για τη Χιλή… και πέραν αυτής…

Αυτές τις ημέρες συμπληρώθηκαν 40 χρόνια (11/9/1973) από το πραξικόπημα του στρατηγού Pinochet και την πτώση της σοσιαλιστικής κυβέρνησης Allende. Οι Χιλιανοί τίμησαν με εκδηλώσεις (και διαδηλώσεις) μνήμης την επέτειο, η οποία (επέτειος) συνοδεύτηκε από επεισόδια και συλλήψεις… κατά τα γνωστά και αναμενόμενα. Αφορμής δοθείσης κατέβασα από τη δισκοθήκη δύο άλμπουμ του Victor Jara, προκειμένου να ξανακούσω κάποια κομμάτια του, που πάντα με κάνουν να ανατριχιάζω και γιατί όχι να δακρύζω –να υπενθυμίσω πως ο Jara δολοφονήθηκε από την χιλιανή χούντα την 16/9/1973–, ενώ ξεφύλλισα κι ένα από τα πιο διεισδυτικά βιβλία, που εκδόθηκαν ποτέ στη χώρα μας εν σχέσει με τα γεγονότα της εποχής, το Επανάσταση και Αντεπανάσταση στη Χιλή [εκδ. Καρανάση, Αθήνα 12/1975] των Πωλ Σουήζυ και Χάρρυ Μάγκντοφ. Προτείνω, επίσης, για όσους ενδιαφέρονται, και το… Χιλή, Η ταξική αναμέτρηση των εκδόσεων Βέργος [Αθήνα, 1974], για ακόμη πιο ολοκληρωμένη πληροφόρηση.

Το βασικό άλμπουμ του Victor Jara που έχω είναι η βρετανική συλλογή “Manifiesto, Chile September 1973” [XTRA xtra 1143] από το 1974. [H XTRA ήταν παράλληλο label της Transatlantic, το οποίο εξέδιδε πολύ blues (Blind Willie Johnson, Lightnin’ Hopkins, Son House…) και folk (Peter Bellamy, Annie Ross, Archie Fisher…)]. Το άλμπουμ αυτό δεν περιλαμβάνει απλώς τα ωραιότερα τραγούδια του Victor Jara, όπως τα “Te recuerdo Amanda” (που έχουν πει και οι Joan Baez, Robert Wyatt κ.ά.), “Canto libre”, “La plegaria a un labrador” (το έχει πει και η Μαρία Φαραντούρη), “El derecho de vivir en paz” και “Manifiesto”, αλλά κι ένα 4σέλιδο ένθετο με τους στίχους στην ισπανική και την αγγλική, τη μετάφραση των οποίων είχαν επιμεληθεί η Joan Jara (σύζυγος του Victor Jara) και ο άγγλος ποιητής Adrian Mitchell (1932-2008). Μάλιστα οι αγγλικοί στίχοι απαγγέλλονται στις ηχογραφήσεις από την ίδια την Joan Jara, πλην του “Estadio Chile” (το τελευταίο ποίημα που έγραψε ο Jara ενώ εκρατείτο στο στάδιο του Σαντιάγκο λίγο πριν φονευθεί, και το οποίο διέσωσε κάποιος σύντροφός του που γλίτωσε προφανώς την τελευταία στιγμή), τους στίχους του οποίου απαγγέλει ο Mitchell. Οι εκτελέσεις του “El derecho de vivir en paz” (με τα folk-rock ηχοχρώματα) και “Manifiesto” είναι συγκλονιστικές. Το δε “Manifiesto” είναι ένα από τα πιο φορτισμένα άσματα που χαράχτηκαν ποτέ σε δίσκο – ένα τραγούδι που αν και μοιάζει με επιτάφιο θρήνο, κλείνει εντός του μιαν απέραντη αισιοδοξία, μα και αποφασιστικότητα και αιώνια πίστη στις αξίες των σοσιαλιστικών ιδεωδών. Το κομμάτι, που δεν έχει όμοιό του στη μουσική ιστορία, το απέδωσε πριν λίγες ημέρες και ο Bruce Springsteen, που βρέθηκε στo Σαντιάγκο της Χιλής για τη θλιβερή επέτειο (υπάρχει στο YouTube)…

Η υπόθεση «Χιλή» απασχόλησε πολύ κάθε χώρα του κόσμου στη δεκαετία του ’70 (εποχή της ανάδειξης των σοσιαλδημοκρατικών ιδεών), αλλά και έκτοτε (στη δεκαετία του ’80 και πιο μετά) ως το εργαστήριο του πιο απάνθρωπου νεοφιλελευθερισμού που εφαρμόστηκε ποτέ σε λατινοαμερικανική χώρα (υπό τας ευλογίας του Pinochet και του… Milton Friedman). Στο βιβλίο των Paul Sweezy και Harry Magdoff, που αποτελείται από άρθρα όχι μόνο των ιδίων, αλλά και των κοινωνιολόγων Betty & James Petras, του οικονομολόγου Andrew Zimbalist, της συγγραφέως και πανεπιστημιακού Barbara Stallings, και ανταποκριτών ΜΜΕ, υπάρχει ένας πρόλογος, τον οποίον και αντιγράφω:

Στους μήνες και στα χρόνια που έρχονται πολλά θα γραφούν για όσα έγιναν στη Χιλή από το Νοέμβρη του 1970 έως τον Σεπτέμβρη του 1973, δηλαδή από την έναρξη της προεδρίας του υποψηφίου της Λαϊκής Ενώσεως Σαλβαδόρ Αλλιέντε, μέχρι το πραξικόπημα που τον ανέτρεψε. Η εμπειρία αυτών των χρόνων είναι και θα εξακολουθήσει να είναι τεράστιας πρακτικής και θεωρητικής σημασίας για τα σοσιαλιστικά και κομμουνιστικά κινήματα του κόσμου και είναι βέβαιο πως θα ερευνηθεί και θα συζητηθεί με πάθος. Για τούτο το λόγο το βιβλίο αυτό δεν ισχυρίζεται ότι αποτελεί την τελευταία λέξη για οποιοδήποτε θέμα σχετικά με τα χρόνια του Αλλιέντε. Πιστεύουμε ωστόσο ότι είναι ένα ξεκίνημα για όποιον θέλει να καταλάβει το βαθύτερο περιεχόμενο εκείνης της συναρπαστικής και μαζί τραγικής περιόδου. Πέρα απ’ αυτό, όλοι ενδιαφέρονταν έντονα για τις επιπτώσεις πάνω στα επαναστατικά κινήματα άλλων χωρών του κόσμου. Το αποτέλεσμα, μίγμα γνώσης, δημοσιογραφικής δουλειάς και πολιτικής ερμηνείας μοιάζει να μπορεί να κρατήσει θαυμάσια την προσοχή του αναγνώστη και να δώσει ανάγλυφες τις τάσεις, συγκρούσεις και αντιφάσεις εκείνης της εποχής.
Όλα τα κομμάτια, εκτός ενός, δημοσιεύτηκαν αρχικά στο περιοδικό Monthly Review, στις ημερομηνίες που αναφέρονται. Η μόνη εξαίρεση, το κείμενο «Ψήφοι που έγιναν σφαίρες» των Betty και James Petras, που δημοσιεύτηκε στο Ramparts, τον Νοέμβριο του ’73.
Νέα Υόρκη, 15 Ιανουαρίου 1974 
Paul Sweezy, Harry Magdoff

Μηνιαία Επιθεώρηση / Monthly Review, Ιούνης '82, με κείμενα των Paul Sweezy, Harry Magdoff κ.ά.

Ο Paul Sweezy (1910-2004) διακεκριμένος μαρξιστής οικονομολόγος, το «εκλεκτότερο δείγμα που παρήγαγε ποτέ το Harvard», «πνευματικός ηγέτης του αμερικανικού ριζοσπαστισμού και ευγενική μορφή του διεθνούς αριστερού κινήματος» κατά τον Κώστα Βεργόπουλο (Ο Κόσμος του Επενδυτή, 28/3/2004, στο άρθρο Η παρακαταθήκη του Σουίζι), υπήρξε ιδρυτής του Monthly Review, το 1949, μαζί με τον σοσιαλιστή συγγραφέα Leo Huberman (1903-1968) –αργότερα την εκδοτική δυάδα πλαισίωσε και ο κοινωνικός σχολιαστής Harry Magdoff (1913-2006)– ένα περιοδικό, που, όπως διάβασα στην Wikipedia αποτελεί το μακροβιότερο σοσιαλιστικό έντυπο στις ΗΠΑ, αφού συνεχίζει να τυπώνεται έως και σήμερα. Εκείνο που, ίσως, δεν είναι πολύ γνωστό είναι πως το Monthly Review, ως Μηνιαία Επιθεώρηση, κυκλοφόρησε και στην Ελλάδα το 1975 με την έμπρακτη στήριξη του Πα.Σο.Κ. Ο Ανδρέας Παπανδρέου λογικώς γνωριζόταν με τον Sweezy από το Harvard της δεκαετίας του ’40, ενώ ήταν και συνεργάτης του Monthly Review – μάλιστα όπως διάβασα στο blog βαθύ πράσινο οι Sweezy και Magdoff ήταν καλεσμένοι του Ανδρέα στην Ελλάδα, την περίοδο πριν τις εκλογές της 17/11/1974 και πως τότε έπεσε η ιδέα για την ελληνική έκδοση του περιοδικού (αυτό θέλω λίγο να το ψάξω, αλλά τώρα δεν προλαβαίνω). Ξέφυγα όμως, γιατί από τη Χιλή και τον Victor Jara… θα φθάσουμε στη θεωρία μητρόπολης-περιφέρειας (core-periphery), που αποτέλεσε το κυριότερο ιδεολογικό υπόβαθρο του Πα.Σο.Κ. για περισσότερο από μια δεκαετία…