Πέμπτη 14 Ιουλίου 2016

Ήταν όντως λογοκριμένο το τραγούδι του Εξαδάκτυλου «Σε καλή μεριά» από το 1971 ή μήπως πρόκειται για παραμύθι;

Πριν λίγες ημέρες (5 Ιουλίου 2016) έγραψα για ένα αληθινά λογοκριμένο τραγούδι από την ιστορία του ελληνικού ροκ, τον «Μαυραγορίτη» των Λήδα-Σπύρος (μπορείτε να θυμηθείτε τα σχετικά εδώhttp://diskoryxeion.blogspot.gr/2016/07/blog-post_5.html). Υπήρχαν άλλα τραγούδια του ελληνικού ροκ εκείνης της εποχής (early seventies) που λογοκρίθηκαν; Υπήρχαν. Όμως υπήρχαν και κάποια που υποτίθεται πως λογοκρίθηκαν, χωρίς κάτι τέτοιο να έχει πραγματικά συμβεί. Ένα τέτοιο τραγούδι είναι και το «Σε καλή μεριά» του Εξαδάκτυλου (μουσική-στίχοι: Δημήτρης Πουλικάκος).
Κατ’ αρχάς όλοι γνωρίζουμε από χρόνια αυτή την ιστορία. Πως αρχικώς είχε κυκλοφορήσει το δισκάκι «Τα παιδιά ειν’ εντάξει/ Σε καλή μεριά» [Zodiac ZS 8224, 1971] και πως με το που τυπώθηκε αποσύρθηκε, για να κυκλοφορήσει τελικώς ως «Τα παιδιά ειν’ εντάξει/ Έχουν κακούς σκοπούς» [Zodiac ZS 8224, 1971]. Από πού το γνωρίζουμε αυτό; Κατ’ αρχάς από εκείνη την ιστορική συνέντευξη του Πουλικάκου στο Ποπ & Ροκ [#28, 6/1980]:
«Δίσκοι με τον Εξαδάχτυλο: “Τα παιδιά είναι εντάξει” με φλιπ-σάιντ το “Σε καλή μεριά”, το οποίο αφού βγήκε ο δίσκος το ’κοψε η λογοκρισία, αποσύρθηκε ο δίσκος, ξαναμπήκαμε στο στούντιο και κάναμε το κομμάτι “Έχουν κακούς σκοπούς”, το οποίο μπήκε φλιπ-σάιντ και έτσι κυκλοφόρησε το μικρό δισκάκι απ’ τη Λύρα».
Έπειτα το γνωρίζουμε από δεκάδες σχετικά άρθρα και βεβαίως από διάφορα λεγόμενα του ιδίου του Πουλικάκου σε περιοδικά, sites, ακόμη και στην τηλεόραση (στην εκπομπή Μηχανή του Χρόνου τού άσχετου μ’ αυτά τα θέματα παρουσιαστή της) όλα τα μετέπειτα χρόνια. Όλοι, λοιπόν, το είχαμε πιστέψει – νομίζαμε ότι έτσι είχε συμβεί. Κι εγώ φυσικά (παλαιότερα), επειδή δεν είχα ενδιαφερθεί ν’ ασχοληθώ και να το ψάξω. Τώρα, όμως, επειδή, το ψάχνω (το ψάχνω γενικότερα με την λογοκρισία στο ελληνικό ροκ) λέω να καταθέσω μιαν άλλη, μια διαφορετική από την επικρατούσα άποψη. Είναι στην κρίση σας. Όπως πάντα. Αν έχω δίκιο ή όχι θα πείτε κι εσείς…
Κατ’ αρχάς να πούμε πως μιλάμε για την προληπτική λογοκρισία επί δικτατορίας. Το ότι ήσουν υποχρεωμένος να καταθέσεις στη Γενική Γραμματεία Τύπου και Πληροφοριών, στη Διεύθυνση Εποπτείας και πιο συγκεκριμένα στο Τμήμα Θεαμάτων και Ακροαμάτων τους στίχους, αλλά και τις παρτιτούρες των τραγουδιών σου (μια διαδικασία που ξεκίνησε, ως γνωστόν, πριν τη δικτατορία κι έφθασε να συμβαίνει, τυπικώς, έως και στις αρχές της δεκαετίας του ’90). Αυτό με τις παρτιτούρες μπορεί να φαίνεται τρελό, τώρα, αλλά συνέβαινε. Αν και σε κάθε περίπτωση το πρόβλημα δεν το είχαν οι μουσικές –εκτός κι αν επί χούντας κατέθετες, σε νότες, τον… «Ύμνο του ΕΛΑΣ» με διαφορετικά λόγια και οι λογοκριτές-συνθέτες τον αναγνώριζαν– το υποτιθέμενο πρόβλημα το είχαν τα λόγια, και με τα λόγια παιζόταν ό,τι παιζόταν.
Άπαξ λοιπόν κι ένα τραγούδι εγκρινόταν… εγκρινόταν και τελείωνε η υπόθεση. Κυκλοφορούσε, εννοώ, σε δίσκο, στο label του οποίου αναγραφόταν και ο αριθμός πρωτοκόλλου του (ο αριθμός που έδειχνε πως είχε περάσει από τον προληπτικό έλεγχο δηλαδή) και άρα δεν υπήρχε πρόβλημα.
Υπό ποίαν έννοια, λοιπόν, λογοκρίθηκε ένα τραγούδι, όπως το «Σε καλή μεριά», που «χτυπήθηκε» σε δίσκο, έχοντας πάρει, εννοείται, και τον τότε δεκαψήφιο αριθμό λογοκρισίας (11098-348-71); Φυσικά, και κατά τη δική μου γνώμη (δεν χρειάζεται να το επαναλαμβάνουμε συνέχεια αυτό), στην περίπτωση τού «Σε καλή μεριά» του Εξαδάκτυλου δεν υπήρχε κανενός είδους λογοκρισία. Αν υπήρχε λογοκρισία το τραγούδι θα είχε κοπεί εξ αρχής και δεν θα τυπωνόταν σε βινύλιο.
Υπήρχε περίπτωση ένα τραγούδι να είχε «χτυπηθεί» σε δίσκο και εκ των υστέρων να λογοκριθεί; Να μαζευτούν δηλαδή οι δίσκοι, να ξαναπεράσει από τη λογοκρισία, να απαγορευτεί και να αντικατασταθεί από κάποιο άλλο; Εγώ τέτοια περίπτωση δεν ξέρω ή τουλάχιστον δεν μου έρχεται, τώρα, κάτι στο μυαλό. Αν κάποιος άλλος ξέρει, ας το καταθέσει… Προσοχή όμως! Μιλάμε για την πρωτογενή προληπτική λογοκρισία και όχι για ό,τι άλλο…

Τώρα, βάζοντας κάτω τη λογική (όπως, σε κάθε περίπτωση, πρέπει να κάνουμε) και διαβάζοντας τους στίχους τού «Σε καλή μεριά», συγχρόνως με τους στίχους των τραγουδιών (του Εξαδάκτυλου) «Τα παιδιά ειν’ εντάξει» και «Έχουν κακούς σκοπούς»… ποια στιχάκια νομίζετε, εσείς, πως θα μπορούσε ενδεχομένως να λογοκριθούν; Τις πιο πολλές πιθανότητες να λογοκρίνονταν θα είχαν τα στιχάκια των άλλων δύο τραγουδιών και όχι του «Σε καλή μεριά». Αυτό είναι το πιο σίγουρο. Δηλαδή, όταν περνάνε από τους λογοκριτές το... «κι αν κανείς σου πει καμιά κουβέντα βαριά/ ρώτα τον αν είναι αυτή χριστιανική συμπεριφορά» ή το «μη τους πιστεύεις, ότι κι αν πουν/ έχουνε όλοι κακούς σκοπούς» πώς είναι δυνατόν να κοπεί… «το μόνο που ζητάω, είναι μια ήσυχη γωνιά/ και σ’ όλους εσάς η ευχή μου είναι σε καλή μεριά»;
Ακόμη και στον ίδιον τον Πουλικάκο, σε κάποια μεταγενέστερη συνέντευξή του στο rocking.gr (11/8/2008), κάτι δεν κάθεται καλά:
«Λογοκρισία υπήρχε από τη στιγμή που θα έβγαζες δίσκο. Έπρεπε να τους δώσεις τα λόγια και τη μουσική. Γιατί και η μουσική πέρναγε από λογοκρισία. Τώρα, τί είδους λογοκρισία μπορεί να επιβληθεί στη μουσική... Βέβαια μας κόψανε ένα κομμάτι. Ενώ δεν κόψανε φερ’ ειπείν, το “Έχουν κακούς σκοπούς”, που είναι φανερό και από τον τίτλο, πού το πάμε, μας κόψανε ένα που λεγόταν “Σε καλή μεριά”, που ήταν ένα αυτοσαρκαστικό περισσότερο κομμάτι. Τώρα, ποιός ξέρει, τα μυαλά τους τί σκεφτήκαν. Ούτως ή άλλως, πρόκειται για αρρωστημένες καταστάσεις, να πούμε».
Σίγουρα η λογοκρισία ήταν μια αρρωστημένη κατάσταση, αλλά οι λογοκριτές, με βάση το δικό τους σκεπτικό και τα δικά τους δεδομένα, δεν ήταν σώνει και καλά ηλίθιοι ή μαλάκες. Έκαναν «σωστά» τη δουλειά τους, εκείνη για την οποίαν ήταν εντεταλμένοι, ήταν εκπαιδευμένοι στον αντικομμουνισμό π.χ. (αν μιλάμε για την εποχή της χούντας ή και πριν ή και μετά), και γενικώς ήξεραν τι έκοβαν και τι πέρναγαν. Και αν κάποιοι δεν ήξεραν, τα αφεντικά τούς πέταγαν από τη θέση τους κι έβαζαν άλλους «καλύτερους». Με την περίπτωσή μας, όμως, δεν υπήρχε τίποτα το επιλήψιμο (στους στίχους τού «Σε καλή μεριά»). Τίποτα που θα μπορούσε να ενοχλήσει έναν λογοκριτή· και γι’ αυτό το τραγούδι δεν κόπηκε, και γι’ αυτό το τραγούδι τυπώθηκε κανονικά σε δίσκο.
Γιατί, όμως, το «Σε καλή μεριά» αποσύρθηκε από το αρχικό δισκάκι και αντικαταστάθηκε από άλλο track (καθότι αυτό συνέβη); Υπάρχουν διάφοροι λόγοι, που θα μπορούσε να γίνει κάτι τέτοιο και που να μην έχουν ουδεμία σχέση με την προληπτική λογοκρισία. Θα πω για δύο.
Ξεκινώ με τον απίθανο. Κάποιος να άκουσε το τραγούδι. Να ζορίστηκε τόσο πολύ και να ζήτησε εκ των υστέρων εισαγγελική παρέμβαση. Για μένα... απλώς αδιανόητο.
Το πλέον πιθανό. Το «Σε καλή μεριά» είναι το χειρότερο τραγούδι του Εξαδάκτυλου. Ανέμπνευστο μουσικώς και με στίχους αδιάφορους. Όταν αυτό διαπιστώθηκε εκ των υστέρων μπορεί ο Τάσος Φαληρέας, μπορεί ο Αλέξανδρος Πατσιφάς να θέλησαν να το αλλάξουν, καθώς εκτός των άλλων αποκλείεται να μεταδιδόταν και από το ραδιόφωνο. Έτσι, μάνι-μάνι, ηχογραφήθηκε το «Έχουν κακούς σκοπούς» (που είναι πολύ καλό βεβαίως) και η υπόθεση... έκλεισε.

20 σχόλια:

  1. το τραγουδι είναι σιγουρα το χειροτερο του εξαδακτυλου απο κει και περα τι εγινε δεν ξερω

    Α.Κ.

    ΑπάντησηΔιαγραφή
    Απαντήσεις
    1. Πάντως εκείνο που δεν έγινε είναι λογοκρισία. Το τραγούδι εγκρίθηκε, πήρε αριθμό και τυπώθηκε σε δίσκο.

      Διαγραφή
  2. Όντως, αδιάφορο στην καλύτερη. Παρόλα αυτά, πλασάρεται πιο ακριβά από τους "Κακούς Σκοπού" (όποτε προσφέρεται για πώληση), λόγω της δυσκολίας του να βρεθεί. Λίγο άδικο.
    Πιο ενδιαφέρουσα κατά τη γνώμη μου είναι η περίπτωση της b-side Ομολογίας του Δημητρίου, η οποία κόπηκε για να μπει στη θέση του το "Λέγοντας και Κλαίγοντας". Προλαβαίνω το Φώντα, ο οποίος έχει ήδη κάνει αναφορά εδώ:
    http://diskoryxeion.blogspot.gr/2015/04/blog-post_28.html

    ΑπάντησηΔιαγραφή
    Απαντήσεις
    1. Στην περίπτωση της «Ομολογίας», πάντως, δεν υπάρχει ούτε υπόνοια λογοκρισίας. Καθότι αποσύρεται ένα ορχηστρικό (που δεν είχε ουδεμία σχέση με τον… Ύμνο του ΕΛΑΣ), για να πάρει τη θέση του ένα τραγούδι.
      Πιθανώς εμπορικοί λόγοι να επέβαλαν τη συγκεκιμένη αντικατάσταση ή κάτι άλλο, ίσως, που δεν το γνωρίζουμε…

      Διαγραφή
    2. Μάλλον εμπορικοί οι λόγοι, εκτός κι αν είχαν προσυμφωνήσει να κυκλοφορήσει μια κοπή (500 π.χ. αντίτυπα) με το Ομολογία και μετά το "εμπορικό".

      Διαγραφή
  3. Το ανόητο μέρος ενός τρις-ανόητου ανώνυμου σχολίου που έλαβα το πρωί.

    >>Η προληπτική λογοκρισία καταργήθηκε τον Νοέμβριο του 1969. Απο κει και πέρα μπορούσες να εκδίδεις ό,τι βιβλίο ή δίσκο ήθελες, αρκεί αμέσως μετά να το έστελνες στην επιτροπή λογοκρισίας (η οποία αποφαινόταν φυσικά εκ των υστέρων).<<

    Πρόκειται για τον γνωστό ηλίθιο.
    Στον άσχετο αυτόν, που μιλάει για «προληπτικές λογοκρισίες» διαβάζοντας το δισκορυχείον (ο τύπος είναι μεγάλος γρόθος, καθώς δεν καταλαβαίνει αυτά που γράφω), θα πρέπει κάποιος να του πει πως η προληπτική λογοκρισία καταργήθηκε το φθινόπωρο του ’69 μόνο για τα έντυπα, όχι για τα ΘΕΑΜΑΤΑ και τα ΑΚΡΟΑΜΑΤΑ.
    Ταινίες και τραγούδια δηλαδή πέρναγαν, κανονικά, από προληπτικό έλεγχο.

    ΑπάντησηΔιαγραφή
    Απαντήσεις
    1. Κύριε τρούσα μου,ψάχνε-ψάχνε,όλο και κάποια μαλακία θα βρείς να προσθέσεις στη φαρμακόγλωσσά σου....Γιατί δε με φωνάζεις να με ανακρίνεις αυτοπροσώπως και να σου δώσω τις απαντήσεις που χρειάζεσαι???

      Διαγραφή
    2. Κατ’ αρχάς δεν ξέρω κανέναν που να λέγεται… ‘ποιός είμαι;... που πάω;... πόθεν έρχομαι;...’. Περαιτέρω δεν γουστάρω να… φωνάξω κανέναν και πολύ περισσότερο να… ανακρίνω κανέναν.

      Άμα θες να πεις κάτι, επί της ουσίας –ακόμη και ανώνυμα– κάνε το, είσαι ελεύθερος, δίχως να καταχραστείς, όμως, το χώρο της φιλοξενίας.

      Διαγραφή
  4. xx:

    https://www.youtube.com/watch?v=owwQCS3ppas

    ΑπάντησηΔιαγραφή
    Απαντήσεις
    1. Μεταφερόμαστε από το cbox…

      Όποιος βρει τις περισσότερες ασυναρτησίες που ακούγονται στο link του… μηχανητουχρόνου θα τον παραδεχθώ.

      Διαγραφή
    2. Αργείτε και θα πάρουν αέρα οι… αντιδραστικοί.

      Δεν χρειάζεται να πω πως η «Γενιά μας» και οι «Αετοί» των Poll δεν είχαν κανένα πρόβλημα με τη λογοκρισία (εννοείται πως είχαν πάρει αριθμό άδειας), αφού το δισκάκι κυκλοφόρησε σε χιλιάδες αντίτυπα (είναι από τα πιο συνηθισμένα 45άρια του ελληνικού ροκ).
      Είναι, δε, αστείο να μιλάμε για «λογοκρισίες», όταν οι «Αετοί» μεταδίδονταν, δίχως κανένα πρόβλημα, από την τηλεόραση της ΥΕΝΕΔ (μέχρι και τον μακαρίτη τον Ντάνο Λυγίζο έχει πιάσει το κλιπ)…

      https://www.youtube.com/watch?v=5jBEdKl7buM

      Εμένα το πρόβλημά μου δεν είναι σώνει και καλά το τι μπορεί να λέει ο Τουρνάς, ο Πουλικάκος ή ο οποιοσδήποτε άλλος τραγουδοποιός. Το πρόβλημά μου είναι οι άσχετοι «δημοσιογράφοι», που ασχολούνται μ’ αυτά τα θέματα, δίχως να ξέρουν τι τους γίνεται…

      Να πάει αυτός ο… Μηχανητουχρόνου πως-τον-λένε και να πει του Τουρνά… για κάτσε φίλε μου, οι «Αετοί» τυπώθηκαν σε 45άρι (είχε βρωμίσει ο τόπος με τα δισκάκια σας) τινι τρόπω λογοκρίθηκαν; Το τραγούδι το μετέδιδε η ΥΕΝΕΔ. Είναι δυνατόν η ΥΕΝΕΔ το 1972 να μετέδιδε… λογοκριμένο τραγούδι; Να δούμε τι θα έλεγε, τότε, ο Τουρνάς…

      Διαγραφή
  5. Υπάρχει περίπτωση ο Τουρνάς ν'αναφερόταν σε λογοκρισία συγκεκριμένων στίχων και όχι σε ολόκληρο το κομμάτι(?)

    ΑπάντησηΔιαγραφή
    Απαντήσεις
    1. Είναι εκατοντάδες τα τραγούδια που έχουν κυκλοφορήσει, πριν, κατά τη διάρκεια και μετά την δικτατορία, και στα οποία αλλάχτηκαν κάποιες λέξεις από την λογοκρισία (φυσικά, τα περισσότερα απ’ αυτά δεν είναι του ελληνικού ροκ, είναι έντεχνα κ.λπ.).

      Το να σου αλλάξουν μια-δυο λέξεις είναι φυσικά κι αυτό παρέμβαση, αλλά δεν είναι το ίδιο με το να κοπεί εντελώς ένα τραγούδι (πόσω μάλλον ένας ολάκερος δίσκος) και να μην κυκλοφορήσει καθόλου.

      Στο βίντεο του… Μηχανητουχρόνου ακούμε τον Τουρνά να λέει:

      «Στη “Γενιά μας” λεγόντουσαν διάφορα πράγματα. Δεν ξέρω για ποιο λόγο… και αυτό είχε κοπεί. Υπήρχε ένα άλλο τραγούδι που λεγόταν “Aετοί”…».

      Δεν μιλάει δηλαδή ο Τουρνάς για… κάποιες λέξεις, που μπορεί να αντικαταστάθηκαν. Αναφέρεται στα τραγούδια, γενικώς. Πιθανώς να εννοεί πως τα τραγούδια δεν μεταδίδονταν από το ραδιόφωνο και την τηλεόραση – κάτι που δεν ισχύει από τη στιγμή που υπάρχει βίντεο της ΥΕΝΕΔ με τους «Αετούς».

      Επίσης στην Ιστορία των Poll από το 1975 ο Τουρνάς δεν αφήνει κανένα απολύτως υπονοούμενο για λογοκρισίες και τέτοια πράγματα. Απεναντίας λέει πως τα τραγούδια ακούγονταν κανονικά ΚΑΙ στο Ελατήριον. Ενώ πιο πριν λέει πως: «οι εμφανίσεις στην τηλεόραση δεν είναι βέβαια όπως στην αρχή, αλλά είναι πάλι αρκετές (σ.σ. σκέψου τι γινότανε!)».

      Διαγραφή
    2. Πιο πιθανό είναι να εννοούσε ότι το τραγούδι είχε λογοκριθεί (και όχι κοπεί) σε κάποια από τα "διάφορα πράγματα" που λέγονταν (συντακτικό λάθος δηλαδή, κάτι σύνηθες σε βιντεοσκοπημένες συνεντέυξεις). Σε διαφορετική περίπτωση... το'χει χάσει και δε θυμάται.
      Πάντως, βασισμένοι στο παράδειγμα της έγκρισης της παρτιτούρας με τον εθνικό ύμνο, είναι σαφές ότι η επιτροπή λογοκρισίας ούτε είχε, ούτε απασχολούσε μουσικούς.

      Διαγραφή
    3. >>Πιο πιθανό είναι να εννοούσε ότι το τραγούδι είχε λογοκριθεί (και όχι κοπεί) σε κάποια από τα "διάφορα πράγματα"<<

      Ποτέ δεν έχει γίνει καμμία τέτοια αναφορά από τον Τουρνά. Πως κόπηκαν λέξεις από τη «Γενιά μας» ή τους «Αετούς» και πως αντικαταστάθηκαν από άλλες. Αν υπήρχαν τέτοια ζόρια θα τα είχε πει ο Τουρνάς αυτά από το ’75, όταν έγραψε την ιστορία των Poll. Δεν μπορεί να μην τα θυμόταν τότε και να τα θυμήθηκε δεκαετίες αργότερα.

      Κάποιος βλάκας του σάιτ antifonies.gr έχει πάρει copy-paste κομμάτια του δικού μου κειμένου για τους Poll, χωρίς να το λέει (π.χ. δες τη φράση «ως support στη συναυλία του Mal στον Ορφέα, την 9/4/1971»), έχοντας προσθέσει ανάμεσα διάφορες μπούρδες. Όπως αυτή:
      «Τα τραγούδια: ‘Η γενιά μας’ & ‘Οι αετοί’ ήταν απαγορευμένα και δεν παιζόταν σε ραδιόφωνο και τηλεόραση»!
      Φυσικά, και αυτό μπορεί να το έκανε copy-paste από προηγούμενο άσχετο κείμενο – δεν θα κάτσω τώρα να ψάξω τις μπούρδες που γράφει ο καθένας.
      Για να φανταστεί κάποιος τι βλάκας είναι ο άνθρωπος αυτός (από τις antifonies) ας σκεφτεί πως έχει ενθέσει στο «κείμενό του» και το κλιπάκι των «Αετών» από την ΥΕΝΕΔ!!

      >>Πάντως, βασισμένοι στο παράδειγμα της έγκρισης της παρτιτούρας με τον εθνικό ύμνο, είναι σαφές ότι η επιτροπή λογοκρισίας ούτε είχε, ούτε απασχολούσε μουσικούς.<<

      Να μην συμπεραίνεις… για καταστάσεις που δεν γνωρίζεις (το λέω κάπως απότομα).
      Στις επιτροπές λογοκρισίας συμμετείχαν μουσικοσυνθέτες, σκηνοθέτες, κριτικοί κινηματογράφου, συγγραφείς, καθηγητές πανεπιστημίων, δημοσιογράφοι κ.λπ. Γενικώς, γνωστά ονόματα των χώρων. Έχουν δημοσιευτεί κατά καιρούς (ονόματα). Όποιοι ψάχνουν τα ξέρουν.
      Αυτό το περί «εθνικού ύμνου» ακούγεται σαν ανέκδοτο. Όποιος έχει στα χέρια του τέτοιο χαρτί (έγκρισης τραγουδιού με άλλους στίχους και με μουσική από τον εθνικό ύμνο) να το δημοσιεύσει.
      Το να θέλεις να γελοιοποιήσεις έναν αντιδραστικό, οπωσδήποτε, μηχανισμό, δεν βοηθά στο να καταλάβεις το «παραμέσα» του. Πάνω σε τι ιδεολογικοπολιτικές βάσεις, δηλαδή, στηρίχτηκε η λογοκρισία, πριν, κατά τη διάρκεια, και μετά τη δικτατορία.

      Διαγραφή
    4. Έχεις απόλυτο δίκιο Φώντα (για το κομμάτι του εθνικού ύμνου), γι'αυτό άλλωστε λέω χαρακτηριστικά "βασισμένοι στο παράδειγμα", λαμβάνοντας δηλαδή ως δεδομένο ότι ίσχυε.

      Διαγραφή
  6. Καταθέτω εδώ, τι έλεγε ο Πουλικάκος για τη λογοκρισία το 1971.
    (ΕΡ. = ερώτηση δημοσιογράφου, ΑΠ. = απάντηση Πουλικάκου)

    Για τη λογοκρισία των… εταιρειών:
    «ΑΠ.: Επίσης θα έπρεπε οι εταιρείες ν’ αφήνουν ελευθερία και να καταργήσουν τη λογοκρισία. Είναι εξωφρενικό όταν σου λένε, ότι μπορεί να σου κόψουν κομμάτι από τη μουσική, επειδή αγνοούν τον αυτοσχεδιασμό. Ο Χαλκιάς δεν αυτοσχεδιάζει;
    Θα κόβανε και τον Μπετόβεν!»

    Για τη λογοκρισία την κανονική:
    «ΕΡ.: Από δίσκους πώς πάτε;
    ΑΠ.: Λίαν προσεχώς θα κυκλοφορήσει το άλμπουμ.
    ΕΡ.: Αφού δεν σας αφήνουν [!!!]
    ΑΠ.: Ποιος το είπε; Τουλάχιστον το κατά δύναμη. Τα κομμάτια του έχουν περάσει και από τη λογοκρισία.
    [σ.σ. Στη συνέντευξη αναφέρεται μόνο το “Σκόνη, Πέτρες, Λάσπη”, ως “πέτρες, χώμα, λάσπη”, απ’ αυτά που δεν είχαν κυκλοφορήσει ήδη (“Ανεπρόκοπος”, “Έχουν Κακούς Σκοπούς”).]
    (Αποσπάσματα από συνέντευξη στην εφημερίδα Μουσική Γενιά, 12 Φεβρουαρίου, 1972)

    «Τα κομμάτια μας κύριοι πέρασαν τη λογοκρισία χωρίς καμία αλλαγή (και πώς βγάλατε το συμπέρασμα ότι κάναμε αλλαγές;) Το μόνο κομμάτι που κόπηκε απ’ τη λογοκρισία ήταν στον πρώτο μας δίσκο (συγκεκριμένα το “Σε καλή μεριά”) και προκειμένου ν’ αλλάξουμε τους στίχους, αποσύραμε το δίσκο και τον ξανακυκλοφορήσαμε με άλλο φλιπ-σάιντ, προφανώς εις βάρος της εμπορικής κυκλοφορίας του.
    Όσο για τις μπηχτές “θα κυκλοφορήσει ο δίσκος γιατί οι μουσικοί πρέπει να φάνε” αν περιμέναμε να φάμε από τα ποσοστά των δίσκων, λυπάμαι αλλά δεν θα υπήρχα για να σας γράφω τώρα.»
    (Απάντηση Πουλικάκου, σε γράμμα που τον κατηγορούσε - Μουσική Γενιά, 25 Μαρτίου, 1972)

    Αφού λοιπόν, όπως παραδέχεται και ο ίδιος ο Πουλικάκος, τα τραγούδια περνούσαν από τη λογοκρισία (και παίρνανε το ΟΚ, κόβονταν, ή γίνονταν κάποιες αλλαγές), προτού κυκλοφορήσουν και προτού ηχογραφηθούν, πώς έγινε να μπει θέμα λογοκρισίας για ένα τραγούδι που είχε κυκλοφορήσει ήδη σε δίσκο; Ας μας το εξηγήσει ο ίδιος, γιατί εδώ και δεκαετίες μιλάει με υπονοούμενα.
    Επίσης, ή απόσυρση του “Έχουν Κακούς Σκοπούς”, σήμαινε ότι δεν κόπηκαν άλλα αντίτυπα πέραν των πρώτων. Δεν είχε βγει καμιά διαταγή (όπως για τους δίσκους του Θεοδωράκη, ας πούμε) να αποσυρθούν τα αντίτυπα και από τα δισκάδικα που είχαν προλάβει να προμηθευτούν το σινγκλ. Γι’ αυτό και το βρήκαμε να περιμένει στα ράφια, ανάμεσα σε άλλα δισκάκια της Zodiac, σε μαγαζιά της Θεσσαλονίκης και δεν ξέρω πού αλλού, γύρω στα δεκαπέντε χρόνια αργότερα.

    Για το άλμπουμ του Εξαδάκτυλου, που δεν κυκλοφόρησε τότε, υπάρχει και μια είδηση στο τελευταίο τεύχος της Μουσικής Γενιάς (27 Μαϊου, 1972), που αποδεικνύει ότι οι ηχογραφήσεις των κομματιών του, άρχισαν αφού είχαν ήδη περάσει από τη λογοκρισία:
    «Ο ΕΞΑΔΑΚΤΥΛΟΣ άρχισε ήδη την ηχογράφηση ενός μεγάλου δίσκου, που θα περιέχει κυρίως συνθέσεις του συγκροτήματος. Οι ηχογραφήσεις γίνονται σταδιακά και προβλέπεται ότι ο δίσκος δεν θα κυκλοφορήσει πριν από το τέλος του καλοκαιριού.»

    ΑπάντησηΔιαγραφή
    Απαντήσεις
    1. Ευχαριστούμε για τα αποσπάσματα.

      >>Το μόνο κομμάτι που κόπηκε απ’ τη λογοκρισία ήταν στον πρώτο μας δίσκο (συγκεκριμένα το “Σε καλή μεριά”) και προκειμένου ν’ αλλάξουμε τους στίχους, αποσύραμε το δίσκο και τον ξανακυκλοφορήσαμε με άλλο φλιπ-σάιντ, προφανώς εις βάρος της εμπορικής κυκλοφορίας του.<<

      Αυτό είναι το ανήκουστο.

      Ότι δηλαδή πρώτα κυκλοφόρησε ο δίσκος με το «Σε καλή μεριά» (έχοντας περάσει από τη λογοκρισία, κι έχοντας εγκριθεί) και πως μετά ζητήθηκε ν’ αλλαχτούν τα λόγια!
      (Και σιγά τα λόγια, όπως προείπαμε, που θα μπαίνανε στο στόχαστρο της λογοκρισίας).

      Διαγραφή
    2. Υπάρχει ένας δίσκος, που κυκλοφόρησε μέσα στο 1973, σε δύο εκδοχές με τον ίδιο κωδικό (αλλά με διαφορετικό χρωματικό φόντο).
      Είναι οι "μέρες αγάπης" των Σπάνου - Παπαδόπουλου. Τα τραγούδια ίδια εκτός από δύο. Στη μια εκδοχή το "νάνι - νάνι" και το "ένα πουλί στην ποταμιά" και στην άλλη το "οκτώ μικρά παιδιά" και το "ένα παλληκάρι" όλα με την φωνή της Γαλάνη. Σε αντίθεση με ότι βρήκα στο διαδίκτυο, σύμφωνα με την μαρτυρία κάποιου γνωστού μου που τους αγόρασε εκείνη την εποχή, πρώτος κυκλοφόρησε αυτός με τα "οκτώ μικρά παιδιά" και το "ένα παλληκάρι" ο οποίος αποσύρθηκε από τη λογοκρισία. Τον ισχυρισμό του ας πούμε ενισχύει το γεγονός πως τα τραγούδια αυτά κυκλοφόρησαν ξανά στη μεταπολίτευση (1975) στη συλλογή της Γαλάνη "Λεπτομέρειες". Άλλα στοιχεία δεν έχω...
      Υποθέτω πως εκ των υστέρων λογοκρισία θα πρέπει να υπήρξε το 1966 στη "Μυθολογία" με το "ο Τζώνης ο μπόγιας" χωρίς κι εδώ να ξέρω κάτι περισσότερο.

      Ι.Χ.

      Διαγραφή
    3. Για την περίπτωση της «Μυθολογίας» η γνώμη μου είναι πως ο δίσκος υπέστη επέμβαση λόγω της αλλαγής του καθεστώτος. Όταν ήρθε η χούντα, δηλαδή, κάποιοι δίσκοι που είχαν κυκλοφορήσει νωρίτερα επανεξετάστηκαν κάτω από τις «νέες συνθήκες» και με το νέο… προσωπικό.
      Δεν συνέβη μόνο με τη «Μυθολογία» αυτό, συνέβη και μ’ άλλους δίσκους.

      Για την περίπτωση με τα τραγούδια της Γαλάνη η γνώμη μου είναι πως δεν πρόκειται περί λογοκρισίας. Τα τραγούδια είναι «ακίνδυνα», άμα τ’ ακούσει κάποιος. Μάλιστα το «Ένα παλληκάρι» υπάρχει και στο βιβλίο με τους στίχους του Λευτέρη Παπαδόπουλου [Κάκτος] κι εκεί δεν αναφέρεται τίποτα περί λογοκρισίας, όταν γίνονται σχετικές αναφορές για διάφορα άλλα τραγούδια.

      Όταν από τη λογοκρισία της εποχής (1972) είχε περάσει η στροφή του Γιάννη Ρίτσου «Δάχτυλα και γόνατα/ στήθια και σαγόνια/ μεσ’ στο μούστο ΜΑΤΩΜΕΝΑ/ ΚΟΚΚΙΝΕΣ ΦΩΝΕΣ κι ιδρώτας στις κατηφοριές/ το χρυσό κακάρισμα της κότας» (μουσική Μαμαγκάκης, τραγούδι Πουλόπουλος) είναι αστείο να συζητάμε (περί λογοκρισίας) για τους συγκεκριμένους στίχους του Παπαδόπουλου.

      Διαγραφή