει. Ακόμη και αν δεν ταξιδεύουν οι μουσικοί, μπορεί να ταξιδεύει η φαντασία τους. Και για πολλούς συμβαίνει.
Έτσι, όταν ο Νίκος Πορτοκάλογλου βγάζει την πικρία του για την άνθηση της αγγλόφωνης σκηνής λέγοντας πως «ακόμα ονειρεύομαι πιτσιρικάδες από τα Γιάννενα να παίζουν ένα μείγμα ψυχεδέλειας και ηπειρώτικων ή Κρητικούς που να παίζουν ρέιβ κρητικά. Αντί γι’ αυτό υπάρχει τώρα ο ενθουσιασμός για την αγγλόφωνη σκηνή, που κρύβει απλώς το φόβο για την καταγωγή μας», θα πρέπει κάποιος να πει πως τα πράγματα δεν είναι έτσι ακριβώς (κάτι λέει και ο Αναστασόπουλος), πως κανείς δεν φοβάται για την καταγωγή του (απεναντίας!), και πως οι Raining Pleasure, ο Biomass, η May Roosevelt (που έκανε, προσφάτως, ένα ολόκληρο ελληνικότατο electro), ακόμη και η Monika και άλλοι έχουν ήδη ενσωματώσει ελληνικά στοιχεία στις μουσικές τους, και θα το πράξουν και στο μέλλον. Αυτή είναι η «μοίρα» του εντόπιου μουσικού. Του κάθε μουσικού, που ψάχνεται και ψάχνει. Κι εγώ μπορεί να περιμένω ακόμη (όχι πως σκάω κιόλας) εκείνο το ελληνικό γκρουπ που θα αποτίσει φόρο τιμής στις παραγνωρισμένες από τους κουλτουριάρηδες φωνές της Φωτεινής Μαυράκη και της Έλενας Γιαννακάκη ας πούμε (δεν εννοώ διασκευάζοντας τραγούδια τους), αλλά δεν βγαίνω να τσιγγουνεύομαι λόγια για όσους δεν το κάνουν. Οφείλουμε να είμαστε γαλαντόμοι, και να αποδεχόμαστε το νέο (και ωραίο) δίχως δεύτερες σκέψεις και μισόλογα.
«Κάπου εκεί εντάσσονται και ευφάνταστοι μουσικοί όπως ο Νίκος Παπάζογλου που έβαλε το λαϊκό τραγούδι στη ροκ σκηνή», συνεχίζει ακάθεκτος ο Αναστασόπουλος, αλλά, νομίζω, πως σ’ αυτού του είδους τα τσιτάτα ήδη απάντησα.
(αναγκαστικό update - 29/4)
Πήρα πριν από λίγο τη Σαββατιάτικη Ελευθεροτυπία, που βγήκε σήμερα Παρασκευή και αφού διάβασα τον Κοροβέση και τον Ξανθούλη, ρίχνοντας μια ματιά στα φορολογικά, ξεφύλλισα εν τάχει τη Βιβλιοθήκη (29/4/2011). Πρόσεξα λοιπόν εκεί μία νεκρολογία του Αντώνη Μποσκοΐτη στον Νίκο Παπάζογλου, όπου ανάμεσα σε άλλα διάβαζες. «Ο Νίκος Παπάζογλου έσβησε στην οικία του, στα 63 του, με το τρανζιστοράκι να παίζει δίπλα του την Αδελφή Μορφίνη των Rolling Stones». Δεν ξέρω αν ο συντάκτης βρισκόταν στο προσκέφαλο του μακαρίτη τραγουδοποιού, όταν εκείνος ξεψυχούσε, η πρόκειται για μία… ποιητική (ο θεός να την κάνει) προσέγγιση του τετελεσμένου, σε κάθε περίπτωση, όμως, ομιλούμε για ασέβεια. Κατ’ εμέ προσβάλλεται μία ύπατη ανθρώπινη στιγμή. Δε θέλω να το τραβήξω άλλο. Γιατί υπάρχει κι άλλο, που σχετίζεται με το περιεχόμενο της ασέβειας.
Και πιο κάτω: «Σκέφτομαι πως αν ο Σαββόπουλος πάντρεψε την παράδοση με το ροκ στη χώρα μας, ο Παπάζογλου ήταν εκείνος που ένωσε το ρεμπέτικο και το αυθεντικό λαϊκό με τον ηλεκτρικό ήχο. Στις φλέβες του κυλούσαν ο Μπάτης, ο Δεληάς, ο Demetrio Stratos και ο Bob Dylan». Και ακόμη πιο κάτω: «Αγάπησε (ο Παπάζογλου) με πάθος τη νεότητα και, όπως ο Μάνος Χατζιδάκις, την τεχνολογική πρόοδο στην τέχνη που ασκούσε». Αδυνατώ να κάνω το παραμικρό σχόλιο στο πρώτο απόσπασμα – τα είπα εξάλλου – ενώ, αλήθεια, δεν κατάλαβα πως μπερδεύτηκε στη μέση ο Χατζιδάκις.
Ο Παπάζογλου ήταν κατσαβιδάς, είχε στήσει ένα στούντιο μόνος του (όπως έχει πει) και γνώριζε τα της ηχοληψίας. Είχε κάνει κάτι αντίστοιχο ο Χατζιδάκις; Είχε στήσει κανένα στούντιο; Επειδή είχε PC ο Χατζιδάκις (έτσι κάπου έχω διαβάσει) – κι εγώ είχα PC από το 1987, έναν Amstrad 6128 και άλλοι μπορεί να είχαν από πιο πριν, και τι έγινε; – σημαίνει τούτο ότι μπορεί να παραλληλίζεται με τον Παπάζογλου; Τι σχέση έχει ο κατσαβιδάς (τιμώ τη λέξη, δεν τη λέω υποτιμητικώς, υπήρξα κι εγώ μιαν εποχή ένας μικρός κατσαβιδάς, ξεκοκκαλίζοντας την Τεχνική Εκλογή και το Μικρό Επιστήμονα, ακόμη έχω δίπλα μου τα κολλητήρια και τα πολύμετρα) με τον χρήστη ενός PC; Αφήνω δε εκείνο το «αγάπησε με πάθος τη νεότητα»… λες και όλοι οι άλλοι αγαπήσανε με πάθος τα γεράματα.
Ρε, γράψτε δυο πράγματα καθαρά και ξάστερα. Αφήστε τις ποιητικούρες κατά μέρος. Πείτε δυο λόγια. Δώστε δυο στοιχεία. Καταγράψτε μια κρίση σας, αφού πρώτα έχετε ψάξει το αντικείμενό σας. Και κυρίως αμφισβητείστε ό,τι ακούτε από ’δω κι από ’κει. Μην αναπαράγετε ό,τι κυριαρχεί. Με αγάπη σας το λέω. Ρίξτε στα γραπτά σας το σπέρμα της ανατροπής. Απευθύνεστε, απευθυνόμαστε στον κόσμο. Σε πέντε, δέκα, εκατό, χίλιους… δεν έχει σημασία. Φτύστε τη μασημένη τροφή. Κάψτε τα σύμβολα, που σας τα έκαναν κατάπλασμα, και αναδείξτε τα δικά σας. Μέχρι να τα γκρεμίσετε κι εκείνα…
Ένα μεθοδολογικό «λάθος» που κάνει ο Αναστασόπουλος –και άλλοι διάφοροι– είναι πως μπερδεύει τη διάχυση αυτών των υβριδίων, την εμπορικοποίησή τους (δεν χρησιμοποιώ τη λέξη με αρνητικό βάρος), το… χορέψτε γιατί χανόμαστε δηλαδή των early 80s, με την ανάγκη των μουσικών να συγκεράσουν επιρροές και αναφορές από… αρχαιοτάτων χρόνων. Όταν λοιπόν γράφει ο Αναστασόπουλος πως «στα τέλη της δεκαετίας του ’90 η σύγχρονη μουσική σκηνή επιδιδόταν σε απρόσμενες μείξεις. Από το τσιγγάνικο πανκ των Gogol Bordello(…) μέχρι την επιτυχία του Μάνου Τσάο με έναν οικουμενικό ήχο με λάτιν μελωδίες, αφρικανικά κρουστά και χιπ χοπ φωνητικά(…)» θα πρέπει κάποιος να του υπενθυμίσει πως αυτά συνέβαιναν ήδη από την δεκαετία του ’50 (ου μην αλλά και νωρίτερα), για να πάρουν διαστάσεις «φαινομένου» στα sixties και τα seventies.
Σιγά, μην περιμέναμε τον Manu Chao, για ν’ ακούσουμε λάτιν μελωδίες με αφρικανικά κρουστά (αχ κατακαημένη Σενεγάλη των seventies!), ή τους Gogol Bordello για ν’ ακούσουμε τσιγγάνικο πανκ. Τσιγγάνικο πανκ έπαιζαν οι Ensemble Sincron στη Ρουμανία του Τσαουσέσκου ήδη από τα sixties, μπροστά στους οποίους οι Gogol Bordello ηχούν στ’ αυτιά μου κάπως σαν τού… κατηχητικού. Στο βίντεο οι Sincron στο φοβερό “In gara la leordeni” κι εδώ http://is.gd/XOzOvx το «γνήσιο» τσιγγάνικο κομμάτι...
Διονύσης Σαββόπουλος («Μπάλλος», «Το Βρώμικο Ψωμί»), Γιάννης Σπάθας και Τάσος Χαλκιάς (όχι «Πετρολούκας Χαλκιάς», τον οποίον αναφέρει ο Αναστασόπουλος ως βασική επιρροή του Σπάθα), Γιώργος Τρανταλίδης και Γιώργος Κόρος και όλες οι ανάλογες συνεργασίες που αναφέρονται στο κείμενο δεν σηματοδοτούν τίποτα περισσότερο από εκείνο, το οποίον οφείλει κάθε μουσικός να πράττει. Να ψάχνει και να ψάχνεται με ό,τι έμαθε, ό,τι του παραδόθηκε και ό,τι ανακαλύπτει στην πορεία. Έτσι, βρίσκω παντελώς ατυχή την αποστροφή του Γιάννη Αγγελάκα, ο οποίος λέει κάπου: «αν σκεφτείς ότι μεγαλώσαμε βλέποντας τους χουντικούς να χορεύουν με κλαρίνα, πώς ν’ ακούσουμε δημοτικά;». Αυτό, μα τω θεώ, δεν το καταλαβαίνω. Όταν ο Σαββόπουλος έγραφε το «Μπάλλο» και τη «Μαύρη Θάλασσα» δεν έβλεπε τους χουντικούς να χορεύουν δημοτικά; Όταν ο Γκαϊφύλλιας ηλέκτριζε τη «Γαλανή Γαλαζιανή» και το «Αραμπάς περνά», οι Sounds τον «Μενούση», η Κωχ τον «Γιάννη» και τον «Σμυρνέικο χορό» (κλαρίνο, το… μιαρό χουντικό όργανο, στον δικό της «Αραμπά» έπαιζε ο Φίλιππος Τσεμπερούλης), όταν οι Gazuama Sincharchas αυτοσχεδίαζαν πάνω σε δημοτικούς σκοπούς στο punk δισκάκι τους «Ανύψωση-αποτίναξη εκφυγή» (1972), όταν ο Νίκος Χουλιαράς εναρμόνιζε μέσα στη χούντα (1968) 6 ηπειρώτικα δημοτικά με τη βοήθεια του Νότη Μαυρουδή, όταν ο Κουγιουμτζής ηχογραφούσε τον «Τσάμικο χορό» στο «Ηλιοσκόπιο», όταν ο Λίνος Κόκοτος έσπερνε τον «Μπάλλο» του στο δικό του «Κήπο», όταν ο Μαρκόπουλος «χρησιμοποιούσε» το κλαρίνο του Τάσου Χαλκιά (π.χ. στον «Στρατή Θαλασσινό…») όλοι αυτοί δεν έβλεπαν τους χουντικούς να χορεύουν συρτά και τσάμικα; Τους έβλεπαν, αλλά δεν τους ένοιαζε. Οι συνθέτες και οι μουσικοί έπρατταν εκείνο στο οποίο οδηγούνταν από τις γνώσεις και το ταλέντο τους. Είπαμε, η χούντα ήταν χούντα. Αυτό όμως δεν εμπόδισε κανέναν ν’ ασχοληθεί με το δημοτικό τραγούδι και να το «διαστρέψει» όπως εκείνος νόμιζε. Άρα, το ζήτημα δεν είναι τι έκαναν οι χουντικοί. Το ζήτημα είναι τι έκαναν όλοι οι υπόλοιποι.
Την ίδια, για μένα λανθασμένη, άποψη έχει και ο Νίκος Πορτοκάλογλου όταν λέει πως «με τη χούντα δεν ταυτίστηκε μόνο το κλαρίνο και το καλαματιανό, αλλά ακόμα και το λαϊκό τραγούδι».
Να το ξεκαθαρίσω. Το κλαρίνο και το λαϊκό τραγούδι ταυτίστηκε με τη χούντα μόνον από ’κείνους που ήθελαν να το ταυτίσουν. Όσοι δεν το ταύτιζαν προχωρούσαν, κάνοντας τη δουλειά τους (για το κλαρίνο τά’παμε πριν). Ένα θα πω, τώρα, για το λαϊκό τραγούδι. Τα καλύτερα λαϊκά του ο Άκης Πάνου τα έγραψε επί χούντας. Βρέθηκε ποτέ κανείς να χαρακτηρίσει τα τραγούδια του ως τής… χουντικής εποχής; Ουδείς. Ούτε κατά διάνοια. Στιγματιζόταν κανείς στη Μεταπολίτευση τραγουδώντας τον «Πυρετό»; Αλλά και όταν λέμε μουσική Μεταπολίτευση τι ακριβώς εννοούμε; Δεν ξέρω οι άλλοι. Εγώ εννοώ δυο-τρία χρόνια μουσικής παραγωγής, αφού από το ’77 και μετά το άμεσο «πολιτικό» στίγμα στο τραγούδι είχε αρχίσει σιγά-σιγά να περιορίζεται. Και που ήταν, τότε, το πρόβλημα με το κλαρίνο, ας πούμε; Κλαρίνο δεν χρησιμοποιούσε ακόμη και ο Μούτσης στην «Τετραλογία» (Θ. Αραπίδης), ο Χατζιδάκις στα «Παράλογα» (Ν. Γκίνος), ο Χάλαρης στους «Δροσουλίτες» (Δημήτρης Γκάγκας), ο Μαρκόπουλος στους «Ελεύθερους Πολιορκημένους « (Τάσος Χαλκιάς);
Όταν το κλαρίνο και τα δημοτικά ακούσματα ήταν εντελώς απενοχοποιημένα για όλα τα προαναφερόμενα ονόματα, πώς είναι δυνατόν να εμφανίζονταν ενοχοποιημένα στ’ αυτιά του Αγγελάκα και δεν ξέρω ποιων άλλων ακόμη;
Επιτέλους, ας λήξουμε με αυτά τα χουντικά κατάλοιπα. Έχουν περάσει 40+ χρόνια από τότε. Δεν φταίει η χούντα για τα τρία κακά τής μουσικής μας μοίρας. Αν για κάτι ευθύνεται είναι γιατί δεν παρείχε την άνεση στον Μαστοράκη να φέρει το καλοκαίρι του ’67 τους Kinks και τους Animals (όπως σχεδίαζε) στην Αθήνα (και αιτία ήταν, φυσικά, τα γεγονότα στη συναυλία των Rolling Stones). Είναι γιατί «κόπηκαν» οι μεγάλες ροκ (και jazz και blues) συναυλίες, εκείνες που θα μπορούσε να είχαν συμβεί το ’68 και το ’69. Όχι, βεβαίως, πως δεν έπαιξαν «ξένα» συγκροτήματα και καλλιτέχνες του rock και της jazz στην Αθήνα και τη Θεσσαλονίκη τα χουντικά χρόνια (μέχρι και ο Stan Getz εμφανίστηκε στον Λυκαβηττό με τους Chick Corea, Roy Haynes κ.ά. τον Ιούλιο του ’67), αλλά εν πάση περιπτώσει αυτά τα ονόματα ήταν λίγα, εν σχέσει μ’ εκείνα που θα μπορούσε να είχαν έλθει. (Αν και έχω την αίσθηση πως η χούντα, μάλλον, δε θα είχε κανένα πρόβλημα, αν κάποιος διοργανωτής αποφάσιζε να φέρει τους Pink Floyd ή τους Deep Purple στην Αθήνα του ’72). Και εννοείται πως ούτε αυτή η κατάσταση εμπόδισε τον Ρωμανό, τον Σαββόπουλο, τον Πουλικάκο, τον Γκαϊφύλλια και τόσους άλλους να κάνουν το δικό τους rock, γράφοντας στα παλιά τους τα παπούτσια και τις «ξένες» συναυλίες και την underground κουλτούρα (που αμφιβάλλω αν όλοι τούτοι είχαν ακούσει κάτι περί αυτής – ok, εξαιρώ τον Πουλικάκο).
Και λέει πιο κάτω ο Πορτοκάλογλου: «Βρήκα τη σχέση μου με το λαϊκό τραγούδι πιο νωρίς.(…) Γι’ αυτό και οι Φατμέ φέρνανε σε αμηχανία τους ροκάδες και τους λαϊκούς. Κάναμε μία σύνθεση των δύο κόσμων». Δεν ξέρω πόσο νωρίς βρήκε τη σχέση του με το λαϊκό τραγούδι ο Πορτοκάλογλου, όμως όσον αφορά στους Φατμέ, το πρώτο LP τους, ως ήχος χρωστούσε περισσότερο στους Police, παρά στον Άκη Πάνου. Αλλά και στο δεύτερο, το οριακό «Ψέμματα», η ροκιά βασίλευε παρ’ όλο το λαϊκό ρεφρέν του φερώνυμου κομματιού. Κάτι συνέβαινε, ok. Άλλο αυτό και άλλο να εμφανίζεται ο Πορτοκάλογλου ως πρωτοπόρος (δεν έκανε, πρώτος αυτός, τη «σύνθεση των δύο κόσμων»). Το τονίζω και πάλι. Η ιστορία δεν γράφεται μόνο με χοντρά γράμματα, γράφεται και με ψιλά. Ή και με χοντρά που περνάνε απαρατήρητα. Υπάρχει μια ροή στο ποτάμι, από ’κει που ξεκινάει φθάνοντας στη θάλασσα.
Και να λοιπόν, κάπου στη μέση του ποταμού (1964), ο Γεράσιμος Λαβράνος, στις δύο “Rebeta Nova”, ν’ αλλάζει τα φώτα σε μεγάλες λαϊκές επιτυχίες της εποχής, κάνοντάς τες rock, latin, swing ακόμη και ska(!). «Όσο αξίζεις εσύ», «Τόπες και τόκανες», «Άμα θες να φύγης, φύγε», «Λίγο λίγο θα με συνηθίσεις», «Κάθε λιμάνι και καϋμός», «Συννεφιασμένη Κυριακή», «Τα καβουράκια», όλα υπέκυψαν στην μπαγκέτα του τρανού μαέστρου. Μια χαρά λένε ο Πορτοκάλογλου με τους Φατμέ το «Είδα τα μάτια σου κλαμμένα», αλλά όποιος δεν έχει ακούσει το swinging της «Συννεφιασμένης Κυριακής» δια χειρός Λαβράνου δεν έχει ακούσει τίποτα (που λέει ο λόγος). Κι αυτό περί «αμηχανίας» δεν έχει νόημα. Δεν νομίζω να ένοιωσε κανείς αμηχανία όταν άκουσε τους Πολέμα Μποκιού με τον Βλάση Μπονάτσο να τραγουδούν το «Κάποιος πεθαίνει» (1972), ένα καθαρό rock ζεϊμπέκικο, χρόνια πριν πράξουν τα παρεμφερή ο Παπάζογλου και όλοι οι υπόλοιποι. Και δε μιλάω για το «Ζεϊμπέκικο» του Σαββόπουλου, γιατί αυτό το ξέρουν όλοι… Να μιλήσω όμως για τον Γιώργο Πιλάλα, που όλοι τον ξεχνούν όταν καταγράφουν τις… ανομολόγητες σχέσεις rock και λαϊκού (υπενθυμίζω την «Επιθυμία» του από το 1983, που ήταν «σκύλος», αλλά «ράτσας») και βεβαίως για τον Aris San, που είναι ένα κεφάλαιο από μόνος του (ασχέτως αν τούτο γράφτηκε στο Ισραήλ).
Το λαϊκό και το δημοτικό τραγούδι «διαστρέφονταν» από πολύ νωρίς, πολύ πριν επιχειρήσουν σ’ αυτό τον τομέα (με επιτυχία – δε λέω όχι, πώς θα μπορούσα;) οι μουσικοί των eighties. Από τότε που οι Forminx τραγουδούσαν το “Mandjourana’s shake” (1965), από τότε που ο Ζακ Ιακωβίδης έκανε latin το «Άναψε το τσιγάρο» του Κλουβάτου, από τότε (1967) που ο Μίμης Πλέσσας «ψυχεδέλιζε» την «Καραγκούνα» και τον «Μενούση». Ακόμη και ο ευρύτερος «ήχος της Ομόνοιας», όπως έχω ξαναγράψει, ήδη από τα seventies (Βούλα Πάλλα, Καίτη Ντάλη, Γιώργος Αιγύπτιος, Γιώργος Μπουλουγουράς…) είχε συνδέσει rock και «λαϊκά» καιρό πριν επιχειρήσουν το ίδιο οι… κουλτουριάρηδες.
Για να μην πάω στα συγκροτήματα και τους καλλιτέχνες του εξωτερικού, μια κι εκεί χάνεται η μπάλα. Να υπενθυμίσω πράγματα γνωστά, όπως την «Μισιρλού» με τον Dick Dale που είναι το μισό surf και κάτι παραπάνω (το υπόλοιπο είναι το “Hava nagila”); Να υπενθυμίσω τους Devil’s Anvil που έπαιξαν, άλλως πως, το “Kley” («Κλαίει η μάνα μου στο μνήμα») του Θεοδωράκη; Να θυμηθώ τους Kaleidoscope (και τόσους άλλους); Να γράψω για τη Σουηδία και τους Arbete och Fritid (1971), όταν διασκεύαζαν δύο ελληνικούς παραδοσιακούς χορούς στο “Tva grekiska latar” (την «Καραγκούνα» κι έναν «Πηδηχτό») ηχώντας σαν τους… Mode Plagal; Ξανά από τη Σουηδία, να ανακαλέσω στη μνήμη μου τους Archimedes Badkar (1977), που έδωσαν μία από τις ωραιότερες versions του “Tzivaeri”; Να μείνω στη Φινλανδία και τους Piirpauke, που διασκεύαζαν ήδη από το 1976 έναν «Καλαματιανό»; Είναι δεκάδες τα παραδείγματα (κάποτε πρέπει να τα συγκεντρώσω). Η μουσική ταξιδεύει. Ακόμη και αν δεν ταξιδεύουν οι μουσικοί, μπορεί να ταξιδεύει η φαντασία τους. Και για πολλούς συμβαίνει.
Έτσι, όταν ο Νίκος Πορτοκάλογλου βγάζει την πικρία του για την άνθηση της αγγλόφωνης σκηνής λέγοντας πως «ακόμα ονειρεύομαι πιτσιρικάδες από τα Γιάννενα να παίζουν ένα μείγμα ψυχεδέλειας και ηπειρώτικων ή Κρητικούς που να παίζουν ρέιβ κρητικά. Αντί γι’ αυτό υπάρχει τώρα ο ενθουσιασμός για την αγγλόφωνη σκηνή, που κρύβει απλώς το φόβο για την καταγωγή μας», θα πρέπει κάποιος να πει πως τα πράγματα δεν είναι έτσι ακριβώς (κάτι λέει και ο Αναστασόπουλος), πως κανείς δεν φοβάται για την καταγωγή του (απεναντίας!), και πως οι Raining Pleasure, ο Biomass, η May Roosevelt (που έκανε, προσφάτως, ένα ολόκληρο ελληνικότατο electro), ακόμη και η Monika και άλλοι έχουν ήδη ενσωματώσει ελληνικά στοιχεία στις μουσικές τους, και θα το πράξουν και στο μέλλον. Αυτή είναι η «μοίρα» του εντόπιου μουσικού. Του κάθε μουσικού, που ψάχνεται και ψάχνει. Κι εγώ μπορεί να περιμένω ακόμη (όχι πως σκάω κιόλας) εκείνο το ελληνικό γκρουπ που θα αποτίσει φόρο τιμής στις παραγνωρισμένες από τους κουλτουριάρηδες φωνές της Φωτεινής Μαυράκη και της Έλενας Γιαννακάκη ας πούμε (δεν εννοώ διασκευάζοντας τραγούδια τους), αλλά δεν βγαίνω να τσιγγουνεύομαι λόγια για όσους δεν το κάνουν. Οφείλουμε να είμαστε γαλαντόμοι, και να αποδεχόμαστε το νέο (και ωραίο) δίχως δεύτερες σκέψεις και μισόλογα.
«Κάπου εκεί εντάσσονται και ευφάνταστοι μουσικοί όπως ο Νίκος Παπάζογλου που έβαλε το λαϊκό τραγούδι στη ροκ σκηνή», συνεχίζει ακάθεκτος ο Αναστασόπουλος, αλλά, νομίζω, πως σ’ αυτού του είδους τα τσιτάτα ήδη απάντησα.
(αναγκαστικό update - 29/4)
Πήρα πριν από λίγο τη Σαββατιάτικη Ελευθεροτυπία, που βγήκε σήμερα Παρασκευή και αφού διάβασα τον Κοροβέση και τον Ξανθούλη, ρίχνοντας μια ματιά στα φορολογικά, ξεφύλλισα εν τάχει τη Βιβλιοθήκη (29/4/2011). Πρόσεξα λοιπόν εκεί μία νεκρολογία του Αντώνη Μποσκοΐτη στον Νίκο Παπάζογλου, όπου ανάμεσα σε άλλα διάβαζες. «Ο Νίκος Παπάζογλου έσβησε στην οικία του, στα 63 του, με το τρανζιστοράκι να παίζει δίπλα του την Αδελφή Μορφίνη των Rolling Stones». Δεν ξέρω αν ο συντάκτης βρισκόταν στο προσκέφαλο του μακαρίτη τραγουδοποιού, όταν εκείνος ξεψυχούσε, η πρόκειται για μία… ποιητική (ο θεός να την κάνει) προσέγγιση του τετελεσμένου, σε κάθε περίπτωση, όμως, ομιλούμε για ασέβεια. Κατ’ εμέ προσβάλλεται μία ύπατη ανθρώπινη στιγμή. Δε θέλω να το τραβήξω άλλο. Γιατί υπάρχει κι άλλο, που σχετίζεται με το περιεχόμενο της ασέβειας.
Και πιο κάτω: «Σκέφτομαι πως αν ο Σαββόπουλος πάντρεψε την παράδοση με το ροκ στη χώρα μας, ο Παπάζογλου ήταν εκείνος που ένωσε το ρεμπέτικο και το αυθεντικό λαϊκό με τον ηλεκτρικό ήχο. Στις φλέβες του κυλούσαν ο Μπάτης, ο Δεληάς, ο Demetrio Stratos και ο Bob Dylan». Και ακόμη πιο κάτω: «Αγάπησε (ο Παπάζογλου) με πάθος τη νεότητα και, όπως ο Μάνος Χατζιδάκις, την τεχνολογική πρόοδο στην τέχνη που ασκούσε». Αδυνατώ να κάνω το παραμικρό σχόλιο στο πρώτο απόσπασμα – τα είπα εξάλλου – ενώ, αλήθεια, δεν κατάλαβα πως μπερδεύτηκε στη μέση ο Χατζιδάκις.
Ο Παπάζογλου ήταν κατσαβιδάς, είχε στήσει ένα στούντιο μόνος του (όπως έχει πει) και γνώριζε τα της ηχοληψίας. Είχε κάνει κάτι αντίστοιχο ο Χατζιδάκις; Είχε στήσει κανένα στούντιο; Επειδή είχε PC ο Χατζιδάκις (έτσι κάπου έχω διαβάσει) – κι εγώ είχα PC από το 1987, έναν Amstrad 6128 και άλλοι μπορεί να είχαν από πιο πριν, και τι έγινε; – σημαίνει τούτο ότι μπορεί να παραλληλίζεται με τον Παπάζογλου; Τι σχέση έχει ο κατσαβιδάς (τιμώ τη λέξη, δεν τη λέω υποτιμητικώς, υπήρξα κι εγώ μιαν εποχή ένας μικρός κατσαβιδάς, ξεκοκκαλίζοντας την Τεχνική Εκλογή και το Μικρό Επιστήμονα, ακόμη έχω δίπλα μου τα κολλητήρια και τα πολύμετρα) με τον χρήστη ενός PC; Αφήνω δε εκείνο το «αγάπησε με πάθος τη νεότητα»… λες και όλοι οι άλλοι αγαπήσανε με πάθος τα γεράματα.
Ρε, γράψτε δυο πράγματα καθαρά και ξάστερα. Αφήστε τις ποιητικούρες κατά μέρος. Πείτε δυο λόγια. Δώστε δυο στοιχεία. Καταγράψτε μια κρίση σας, αφού πρώτα έχετε ψάξει το αντικείμενό σας. Και κυρίως αμφισβητείστε ό,τι ακούτε από ’δω κι από ’κει. Μην αναπαράγετε ό,τι κυριαρχεί. Με αγάπη σας το λέω. Ρίξτε στα γραπτά σας το σπέρμα της ανατροπής. Απευθύνεστε, απευθυνόμαστε στον κόσμο. Σε πέντε, δέκα, εκατό, χίλιους… δεν έχει σημασία. Φτύστε τη μασημένη τροφή. Κάψτε τα σύμβολα, που σας τα έκαναν κατάπλασμα, και αναδείξτε τα δικά σας. Μέχρι να τα γκρεμίσετε κι εκείνα…
ρε συ Φωντα με αφορμη το ποστ σου θυμηθηκα μια ιστορια ,οτι κατι ΝταλαροΧατζιδακηδες θελαν να απαγορευσουν την εισαγωγη (η κατι τετοιο τελος παντων )''ξενων'' δισκων για να διασωθει το Ελληνικο τραγουδι...ηταν κατι σαν αστικος μυθος αυτο τη δεκαετια του ογδοντα και επειδη ημουν πολυ μικρος τοτε δε καταλαβα τι ακριβως ηταν,μηπως μπορεις να με διαφωτισεις?
ΑπάντησηΔιαγραφήΠρώτη φορά τ’ ακούω αυτό. Έτσι όπως φθάνει στ’ αυτιά μου μοιάζει με εντελώς «αρβύλα».
ΑπάντησηΔιαγραφήνομιζω οτι στην περιπτωση των Φατμε διαλεξες πραγματικα την σωστη λεξη..''ροκια''..ουτε καν Rock,τωρα αυτα τα ρηξικέλευθα fusion που ονειρευετε ο Πορτοκαλογλου μονο στο μυαλο του υπηρξαν,ηταν γκρουπ για μπυριτσα,παρειτσα,για μιση ωριτσα,και στο φιναλε γιατι σωνει και καλα να ενσωματοσουμε Ελληνικα στοιχεια ντε καλα παντου,αφου εγω μεγαλωσα με Abba ,Boney M και Baccara πρεπει σωνει και καλα να βαλω κλαρινομπαγλαμαδες στη μουσικη μου μονο και μονο επειδη ειμαι Ελληνας?..οχι δεν ειναι αυτη η μοιρα μου..συγχαρητηρια για το υπεροχο ποστ,αλλα αυτον τον μαλακα τον Μαστορακη τι τον ηθελες?..φανταζομαι ποσο ''στη μαπα'' τον εφαγαν οι σιξτομεγαλωμενοι,οπως εμεις οι ειτομεγαλωμενοι εκεινον τον Πετριδη..αλλη αμαρτωλη ιστορια...
ΑπάντησηΔιαγραφήΚ.Μ.Α
Κ.Μ.Α. θα πρέπει να σου πω πως εμένα δεν μου αρέσουν οι μηδενισμοί. Για τον Μαστοράκη αλλού και με κάποιαν αφορμή (δες εδώ http://is.gd/F99aMe) έχω κάνει κριτική, όταν όμως κάτι είναι γεγονός και δεν αμφισβητείται οφείλουμε να το πιστώνουμε σε όποιον. Για τις συναυλίες των Animals και των Kinks σε Αθήνα και Θεσσαλονίκη είχαν ανακοινωθεί ακόμη και ημερομηνίες (οι Kinks θα έπαιζαν στην Αθήνα την 23/9/1967 και στη Θεσσαλονίκη την 24/9). Επίσης, ο Μαστοράκης σκόπευε να φέρει τους Searchers, τους Zombies (44 χρόνια μετά έρχονται στο Gagarin 205!), τους Nice και την P.P. Arnold.
ΑπάντησηΔιαγραφήΟ Θεοδωράκης ήθελε να "σωσει" το Ελληνικό τραγουδιτη δεκαετια του ογδοντα.
ΑπάντησηΔιαγραφήΔεν ξέρω για τα άλλα group, αλλά οι Kinks όντως είχαν κλείσει να παίξουν πρώτα στη Θεσσαλονίκη (23/9/1967) και μετά στην Αθήνα (24/9/1967). Το αναφέρει και το βιβλίο "The Kinks-All Day And All Of The Night" του Doug Hinman που αναφέρει σχεδόν μέρα προς μέρα (!) την πορεία των Kinks από το 1961 εώς το 1996. Tο βιβλίο αναφέρει ως αιτία της ακύρωσης των συναυλιών τη χούντα.
ΑπάντησηΔιαγραφήΑνώνυμε εχεις περισσοτερες πληροφοριες γι'αυτο?
ΑπάντησηΔιαγραφήθυμαμαι παντως οτι καποιος ειχε κανει ενα ειδος ''μπουκοταζ'' τοτε....
Τυπικό το θέμα, αλλά σε καταχώρηση που υπάρχει στους Μ.Ρ. (15/4/1967) οι Kinks θα έπαιζαν Αθήνα 23/9 και Θεσσαλονίκη 24/9. Ok, μπορεί να ήταν και ανάποδα, αλλά η καταχώρηση δείχνει αυτό.
ΑπάντησηΔιαγραφήBravo vre Fwnta , symfwnw apolyta & o Menoysis toy Plessa ti komati kai ayto[tha to vgalete kamia fora ;] -- Salaok
ΑπάντησηΔιαγραφήΠάντως κριτική στο αν κάποιος ταυτίζει κάτι με ένα συγκεκριμένο γεγονός (αναφέρομαι στη δήλωση του Αγγελάκα και των κλαρίνων της χούντας) δε νομίζω πως μπορεί να γίνει. Αν κάποιος δεν μπορεί να ακούσει το Καλημέρα Ήλιε γιατί το έχει συνδέσει με προεκλογικές συγκεντρώσεις του Πασοκ, δεν μπορείς να κάνεις κριτική του στυλ "μα ναι, αλλά είναι ωραίο τραγούδι". Και στο κάτω κάτω, οι πράξεις του Αγγελάκα δείχνουν να το απενεχοποιεί.
ΑπάντησηΔιαγραφήΚαλά, για τον Πορτοκάλογλου και πολλούς από την παρεούλα αυτή δεν είναι μιλάς. Προσωπικά τον απεχθάνομαι μόνο για δύο στιχουργικές του αστειότητες: την αθώωση μιας γενιάς με το Υπάρχει Λόγος Σοβαρός και την αποθέωση της δικής του μετριότητας με το Πάντα Μετρημένος. Οπότε κάθε άλλη διαστρεβλωμμένη του άποψη περί ροκ, δεν με εκπλήσει. Εδώ ο Λαυρέντης Μαχαιρίτσας του λέγανε ότι με τους Τερμίτες είναι οι Pink Floyd της Ελλάδας και χαιρότανε... ξέφυγα....:)
Ο πρώτoς ανώνυμος ίσως αναφέρεται στις πρώτες δηλώσεις των ιδρυτών της ΕΜΣΕ (δεκαετία 70 ήταν όμως).Ήταν εχθρικές προς την ξένη μουσική εν ονόματι της σωτηρίας του ελληνικού τραγουδιού και-αν θυμάμαι καλά - ζητούσαν και μέτρα από την πολιτεία όπως απαγόρευση της μετάδοσης ξένης μουσικής απ' το ραδιόφωνο.Θυμάμαι και μια συνέντευξη του μακαρίτη του Ξυλούρη που κατηγορούσε τον Πετρίδη ότι "μας έχει εξευτελίσει" ,εννοώντας όχι απλώς το ελληνικό τραγούδι αλλά και τη χώρα ολόκληρη.(πιθανόν στο Αντί της εποχής διεξαγόταν αυτή η συζήτηση)
ΑπάντησηΔιαγραφήΣυμφωνώ μ'αυτά που γράφεις για το κλαρίνο. Η μουσική είναι μουσική όπως και να'χει. Και οι ρεμπέτες δεν ήταν και τα καλύτερα παιδιά και δεν εννοώ την περιθωριακή ζωή τους αλλα τις σχέσεις πολλών με ασφάλειες, δικτατορίες και δε συμαζέυεται. Τη μουσική ακούμε και όχι οτιδήποτε κατα καιρούς την στιγματίζει.
ΑπάντησηΔιαγραφήΑλέξανδρος
Yorgo, εγώ ξέρω πως ο Ξυλούρης σε πανηγύρια και αλλαχού τραγουδούσε ακόμη και «ξένα» τραγούδια, γιατί του τα ζητούσε ο κόσμος.
ΑπάντησηΔιαγραφήΚαι μία παράκληση. Οι «ανώνυμοι» ας γράφουν έστω με το μικρό τους όνομα, γιατί στο τέλος θα μπερδευτούμε και δε θα ξέρουμε ποιος απαντάει σε ποιον.
ΑπάντησηΔιαγραφήΤο έχω διαβάσει από πρώτο χέρι , αλλά πηγή δεν έχω να παραθέσω, οπότε...
ΑπάντησηΔιαγραφήΤo είχε πει σε τηλεοπτική συνέντευξη. Το είχα ακούσει σε κάποιο αφιέρωμα της TV πριν από λίγα χρόνια.
ΑπάντησηΔιαγραφήπολυ συντεχνιακά σχόλια απο ανώνυμους και επώνυμους.Δυστυχώς δεν εχω να προσθέσω τίποτα γιατι απο αυτη τη περίοδο της Ελληνικής μουσικής(Φατμε κλπ)εχω ακούσει ελάχιστα πράγματα.
ΑπάντησηΔιαγραφήΜε την αδεια του Φώντα ακουμε
Αρχιμήδη και "Tzivaeri" εδώ..http://www.box.net/shared/u926pl1uzy
&
Piirpauke σε "Sirtos" εδώ..http://www.box.net/shared/lhm8juz3k4
Σου λέω «μπράβο» Φ.Ν. για τα mp3. Ειδικώς για το «Τζιβαέρι». Να το ακούσει ο κόσμος… Να πω ότι προέρχεται από το τρίτο LP των Σουηδών Archimedes Badkar (Η Μπανιέρα του Αρχιμήδη) που είχε τίτλο “Tre” [Musiknatet Waxholm MNW 78P, 1977].
ΑπάντησηΔιαγραφήO “Sirtos” είναι μάλλον εκείνος από το “2” [Love LRLP 192, 1976] των Φινλανδών Piirpauke. Λέω μάλλον, γιατί δεν προλαβαίνω τώρα να το τσεκάρω…
Για τον ανώνυμο που αναφέρεται στον Πορτοκάλογλου και τον Αγγελάκα.
ΑπάντησηΔιαγραφήΦίλτατε θα διαφωνήσω. Κατά τη γνώμη μου η περίπτωση των Φατμέ υπήρξε πιο ουσιαστική για το ελληνικό τραγούδι – γιατί αυτό μ’ ενδιαφέρει, και όχι το rock απαραιτήτως – από εκείνη των Τρύπες. Τονίζω το «ουσιαστική», γιατί δε θέλω να νομιστεί πως οι Τρύπες δεν άφησαν, και αυτοί, κάποια σημαντικά τραγούδια. Αλλά, εν πάση περιπτώσει, εγώ διαφώνησα με κάτι που διάβασα δεν θ’ αποτιμήσω τώρα την προσφορά των μεν ή των δε. Όσον αφορά στα δύο τραγούδια στα οποία αναφέρεσαι κατά τη γνώμη μου είναι από τα καλύτερα του Πορτοκάλογλου.
Δεν γράφω για το πώς κινούνται, σήμερα, οι δύο μουσικοί. Αυτό είναι άλλο κεφάλαιο. Όπως εντελώς άλλο κεφάλαιο είναι εκείνα που λένε, από εκείνα που παράγουν (μουσικές, τραγούδια).
Aκριβώς Φώντα.
ΑπάντησηΔιαγραφήΑν πάντως κάποιος ανοίγει με i-tunes τα mp3 υπάρχουν εξώφυλλα , χρονολογίες ,τα πάντα.
Φώντα γεια σου
ΑπάντησηΔιαγραφήΔιαβασα και εγώ το συγκεκριμένο αρθρο της Ελευθεροτυπίας το οποίο ήταν εξοργιστικό.Καλα ο συντακτης του μπορεί να είναι μικρός σε ηλικία αλλα αφού δεν ήξερε δεν ρώταγε;
Εχοντας ζήσει αυτη την εποχή του 70 σαν μαθητής και έχοντας παρακολουθήσει ένα σωρό συναυλίες μπορώ να σε διαβεβαιώσω 'οτι οχι μονο οι μουσικοί άλλα ούτε και το κοινό ταύτιζε τα κλαρίνα με την χουντα. Ακομα θυμάμαι τον ενθουσιασμο του κοινου οταν άκουγε το Live in the country ( προιμιο του mountain ) των socrates τις συναυλίες των Gazuama Sincharchas και του Γκαιφυλια στον παναθηναικό τα Ανάκαρα αλλα και τον Νταμη τον σκληρό στην μετασαβοπουλική μορφή των μπουρμπουλιών με τραγουδιστή τον Σιδηρόπουλο.Απλά και μόνο να σου θυμίσω έτσι για την ιστορία ,μιας και αναφέρθηκες στο ρεμπέτικο , οτι στη Μουσική γενηά του Ελληνιάδη ο Δισκος του Μουφλουζέλη
διαφημιζοταν με την λεζάντα " Ο Μουφλουζέλης ειναι το underground του τόπου μας"
Τελικα ο καθε ασχετος γραφει οτι του κατέβει και μάλιστα σε εφημερίδες μεγαλης κυκλοφοριας 'παραχαράζοντας ' την ιστορία και πετώτας στα σκουπίδια την προσφορα τόσων μουσικών που την συγκεκριμένη περίοδο με τα ψαξιματα τους ήταν πλήρως εναρμονισμενοι με αυτό που συνέβαινε σε όλη την Ευρώπη .Δηλαδή την επιστροφή στις ρίζες .Tι να πρωτοθυμηθώ την Αγγλία με τους Fairtort convention τους Magna Carta κ.λ.π με τις μεσαιωνικές μπαλάντες .Το Kraut rock ή τοΙταλικό Progresive με τις ηλεκτρικές ταραντέλες.Ο Γκαιφύλιας ,τα ανακαρα η Κωχ ,οι Gazuama ,ο Σαββόπουλος , socrates κ.λ.π εκαναν το ιδιο πραγμα την ιδια εποχή στην Ελλάδα με πολυ μεγαλη επιτυχια.
Αυτά για την ιστορία
Γιώργος Μ.
φωντα καμμια σχεση με τα παραπανω,μια ασχετη ερωτηση.επαθα πλακα με τον lloyd miller.τα συγκεκριμένα ανατολιτικα τζαζ υπάρχουν σε δισκο-βινυλιο-και αν ναι ποιος είναι?ακούω 15 χρόνια ανατολίτικη μουσική και τετοιο πραγμα δεν εχω ξανακούσει.σε παρακαλω διαφωτισε με.ευχαριστω εκ των προτερων.
ΑπάντησηΔιαγραφήΤο μόνο CD του Lloyd Miller που ξέρω και έχω είναι αυτό του Jazzman. Κοίτα εδώ http://is.gd/djcRNY .
ΑπάντησηΔιαγραφήΔεν έχω κάτι άλλο. Είναι κι αυτό πολύ καλό. Δε θυμάμαι τώρα αν έχει τα ίδια κομμάτια μ’ εκείνα του βίντεο. Οι original δίσκοι είναι σπάνιοι και ακριβοί.
Νομίζω ότι αυτή η πόλωση ροκ εναντίον "ριζών" είναι ένα σχετικά σύντομο μεταπολιτευτικό φαινόμενο -ή μάλλον των τελών της δεκαετίας του 70-και κακώς αποδίδεται σε "τραύματα" από τη χούντα (ο -πολύ καλός κατ' εμέ- Αγγελάκας π.χ. πρέπει να ήταν πολύ μικρός τότε εξ άλλου).Αφορά ένα μικρό κομμάτι των νέων της εποχής, που ήταν όμως για εκείνο το διάστημα το αποκλειστικό κοινό του ροκ και το φυτώριο των νέων μουσικών του είδους.Έχει να κάνει με την κυριαρχία των κομματικών νεολαιών και την αντίδρασή τους -της ΚΝΕ κυρίως- στο "ξενόφερτο", που συνεπαγόταν και ασυζητητί απόρριψη των εγχώριων προσπαθειών.Αυτό εντάθηκε και με την αναβίωση του ρεμπέτικου, τις κομπανίες κλπ που είχαν εύκολα και γρ΄γορα απήχηση σε ευρύτερα κομμάτια της νεολαίας ,οπότε φάνηκε ότι το εγχώριο "ανόθευτο" ροκ θα έμενε περιθωριακό (το κομάτι των Σπυριδούλα νάυλον ντέφια και ψόφια κέφια είναι χαρακτηριστικό).Αν λάβει κανείς υπ' όψη μάλιστα ότι η έννοια ρόκερ συνδυαζόταν μονοσήμαντα με συγκεκριμένη κοσμοαντίληψη και τρόπο ζωής, γίνεται αντιληπτό και γιατί τα τραγούδια και η όλη στάση των Φατμέ δημιουργούσαν αντιδράσεις στο ίδιο κοινό που θεωρούσε ότι ένα συγκρότημα δεν μπορεί παρά να απευθύνεται σε αυτό και να επιδιώκει την αποδοχή από αυτό.
ΑπάντησηΔιαγραφήΓιώργο Μ. μου θύμησες και το «Ο Ντάμης ο σκληρός» με τα Μπουρμπούλια. Εκεί παίζει κλαρίνο(!) αν θυμάμαι καλά ο Αμερικανός Michael Frog, που παίζει και στο «Άνευ ουσίας, άνευ σημασίας» του Πουλικάκου.
ΑπάντησηΔιαγραφήΓια τον ανώνυμο που ζητάει πληροφορίες για τον Lloyd Miller: http://www.jazzscope.com/
ΑπάντησηΔιαγραφήΔείτε κι εδώ: http://www.strut-records.com/content/lloyd-miller-heliocentrics
Yorgo, μια χαρά είναι ο Αγγελάκας και αυτά που κάνει τα τελευταία χρόνια μου αρέσουν περισσότερο από τις Τρύπες, αλλά αυτό που είπε «αν σκεφτείς ότι μεγαλώσαμε βλέποντας τους χουντικούς να χορεύουν με κλαρίνα, πώς ν’ ακούσουμε δημοτικά;», για μένα είναι ατυχές (έτσι το χαρακτήρισα).
ΑπάντησηΔιαγραφήΌταν για όλους όσους προανέφερα τα δημοτικά και το κλαρίνο ήταν απενοχοποιημένα ήδη από την εποχή της χούντας, είναι τουλάχιστον παράλογο να είναι ενοχοποιημένα από τον Πορτοκάλογλου και τον Αγγελάκα δέκα χρόνια μετά, για να μην πω… σαράντα. Εγώ αυτό δεν μπορώ να το εξηγήσω με τη λογική και το αποδίδω μάλλον σε εσφαλμένη εντύπωση ή κακή εκτίμηση και όχι σε «τραύμα» βεβαίως, γιατί, όπως λες κι εσύ, οι άνθρωποι αυτοί ήταν τότε μικροί.
Μην μπλέξουμε τώρα τα της ΚΝΕ, γιατί σηκώνομαι νωρίς το πρωί και πρέπει να πάω για ύπνο. Σηκώνει κουβέντα το θέμα.
Φώντα ο Michael Frog που μου τον θύμισες ήταν ενας παρα πολύ καλός μουσικός που έπαιζε όλα τα πνευστά.Τελευταία φορα που τον είχα δεί ήταν το 76 ή το 77 σε μια δωρεάν συναυλια του Σαββόπουλου στο αίθριο της Νομικής.
ΑπάντησηΔιαγραφήΓια την ιστορία πάλι στην συγκεκριμένη συναυλία η μπαντα του Σαββόπουλου απαρτιζόταν απο μερικους απο τους καλλίτερους ποκ μουσικούς της εποχής Frog , Τσιλογιάνης , Γαβαλάς κ.λ.π
Εκει λοιπόν πρωτοάκουσα ένα τρομερό ροκ κομματι του Σαββόπουλου με φοβερα "κιθαριστικά ξεσπάσματα " και με εναν Τσιλογιοάννη να δίνει τα ρέστα του στα ντραμς.Το κομάτι ήταν το γνωστο "Για τα παιδιά που ανήκουν στο κόμα " που όπως είπε τότε ο Σαββοπουλος στην αρχή του τραγουδιού "μην με ρωτήσετε για ποιό κόμα , γιατί δεν πρόκειται για το κόμα , για το κόμα για τα παιδιά προκειται"
Φαντάσου τώρα την απογοήτευση μου όταν μετα απο χρονια ακουσα το συγκεκριμένο κομάτι στη ρεζέρβα επεξεργασμένο που δεν θύμιζε σε τίποτα τη "ροκιά" που είχα ακούσει στην συναυλία.
Απο τότε τελικά εχω την απορία (χωρις να θελω να μειώσω τις συνθετικες ικανότητες του Σαββόπουλου )κατα ποσον ο ηλεκτρικός ήχος στον Μπάλο , στο Βρωμικου ψωμι αλλα και στο περιβόλι του τρελου οφείλετε στους μουσικούς του ή στον ίδιο .
Τη συγκεκριμένη συναυλία πρέπει να τη θυμάται και ο παλίός μου συμφοιτητής Manwolf Louie
Γιώργος Μ
με τη λογικη του αγγελακα θα επρεπε να εχουμε σταματησει να βλεπουμε και ποδοσφαιρο
ΑπάντησηΔιαγραφήΠολύ σωστή η παρατήρηση. Η αναλογία είναι εμφανής.
ΑπάντησηΔιαγραφήΚαλά, όχι ότι δεν υπήρξε περίοδος -η ίδια η μεταπολιτευτική- που η ενασχόληση με το ποδόσφαιρο ήταν ενοχοποιημένη και δείγμα ελαφρότητας και λούμπεν συνείδησης.
ΑπάντησηΔιαγραφήκαι συνεχίζοντας το παραπάνω σχόλιο, να προσθέσω ότι για κανένα ποδοσφαιρόφιλο δεν τέθηκε καν ζήτημα σπίλωσης του αθλήματος, επειδή παρουσίασε άνθιση στην εποχή της χούντας. αντίθετα, τέτοιου είδους 'συνειρμοί' προκύπτουν, όταν κάτι δεν σου αρέσει εξ αρχής και προσπαθείς να δικαιολογήσεις/απενοχοποιήσεις την απαρέσκειά σου αυτή με αναφορές/άλλοθι σε κοινώς αποδοκιμαστέες καταστάσεις, όπως εν προκειμένω η χούντα - χωρίς απαραίτητα αυτό να γίνεται συνειδητά ή εσκεμμένα.
ΑπάντησηΔιαγραφήΡοζίτα
Ροζίτα, συμφωνώ.
ΑπάντησηΔιαγραφήYorgo, άλλο αυτό, που εν μέρει ισχύει· καθότι υπάρχουν πάντα και οι… επιστήμονες (του Σαλιαρέλη). Κανείς όμως δε σταμάτησε να παρακολουθεί ποδόσφαιρο επί Μεταπολίτευσης (από κείνους που το παρακολουθούσαν), επειδή έκανε όσα έκανε ο Ασλανίδης.
Είναι εκ των υστέρων η επίκληση -και σε μεγάλο βαθμό φαντασιακή- τραυμάτων από τη χούντα.Σε αυτό συμφωνώ.Αλλά στην μεταπολίτευση ήταν καθοριστικό το πολιτσισμικό στίγμα της χούντας -έστω και αν δεν σχετιζόταν με αυθεντικά βιώματα- και για την αποστροφή προς στην ελληνικότητα μουσικών και κοινού, και για την αποστροφή προς το ποδόσφαιρο ενός μεγάλου κομματιού της νεολαίας, που μπορεί ως τότε να παρακολουθούσε φανατικά ιταλικό και αγγλικό πρωτάθλημα σε υενεδ/ειρτ και να μάζευε χαρτάκια με τον Αιδινίου και τον Καπερνέκα.
ΑπάντησηΔιαγραφήΔε ξέρω Yorgo. Εγώ θυμάμαι, πάντως, πως με την πορεία της ΑΕΚ στην τετράδα του UEFA το ’77 ήταν όλη η Ελλάδα στο πόδι. Ίσως επειδή ήμουνα τότε μαθητής και όχι φοιτητής να έχω αυτή την εντύπωση.
ΑπάντησηΔιαγραφήΑναφέρομαι σε αυτούς που έπειξαν κάποιο ρόλο στο ελληνικό ροκ μεταπολιτευτικά και όχι γενικά στην νεολαία της εποχής.Αλλά αυτά είναι λεπτομέρειες.Αυτά που διαβάζω τώρα στο update είναι τραγικά με όλη τη σημασία της λέξεως.Συμβαίνουν όργια και εμείς ψάχνουμε τις λεπτές αποχρώσεις.
ΑπάντησηΔιαγραφήΔυστυχώς, γράφονται απίστευτα πράγματα Yorgo – στα μουσικά αναφέρομαι, μην πάμε στα γενικότερα. Η ημιμάθεια και το πασάλειμμα στην ημερησία διάταξη.
ΑπάντησηΔιαγραφή"Και κυρίως αμφισβητείστε ό,τι ακούτε από ’δω κι από ’κει"..αυτο ακριβως!!Αυτες οι κοινες αληθειες κυριως ειναι που ειναι τελειως ψευτικες...Πως να το εξηγησω τωρα.
ΑπάντησηΔιαγραφή-Ποια ειναι τα καλυτερα συγκροτηματα?
-Οι beatles και οι Stones.
-Ποιο ειναι το καλυτερο αλμπουμ που γραφτηκε ποτε?
-Η μπανανα.
το ειπαν ενας,δυο,τρεις...χιλιαδες και εγινε αληθεια.αυτα και ποσα αλλα.
Αλλα ρε συ Φωντα αυτο που λες "Καταγράψτε μια κρίση σας, αφού πρώτα έχετε ψάξει το αντικείμενό σας" ειναι πολυ δυσκολο ρε γαμωτο.Αφου δεν υπαρχει τελος στο ψαξιμο.πχ θελω να μιλησω εγω για τους smiths, που τους αγαπαω αλλα δεν αγαπαω και ολους τους μιμητες τους, τους συνοδοιπορους τους, δεν γνωριζω απο ποιους επηρεαστηκε ο marr και ποιους διαβαζε ο morrissey.και δεν με πολυενδιαφερει κιολας.παρολα αυτα δυσκολευομαι να μιλησω πανω σε ολα τα θεματα που με ενδιαφερουν.και απ την αλλη σκεφτομαι "για ονομα πια..." για μουσικη μιλαμε, δεν μιλαμε για κατι πολυ σοβαρο, δεν ειναι σαν να βγηκα στη συνελευση της σχολης και να ειπα το μακρυ μου και τον κοντο μου χωρις να εχω την παραμικρη γνωση.Ας αποφευγουμε τις αοριστιες, τις καινοτυπιες και τους συναισθηματισμους αλλα τουλαχιστον ας μιλαμε για τι μουσικη ολοι και ελευθερα.και οτι λαθη γινονται, ολο και καποιος θα μας διορθωσει.οποτε για να κανω και γω την επικληση στην αυθεντια μου "Τίποτα δεν είναι ιερό, όλα μπορούν να λεχθούν" και να κριθουν υστερα.
Αριστοτελης
Αγαπητέ φίλε, μία διευκρίνιση. Η προτροπή – η τελευταία παράγραφος, που γράφτηκε με μαύρα «πατημένα» γράμματα – αφορά σε όσους ενδιαφέρονται να δημοσιεύουν κείμενά τους, σε περιοδικά κι εφημερίδες (ηλεκτρονικές ή μη). Στους δημοσιογράφους· σ’ αυτούς που γράφουν απευθυνόμενοι στους άλλους δηλαδή. Δεν αναφερόταν στον καθέναν από ’μας, ο οποίος στην παρέα του, στον κύκλο του, μπορεί να λέει ό,τι θέλει, άνευ κόστους. Όταν, όμως, αποφασίσει κάποιος ν’ απευθυνθεί στους πολλούς οφείλει να γνωρίζει πως ό,τι γράφει ελέγχεται, δυνητικώς, από ’κείνους που τον διαβάζουν.
ΑπάντησηΔιαγραφή