Ήταν όντως λογοκριμένο το τραγούδι του Εξαδάκτυλου «Σε καλή μεριά» από το 1971 ή μήπως πρόκειται για παραμύθι;

Πριν λίγες ημέρες (5 Ιουλίου 2016) έγραψα για ένα αληθινά λογοκριμένο τραγούδι από την ιστορία του ελληνικού ροκ, τον «Μαυραγορίτη» των Λήδα-Σπύρος (μπορείτε να θυμηθείτε τα σχετικά εδώ… http://diskoryxeion.blogspot.gr/2016/07/blog-post_5.html). Υπήρχαν άλλα τραγούδια του ελληνικού ροκ εκείνης της εποχής (early seventies) που λογοκρίθηκαν; Υπήρχαν. Όμως υπήρχαν και κάποια που υποτίθεται πως λογοκρίθηκαν, χωρίς κάτι τέτοιο να έχει πραγματικά συμβεί. Ένα τέτοιο τραγούδι είναι και το «Σε καλή μεριά» του Εξαδάκτυλου (μουσική-στίχοι: Δημήτρης Πουλικάκος).

Κατ’ αρχάς όλοι γνωρίζουμε από χρόνια αυτή την ιστορία. Πως αρχικώς είχε κυκλοφορήσει το δισκάκι «Τα παιδιά ειν’ εντάξει/ Σε καλή μεριά» [Zodiac ZS 8224, 1971] και πως με το που τυπώθηκε αποσύρθηκε, για να κυκλοφορήσει τελικώς ως «Τα παιδιά ειν’ εντάξει/ Έχουν κακούς σκοπούς» [Zodiac ZS 8224, 1971]. Από πού το γνωρίζουμε αυτό; Κατ’ αρχάς από εκείνη την ιστορική συνέντευξη του Πουλικάκου στο Ποπ & Ροκ [#28, 6/1980]:

«Δίσκοι με τον Εξαδάχτυλο: “Τα παιδιά είναι εντάξει” με φλιπ-σάιντ το “Σε καλή μεριά”, το οποίο αφού βγήκε ο δίσκος το ’κοψε η λογοκρισία, αποσύρθηκε ο δίσκος, ξαναμπήκαμε στο στούντιο και κάναμε το κομμάτι “Έχουν κακούς σκοπούς”, το οποίο μπήκε φλιπ-σάιντ και έτσι κυκλοφόρησε το μικρό δισκάκι απ’ τη Λύρα».

Έπειτα το γνωρίζουμε από δεκάδες σχετικά άρθρα και βεβαίως από διάφορα λεγόμενα του ιδίου του Πουλικάκου σε περιοδικά, sites, ακόμη και στην τηλεόραση (στην εκπομπή Μηχανή του Χρόνου τού άσχετου μ’ αυτά τα θέματα παρουσιαστή της) όλα τα μετέπειτα χρόνια. Όλοι, λοιπόν, το είχαμε πιστέψει – νομίζαμε ότι έτσι είχε συμβεί. Κι εγώ φυσικά (παλαιότερα), επειδή δεν είχα ενδιαφερθεί ν’ ασχοληθώ και να το ψάξω. Τώρα, όμως, επειδή, το ψάχνω (το ψάχνω γενικότερα με την λογοκρισία στο ελληνικό ροκ) λέω να καταθέσω μιαν άλλη, μια διαφορετική από την επικρατούσα άποψη. Είναι στην κρίση σας. Όπως πάντα. Αν έχω δίκιο ή όχι θα πείτε κι εσείς…

Κατ’ αρχάς να πούμε πως μιλάμε για την προληπτική λογοκρισία επί δικτατορίας. Το ότι ήσουν υποχρεωμένος να καταθέσεις στη Γενική Γραμματεία Τύπου και Πληροφοριών, στη Διεύθυνση Εποπτείας και πιο συγκεκριμένα στο Τμήμα Θεαμάτων και Ακροαμάτων τους στίχους, αλλά και τις παρτιτούρες των τραγουδιών σου (μια διαδικασία που ξεκίνησε, ως γνωστόν, πριν τη δικτατορία κι έφθασε να συμβαίνει, τυπικώς, έως και στις αρχές της δεκαετίας του ’90). Αυτό με τις παρτιτούρες μπορεί να φαίνεται τρελό, τώρα, αλλά συνέβαινε. Αν και σε κάθε περίπτωση το πρόβλημα δεν το είχαν οι μουσικές –εκτός κι αν επί χούντας κατέθετες, σε νότες, τον… «Ύμνο του ΕΛΑΣ» με διαφορετικά λόγια και οι λογοκριτές-συνθέτες τον αναγνώριζαν– το υποτιθέμενο πρόβλημα το είχαν τα λόγια, και με τα λόγια παιζόταν ό,τι παιζόταν.

Άπαξ λοιπόν κι ένα τραγούδι εγκρινόταν… εγκρινόταν και τελείωνε η υπόθεση. Κυκλοφορούσε, εννοώ, σε δίσκο, στο label του οποίου αναγραφόταν και ο αριθμός πρωτοκόλλου του (ο αριθμός που έδειχνε πως είχε περάσει από τον προληπτικό έλεγχο δηλαδή) και άρα δεν υπήρχε πρόβλημα.

Υπό ποίαν έννοια, λοιπόν, λογοκρίθηκε ένα τραγούδι, όπως το «Σε καλή μεριά», που «χτυπήθηκε» σε δίσκο, έχοντας πάρει, εννοείται, και τον τότε δεκαψήφιο αριθμό λογοκρισίας (11098-348-71); Φυσικά, και κατά τη δική μου γνώμη (δεν χρειάζεται να το επαναλαμβάνουμε συνέχεια αυτό), στην περίπτωση τού «Σε καλή μεριά» του Εξαδάκτυλου δεν υπήρχε κανενός είδους λογοκρισία. Αν υπήρχε λογοκρισία το τραγούδι θα είχε κοπεί εξ αρχής και δεν θα τυπωνόταν σε βινύλιο.
Υπήρχε περίπτωση ένα τραγούδι να είχε «χτυπηθεί» σε δίσκο και εκ των υστέρων να λογοκριθεί; Να μαζευτούν δηλαδή οι δίσκοι, να ξαναπεράσει από τη λογοκρισία, να απαγορευτεί και να αντικατασταθεί από κάποιο άλλο; Εγώ τέτοια περίπτωση δεν ξέρω ή τουλάχιστον δεν μου έρχεται, τώρα, κάτι στο μυαλό. Αν κάποιος άλλος ξέρει, ας το καταθέσει… Προσοχή όμως! Μιλάμε για την πρωτογενή προληπτική λογοκρισία και όχι για ό,τι άλλο…

Τώρα, βάζοντας κάτω τη λογική (όπως, σε κάθε περίπτωση, πρέπει να κάνουμε) και διαβάζοντας τους στίχους τού «Σε καλή μεριά», συγχρόνως με τους στίχους των τραγουδιών (του Εξαδάκτυλου) «Τα παιδιά ειν’ εντάξει» και «Έχουν κακούς σκοπούς»… ποια στιχάκια νομίζετε, εσείς, πως θα μπορούσε ενδεχομένως να λογοκριθούν; Τις πιο πολλές πιθανότητες να λογοκρίνονταν θα είχαν τα στιχάκια των άλλων δύο τραγουδιών και όχι του «Σε καλή μεριά». Αυτό είναι το πιο σίγουρο. Δηλαδή, όταν περνάνε από τους λογοκριτές το... «κι αν κανείς σου πει καμιά κουβέντα βαριά/ ρώτα τον αν είναι αυτή χριστιανική συμπεριφορά» ή το «μη τους πιστεύεις, ότι κι αν πουν/ έχουνε όλοι κακούς σκοπούς» πώς είναι δυνατόν να κοπεί… «το μόνο που ζητάω, είναι μια ήσυχη γωνιά/ και σ’ όλους εσάς η ευχή μου είναι σε καλή μεριά»;

Ακόμη και στον ίδιον τον Πουλικάκο, σε κάποια μεταγενέστερη συνέντευξή του στο rocking.gr (11/8/2008), κάτι δεν κάθεται καλά:

«Λογοκρισία υπήρχε από τη στιγμή που θα έβγαζες δίσκο. Έπρεπε να τους δώσεις τα λόγια και τη μουσική. Γιατί και η μουσική πέρναγε από λογοκρισία. Τώρα, τί είδους λογοκρισία μπορεί να επιβληθεί στη μουσική... Βέβαια μας κόψανε ένα κομμάτι. Ενώ δεν κόψανε φερ’ ειπείν, το “Έχουν κακούς σκοπούς”, που είναι φανερό και από τον τίτλο, πού το πάμε, μας κόψανε ένα που λεγόταν “Σε καλή μεριά”, που ήταν ένα αυτοσαρκαστικό περισσότερο κομμάτι. Τώρα, ποιός ξέρει, τα μυαλά τους τί σκεφτήκαν. Ούτως ή άλλως, πρόκειται για αρρωστημένες καταστάσεις, να πούμε».

Σίγουρα η λογοκρισία ήταν μια αρρωστημένη κατάσταση, αλλά οι λογοκριτές, με βάση το δικό τους σκεπτικό και τα δικά τους δεδομένα, δεν ήταν σώνει και καλά ηλίθιοι ή μαλάκες. Έκαναν «σωστά» τη δουλειά τους, εκείνη για την οποίαν ήταν εντεταλμένοι, ήταν εκπαιδευμένοι στον αντικομμουνισμό π.χ. (αν μιλάμε για την εποχή της χούντας ή και πριν ή και μετά), και γενικώς ήξεραν τι έκοβαν και τι πέρναγαν. Και αν κάποιοι δεν ήξεραν, τα αφεντικά τούς πέταγαν από τη θέση τους κι έβαζαν άλλους «καλύτερους». Με την περίπτωσή μας, όμως, δεν υπήρχε τίποτα το επιλήψιμο (στους στίχους τού «Σε καλή μεριά»). Τίποτα που θα μπορούσε να ενοχλήσει έναν λογοκριτή· και γι’ αυτό το τραγούδι δεν κόπηκε, και γι’ αυτό το τραγούδι τυπώθηκε κανονικά σε δίσκο.

Γιατί, όμως, το «Σε καλή μεριά» αποσύρθηκε από το αρχικό δισκάκι και αντικαταστάθηκε από άλλο track (καθότι αυτό συνέβη); Υπάρχουν διάφοροι λόγοι, που θα μπορούσε να γίνει κάτι τέτοιο και που να μην έχουν ουδεμία σχέση με την προληπτική λογοκρισία. Θα πω για δύο.

Ξεκινώ με τον απίθανο. Κάποιος να άκουσε το τραγούδι. Να ζορίστηκε τόσο πολύ και να ζήτησε εκ των υστέρων εισαγγελική παρέμβαση. Για μένα... απλώς αδιανόητο.

Το πλέον πιθανό. Το «Σε καλή μεριά» είναι το χειρότερο τραγούδι του Εξαδάκτυλου. Ανέμπνευστο μουσικώς και με στίχους αδιάφορους. Όταν αυτό διαπιστώθηκε εκ των υστέρων μπορεί ο Τάσος Φαληρέας, μπορεί ο Αλέξανδρος Πατσιφάς να θέλησαν να το αλλάξουν, καθώς εκτός των άλλων αποκλείεται να μεταδιδόταν και από το ραδιόφωνο. Έτσι, μάνι-μάνι, ηχογραφήθηκε το «Έχουν κακούς σκοπούς» (που είναι πολύ καλό βεβαίως) και η υπόθεση... έκλεισε.