ΤΟ ΕΛΛΗΝΙΚΟ ΡΟΚ ΜΕΣΑ ΑΠΟ ΤΙΣ ΜΙΚΡΕΣ ΕΤΑΙΡΕΙΕΣ ΤΟΥ ’60 ΚΑΙ ΤΟΥ ’70 με αφορμή την έκδοση τού Ζ τόμου «Λεύκωμα Ελληνικής Δισκογραφίας 45 Στροφών» του Βασίλη Χατζηαντωνίου

Στα μέσα της δεκαετίας του ’60 η ελληνική ποπ και το ελληνικό ροκ (όπως θα το λέγαμε στην πορεία) αρχίζουν ν’ αποκτούν πρόσωπο στην ελληνική δισκογραφία. Πρώτα θα μπουν στο χορό τα μεγάλα labels (η Polydor, η Decca, η Parlophone…), αλλά πολύ σύντομα, σχεδόν αμέσως, θα ακολουθήσουν και οι μικρές ανεξάρτητες εταιρείες, όπως η Popular του Αντώνη Πλωμαρίτη, που με το «καλημέρα» θα δώσει τα πρώτα δισκάκια των Charms, των Adam’s Boys, των Persons, των Mariners, των Spies κ.ά. (όλα τούτα μέχρι το 1968). Απ’ αυτά τα 45άρια το πρώτο των Persons “Drive my Mustang/ All the world is mine”, αλλά και το “Get away from me/ Shake with Adams” των Adam’s Boys θεωρούνται από τα κορυφαία greek garage punk του ’60. Συνειδητοποιούμε δηλαδή, αμέσως-αμέσως, πως οι λεγόμενες «μικρές εταιρείες», δεν ήταν τα… απόπαιδα της ιστορίας, καθώς συχνότατα έδιναν διέξοδο σε καλά ή και πολύ καλά συγκροτήματα, τα οποία περνούσαν απαρατήρητα από τους παραγωγούς των πολυεθνικών.
Συμφερόντων Πλωμαρίτη ήταν όμως κι άλλα labels: η Lucky, η οποία μέσα στο ’68 δίνει τα δύο 45άρια των Bill and Psychedelic Band (ή Bill Z and His Band), με το όνομα του γκρουπ να καταγράφεται στην ιστορία λόγω… ψυχεδέλειας, αλλά και το εξαιρετικό “Little man” με τον Δώρο Γεωργιάδη, η Top Tunes που τυπώνει το πολύ καλό 45άρι του Steve Grecos (Σταύρος Σιδεράς) “Darkness/ I regret” και βεβαίως η Melody στην οποίαν ηχογράφησαν οι Acropole Quintete, ο Δώρος Γεωργιάδης με τα συγκροτήματά του κ.ά. Στον Πλωμαρίτη πρέπει να ανήκε και η A-G Records, η οποία εκείνα τα χρόνια έδωσε ένα 45άρι κάποιων… First. Για καιρό διαδιδόταν η φήμη πως επρόκειτο για τους Έλληνες First. Στην πράξη, όμως, ήταν οι Ventures με όνομα… ελληνικής έμπνευσης! Συνέβαιναν κι αυτά…

Έξοχο ανεξάρτητο 45άρι ήταν επίσης το μοναδικό των Hooks, κυρίως για το τραγούδι τους “Listen (Lοosing your mother)”, που τυπώθηκε στην Boem του Α. Γκαργκάσουλα, και ακόμη το μοναδικό δισκάκι ενός γκρουπ, που αρχίζει να γίνεται «θρύλος» στον καιρό μας, των Shooting Stars. To τραγούδι τους “Don’t have in me faith” βγήκε σε δύο μικρές ετικέτες, την Festival και την Regina.

Ανεξάρτητες εταιρείες, συμφερόντων Βασίλη Κουτσοθανάση (ο ιδιοκτήτης της γνωστότερης λαϊκής Nina), ήταν επίσης η AMI, που έδωσε τα 45άρια των Air Boys και των B.M.W. (1967-68), καθώς και η Recor με το θρυλικό «τεσσαράκι» των… 5 Vinkinks Quintet, που δεν ήταν άλλοι από τους Vikings του Αντώνη Βαρδή και του Αντώνη Στεφανίδη.
Άλλες λαϊκές κατά βάση εταιρείες που ασχολήθηκαν ακροθιγώς με την ποπ της εποχής ήταν η Βεντέττα του Στέλιου Πελαγίδη (σύζυγος της Πόλυς Πάνου) και του Ιωάννη Γαβαλά (γιος του Πάνου Γαβαλά) και η Panivar του Παναγιώτη Βαρδουλάκη. Στην πρώτη ηχογράφησαν τα γκρουπ από την Θεσσαλονίκη Greeks και Σκίουροι, ενώ στη δεύτερη οι Fevers από την Βέροια.
Στο δεύτερο μισό των sixties έδρασαν επίσης η Astron του Μιχάλη Αλεξάκη, προτείνοντας ανάμεσα σε άλλους τους Flayers («Το μεγαλείο») και τους Hippy’s («Περιγιάλι»), η Recital με τους Diamonds, η Mallirphone με τον κάπως freaky «Μπαμπά» του Λευτέρη Ψιλόπουλου και η MLG-Topi του Γάλλου Michel Le Goff που τύπωσε, το 1966, το μοναδικό 45άρι των Riddles, το… εξώφυλλο και τις ετικέτες από ένα «τεσσαράκι» των U.L.S., αλλά τίποτα από Gold Fingers, Blue Rocks και Meteors…

Φυσικά υπάρχει κι άλλο υλικό και κατά μίαν έννοια συνεχώς θα ανακαλύπτεται, αν κρίνουμε από τα δισκάκια-δείγματα των Lovers του Σωτήρη Κοματσιούλη, που εντοπίστηκαν προσφάτως! Ο Βασίλης Χατζηαντωνίου τα καταχωρίζει στον κατάλογο της Bravo (του Κουτσοθανάση) κι εγώ δεν έχω κανέναν λόγο να το αμφισβητήσω…
Η ουσία είναι πως οι μικρές ελληνικές εταιρείες του ’60 παρήγαγαν αρκετό υλικό, όχι πάντα της καλύτερης ποιότητας (αισθητικής ή ηχογραφικής), αν και σε κάποιες περιπτώσεις κατόρθωσαν να ξεπεράσουν τα στάνταρντ των αναγνωρισμένων μεγάλων labels. Και αυτό θα πρέπει να το χρεώσουμε στους ανεξάρτητους παραγωγούς, που αν και δρούσαν με… σκοπό το κέρδος (ασχέτως αν τα περισσότερα από τα δισκάκια τους δεν «τράβαγαν» εμπορικώς), μπόρεσαν ν’ αφήσουν αξιόλογο σε πολλές περιπτώσεις έργο.

Στη δεκαετία του ’70 αυτό το «έργο» συνεχίστηκε με νέες ανεξάρτητες εταιρείες να εμφανίζονται, αλλά και με κάποιες από τις παλιότερες να συνεχίζουν (π.χ. η Astron, η οποία το 1974 κυκλοφορεί το 45άρι του Κωνσταντίνου Μονογυιού «Φίλε μου με το σταυρό/ Η ζωή σιγά πεθαίνει»).
Εκεί στις αρχές του ’70 οι Isokin Sonips ηχογραφούν για την Music General την διεθνή επιτυχία “Yesterday, when I was young” (Charles Aznavour, Shirley Bassey κ.ά.) ως «Γύρνα κοντά μου», δίνοντας ένα ευπρόσωπο cover.

Ο George Loukas, που ηχογραφούσε στα sixties για την RCA Victor και την Columbia στις αρχές των 70s δίνει δύο δισκάκια γραμμένα για μικρές εταιρείες. Το πρώτο είναι το «Ποια δύναμη/ Τι ζητάς» στην Fantasia (1971;) και το δεύτερο το «Πώς το μπορείς (I will understand)/ Πόσο σ’ αγαπώ (Try)» στην Sparta κάποιου Αποστολάκου (που μάλλον ήταν απ’ την Σπάρτη...). Το “Try” έγινε ιδιαιτέρως γνωστό τα τελευταία χρόνια. Όπως γνωστό εσχάτως έγινε και το 45άρι του Πέτρου Τζαμτζή και του συγκροτήματος Alloy «Ναι σ’ αγαπώ/ Τώρα φεύγεις» (1972) στην λαϊκή θεσσαλονικιώτικη Vasipap του Βασίλη Παπαδόπουλου. Στην Fantasia έδωσε και ο Γιάννης Τριδήμας με το συγκρότημα Τερμύτες[sic] ένα δισκάκι που κάτι λέει (στο ρεφρέν της main side) με τα τραγούδια «Εγώ που σ’ αγαπώ/ Η γεννιά μας».

Πολύ ενδιαφέρον ανεξάρτητο τραγούδι από το 1972 ήταν και «Το φιλί» των Black Lovers από τα Μέγαρα, που τυπώθηκε στην Studio 5(;) του Γιάννη Πετρόπουλου (sixties ήχος με χαρακτηριστικά πλήκτρα και ωραίο αρμονικό δέσιμο στα φωνητικά).
Λογικά εκείνη την εποχή, ίσως λίγο αργότερα, τυπώνεται και το μοναδικό single του Φώτη Φραγγιά και των Fantastic «Άσπρο άλογο/ Το κορίτσι του δάσους» σε ετικέτα Φαντάζιο Δίσκοι (ουδεμία σχέση με το περιοδικό Φαντάζιο). Το flip-side έχει φοβερό hammond, που θυμίζει τον ήχο του Vincent Crane στους Atomic Rooster! Αν δεν κυκλοφόρησε το ’73 το δισκάκι των Fantastic, άιντε να βγήκε λίγο αργότερα (1974) όταν τυπώθηκε το «Από πού και πού/ Αποκάλυψις Νο: Ι» του Κώστα Κουκουτάρα στην Bellphon (ή Belphon), ή το «The girl from Leonberg/ Τι μένει σε μένα» του Janis Gravel στην Mallirphone, το 1975. Ως σκέτο Gravel, o Γιάννης Κουτουβός (Janis Gravel) θα δώσει στην Vacant το 1978 κι ένα δεύτερο δισκάκι με τα τραγούδια «Δάκρυα/ Αντώνης ο άγγελος». Τα τέσσερα τραγούδια των Gravel είναι, οπωσδήποτε, από τα καλύτερα ροκ ανεξάρτητα των δικών μας seventies στις 45 στροφές.
Στην Πάτρα υπήρχαν οι Brothers (τα τρία αδέλφια Λιόπετα, συν τον οργανίστα Γιώργο Στριφτούλια). Το δισκάκι τους «Angel / Να ξέρεις πρέπει πάντα να γελάς» εκδόθηκε στην Palmophone το 1975.

Την επόμενη χρονιά (1976) τυπώνεται στην Parga της Αγίου Κωνσταντίνου το 45άρι των Crisna «Κορνήλιος/ Δικαστής», αλλά και το ανάλογο των Sun of Greece «Μαύρα πουλιά/ Ο ληστής και ο φονιάς» στη δική τους ετικέτα Sun of Greece (ως γνωστόν το συγκρότημα απέκτησε τη φήμη που απέκτησε χρόνια αργότερα, το 2009, όταν κυκλοφόρησε ένα ολόκληρο LP τους στην B-otherSide Records).
Ένα από τα τελευταία ανεξάρτητα ελληνικά singles των seventies ήταν και το παρθενικό των Nemo από την Θεσσαλονίκη με τα τραγούδια “Come on with us/ The voice of my soul” που «χτυπήθηκε» σε ετικέτα Metrophone το 1979.
Φυσικά, υπάρχουν κι άλλα…
Να μην ξεχάσουμε και την Κύπρο, που μέσω της E.F.I. Records τού Μάριου Μελετίου έχει τη δική της παρουσία στη «φάση» με δισκάκια των Isadoras, του Johnny Themistocles, των Glass Onion… Καλύτερο όλων; Πιθανώς το “Sixteen tons” των Isadoras (η garage διασκευή τους στο φοβερό τραγούδι του Merle Travis). 

Συνοψίζοντας θα λέγαμε πως η παρουσία των μικρών εταιρειών έπαιξε ξεχωριστό ρόλο στη διάδοση της ποπ και του ροκ στη χώρα μας (στις δεκαετίες του ’60 και του ’70), καθώς μέσω αυτών των ανεξάρτητων labels μπόρεσαν πολλά συγκροτήματα να διακριθούν, και πολλά ωραία τραγούδια να καταγραφούν, γιατί όχι και ν’ αγαπηθούν από μια μερίδα του κόσμου. Και το λέμε τούτο επειδή οι συνθήκες δεν ήταν εύκολες, αφού τόσο η μικρή διανομή (καθώς στις προθήκες των καταστημάτων εύρισκαν χώρο οι «μεγάλες παραγωγές»), όσο και η ανύπαρκτη σχεδόν δημοσιογραφική δουλειά (ένα μονόστηλο στην καλύτερη περίπτωση ήταν αρκετό), δεν βοηθούσαν προς την κατεύθυνση γνωστοποίησης του υλικού.
Παρά ταύτα η ιστορία γράφτηκε. Και ό,τι γράφεται μένει… και θα μένει ες αεί.

Το κείμενο, που μόλις διαβάσατε, το έγραψα για το βιβλίο του Βασίλη Χατζηαντωνίου Λεύκωμα Ελληνικής Δισκογραφίας 45 Στροφών/ Τόμος Ζ [Ιδιωτική Έκδοση, Αθήνα 2015], που κυκλοφόρησε πριν λίγες ημέρες.
Αυτό που κάνει ο Χατζηαντωνίου είναι μοναδικό. Καταγράφει σε μια σειρά πολυτελών, μεγάλου μεγέθους πολυσέλιδων τόμων (ο παρών έβδομος έχει 208 σελίδες, είναι έγχρωμος φυσικά, τυπωμένος σε γυαλιστερό χαρτί) το άπαν της ελληνικής δισκογραφίας στις 45 στροφές. Μιλάμε για μερικές… δεκάδες χιλιάδες 45άρια!! Χωρίς αποκλεισμούς ειδών –από δημοτικά και λαϊκά, μέχρι avant-garde και death metal– ο Χατζηαντωνίου καταλογογραφεί τα 45άρια ανά εταιρείες, δίνοντας κωδικούς, μήτρες, tracks, συντελεστές, άλλες πληροφορίες, χρονιές έκδοσης και ακόμη καθαρότατες φωτογραφίες εξωφύλλων, φακέλων και labels, φέρνοντας στο φως στοιχεία και εικόνες, άγνωστες ή ξεχασμένες (για τους περισσότερους από ’μας). Φοβερή δουλειά, που απαιτεί άπειρες ώρες (μέρες, χρόνια) μελέτης και αυταπάρνησης.
«Μπράβο» και δημοσίως γι’ αυτό που πράττει ο Βασίλης Χατζηαντωνίου.