ΚΑΤΑΚΑΗΜΕΝΕ ΣΚΟΠΕΛΕ... τραγούδια από την Σκόπελο/ Επιτόπιες ηχογραφήσεις του Μάρκου Φ. Δραγούμη (1967) για λογαριασμό του Μουσικού Λαογραφικού Αρχείου Μέλπως Μερλιέ

Στην παράδοση προηγούμενων εκδόσεων τής ετικέτας Εκδοτική Δημητριάδος («Ύμνοι του Πάθους και της Ανάστασης», «Η τσιάι ’σι λουλουντί…»…) το βιβλίο-CD «Κατακαημένε Σκόπελε…» έρχεται να υπογραμμίσει κατ’ αρχάς το εξής. Πως σε μιαν εποχή κοινωνικο-οικονομικής έκπτωσης και αντικατάστασης του ειδικού και λεπτομερούς από το γενικό και χοντρικό, κάποιοι επιμένουν να επενδύουν στις μουσικές του τόπου τους, του… πολύ τόπου τους, χρηματοδοτώντας εκδόσεις που φανερώνουν αγάπη, μεράκι, επιστημονική ενασχόληση, υψηλή αισθητική και εν τέλει ουσία. Ο λόγος λοιπόν για μιαν εξαιρετική από πάσης απόψεως έκδοση, που καταπιάνεται με το παραδοσιακό τραγούδι τής Σκοπέλου – ένα μέρος του καλύτερα, εκείνου τέλος πάντων που κατέγραψε ο Μάρκος Φ. Δραγούμης τον Σεπτέμβριο του 1967. Η έκδοση αφορά σε βιβλίο 96 σελίδων με ενσωματωμένο CD σαράντα τραγουδιών, στην οποία ξεχωρίζουν... τα πάντα. Από το εξώφυλλο και τη γενικότερη αισθητική (χαρτί, γραμματοσειρές), μέχρι τα κείμενα και βεβαίως τα τραγούδια.

Όπως γράφει ο Μάρκος Δραγούμης στην πρώτη εισαγωγή.

«Το σκοπελίτικο τραγούδι διαφέρει από της Σκύρου και σε μικρότερο βαθμό από της Σκιάθου. Ο χαρακτήρας του όμως είναι νησιώτικος, καθώς απ’ αυτό αποκλείονται οι ανημιτονικές κλίμακες, τα τσάμικα και τα ελεύθερου μέτρου τραγούδια σαν κι αυτά που συναντάμε π.χ. στα κλέφτικα της Ρούμελης ή της Θεσσαλίας. Αντίθετα θα βρούμε σ’ αυτό τραγούδια σε δίσημα και επτάσημα μέτρα, καθώς και αμανέδες, φαινόμενα που ευδοκιμούν στα περισσότερα νησιά του κεντρικού και βόρειου Αιγαίου. Τα αποκριάτικα σατιρικά τραγούδια έχουν το ύφος που συναντούμε όχι μόνο στα νησιά, αλλά και στην ηπειρωτική Ελλάδα. Το ίδιο ισχύει για τα κάλαντα και τα νανουρίσματα. Επίσης παρατηρούμε εδώ κι εκεί επιδράσεις απ’ το σμυρναίικο τραγούδι και την καντάδα».

Κι ενώ ο Δραγούμης μάς εισάγει σ’ ένα πρώτο κλίμα, ακολουθεί το εκτενέστερο εισαγωγικό κείμενο τού Κωστή Δρυγιανάκη, που έρχεται να δώσει κι άλλες πολύτιμες πληροφορίες, μεγεθύνοντας πάνω σε συγκεκριμένες πτυχές του εν λόγω υλικού. 

Διαβάζουμε: «Η περιορισμένη παρουσία οργανοπαικτών, στις ηχογραφήσεις του Μάρκου (Δραγούμη), πάντως θέτει ερωτηματικά.(…) Ενδεχόμενα ο συντονισμός και η ηχητική καταγραφή των οργανοπαικτών να ήταν πιο δύσκολη απ’ ότι η καταγραφή φωνών· αν μάλιστα επρόκειτο για επαγγελματίες, πιθανώς θα ήταν δύσκολο να πραγματοποιηθεί χωρίς οικονομικό αντάλλαγμα». Και πιο κάτω: «Η εγγραφή του Μάρκου, με αυτόν τον αθώο ερασιτεχνισμό της, είναι απρόβλεπτα ζωντανή· απογράφει εκτός από μουσικό υλικό δείγματα ομιλίας, ήχους του περιβάλλοντος (όχι και τόσο τυχαία, αν λογαριάσουμε πως ο Μάρκος έγραψε κι ένα ντελάλημα) και, εν τέλει, το ηχητικό περιβάλλον της μουσικής επιτέλεσης. Όσο κι αν αυτό το τελευταίο θα μπορούσε να θεωρηθεί καταγραμμένο ελλιπώς, σύμφωνα με τις σημερινές ιδέες καταγραφής δρωμένων(…), όσο και αν το μικρόφωνο συλλαμβάνει επιφωνήματα και σχόλια και άσκοπες υποδείξεις των παρευρισκομένων προς τον εθνογράφο(…) η ηχογράφηση κομίζει πληροφορίες που θα είχαν χαθεί εντελώς, αν πραγματοποιούνταν με την τεχνικά ορθή (και συνήθη) πρακτική της αποκοπής του μουσικού γεγονότος από τα συμφραζόμενά του. Το αλλοτινό μειονέκτημα σήμερα αποτελεί προσόν».

Το τρίτο και τελευταίο κείμενο τής έκδοσης έχει τίτλο «Σκόπελος: ο χώρος και η ιστορία» και είναι γραμμένο από τον Χρήστο Γ. Καλαντζή. Ακολουθούν ωραίες Α/Μ φωτογραφίες, εν συνεχεία το κεφάλαιο με «Τα τραγούδια» (με παράθεση των στίχων καθώς και σχόλια από τον Μάρκο Φ. Δραγούμη) και τέλος το τμήμα «βιβλιογραφία-δισκογραφία», που ολοκληρώνει την έκδοση.

Επί του ηχητικού, τώρα, δεν έχω να κάνω κάποια ουσιαστική παρατήρηση. Σαν απλός ακροατής, όμως, θέλω να πω πως είναι κρίμα τα περισσότερα κομμάτια να είναι a cappella και όχι ενοργανωμένα. Χωρίς να θέλω να υποτιμήσω τις μανούλες και τις γιαγιάδες, τους πατεράδες και τους παππούδες που ακούγονται στην ηχογράφηση (ποσώς!), οφείλω να πω πως τα λίγα τραγούδια με συνοδεία οργάνων στο άλμπουμ «Κατακαημένε Σκόπελε…» είναι «άλλο πράγμα». Όπως «άλλο πράγμα» θα ήταν συνολικώς και το CD – παρότι δεν θα πρέπει να λησμονούμε, ούτε στιγμή, τον κάματο που απαιτήθηκε για να πάρει το δρόμος της και να ολοκληρωθεί η παρούσα άξια έκδοση.
Επαφή: https://www.facebook.com/Εκδοτική-Δημητριάδος-Volos-Academy-Publications-318885938231217, www.ekdotikidimitriados.org