ΔΗΜΗΤΡΗΣ ΚΑΛΑΝΤΖΗΣ ακούγοντας Θεοδωράκη

Πριν δύο χρόνια ήταν το “Mano’s/ Jazz tribute to Manos Hadjidakis” [Verve], τώρα είναι το “Modes & Moods/ Music by Mikis Theodorakis” [Fidelity]. Και στις δύο περιπτώσεις υπεύθυνο το Dimitris Kalantzis Quintet – εδώ με τη βοήθεια της String Orchestra of Patras υπό τη διεύθυνση του Μίλτου Λογιάδη. Περί τίνος, ακριβώς, πρόκειται; Χονδρικώς, περί μιας προσπάθειας «τζαζοποίησης» των συνθέσεων του Μίκη Θεοδωράκη. Μερικά ερωτήματα που πλανώνται… Είναι αναγκαίο ένα τέτοιο «διάβασμα» των γνωστών και συνάμα συναρπαστικών τραγουδιών του έλληνα-παγκόσμιου συνθέτη; Είναι η πρώτη φορά που συμβαίνει κάτι σαν κι αυτό; Προστίθεται κάτι περισσότερο σε όσα ήδη γνωρίζουμε ή θα μπορούσαμε να φανταστούμε εν σχέσει με το θεοδωρακικό έργο; Αρκεί, απλώς και μόνο, μία «τζαζική» ανάγνωση της «Όμορφης πόλης» και του «Της αγάπης αίματα» για να δούμε την jazz, πίσω από το εν λόγω corpus; Προσωπικώς, είμαι σε όλα τούτα επιφυλακτικός και αυτή την επιφύλαξή μου θα επιχειρήσω να καταγράψω.

Ξεκινώντας από μία πρώτη αφετηρία πως οι συνθέσεις του Χατζιδάκι, γενικώς, είναι... ελαχίστως πιο κοντά σε μιαν υποτιθέμενη «τζαζοποίησή» τους από τις συνθέσεις του Θεοδωράκη (ίσως γι’ αυτόν το λόγο ο Καλαντζής να χρησιμοποιεί τον όρο “jazz tribute” στην πρώτη έκδοση, αλλά όχι και στη δεύτερη), θα έλεγα πως, επί του προκειμένου, η jazz είναι ένα (ανύπαρκτο) ζητούμενο όταν αναφερόμαστε στις μελωδίες των θεοδωρακικών συνθέσεων, και πως μετατρέπεται σε υπαρκτό (ζητούμενο) κατά τη διάρκεια των ενδιάμεσων αυτοσχεδιασμών (με το άλτο σαξόφωνο του Τάκη Πατερέλη να πρωταγωνιστεί, και βεβαίως με το πιάνο του Δημήτρη Καλαντζή όπως και με την τρομπέτα του Ανδρέα Πολυζωγόπουλου να ακολουθούν). Συνήθως, δηλαδή, οι διασκευές του Καλαντζή ταυτίζονται με το σχήμα Α-Β-Α, όπου Α είναι η βασική μελωδική γραμμή (χονδρικώς εκείνο που όλοι μας αναγνωρίζουμε ως «θέμα») και όπου Β οι αυτοσχεδιασμοί, οι οποίοι, σημειωτέον, ουκ ολίγες φορές, ακούγονται ξεκομμένοι από το θέμα. Δεν ξέρω αν θα μπορούσε να κάνει κάτι άλλο ο Καλαντζής –όπως εκείνο που έκανε ο Oliver Nelson φερ’ ειπείν στο άλμπουμ “Impressions of Phaedra” [United Artists, 1962], όταν διασκεύασε για big band τις μουσικές του Θεοδωράκη για την φερώνυμη ταινία του Jules Dassin, έχοντας ως ατού τις ορχηστρικές συνθέσεις του OST και όχι το ντεζαβαντάζ των τραγουδιών (δες κι εδώ http://diskoryxeion.blogspot.gr/2013/06/oliver-nelson.html–, η ουσία είναι όμως πως αν εξαιρέσεις το «Του μικρού βοριά», που ακολουθεί μία συνεπή «τζαζική» διαδρομή καθ’ όλη τη διάρκειά του (σημαντική η συνεισφορά των Γιώργου Γεωργιάδη μπάσο και Αλέξανδρου-Δράκου Κτιστάκη ντραμς), λίγες φορές το “Modes & Moods” συναρπάζει ως μία jazz πρόταση-κατασκευή. Αφήνω δε το γεγονός πως η παρουσία της Ορχήστρας Πατρών δεν βοηθά καθόλου επί του jazz προκειμένου. Μπορεί οι αξεπέραστες μελωδίες του Μίκη Θεοδωράκη («Όμορφη πόλη», «Της αγάπης αίματα», «Μαρίνα»…) να είναι σπαραχτικό… βούτυρο στο ψωμί για τα έγχορδα της ορχήστρας, όμως αν αυτό το αποκαλέσουμε “jazz” τότε χάνουμε πολλά. Αντιθέτως, αν ακούσουμε το “Modes & Moods” ως αυτό που είναι, δηλαδή μία σύγχρονη, πλούσια, ορχηστρική προσέγγιση ορισμένων γνωστών τραγουδιών του έλληνα συνθέτη, μέσα στα οποία έχει παρεισφρήσει, κάπως… δια νόμου, το jazz στοιχείο (ο Πατερέλης πάντως είναι εντυπωσιακός και κρατάει όλο το βάρος του «τζαζικού» μέρους του άλμπουμ), τότε θα είμαστε πιο κοντά στην πραγματικότητα.

Μετά απ’ αυτά τα δύο tribute άλμπουμ νομίζω πως όλοι περιμένουμε, πλέον, τον Δημήτρη Καλαντζή να εκτεθεί (με τη θετική έννοια η λέξη) και με τις προσωπικές του συνθέσεις.