«Ο μαυραγορίτης» του ντουέτου ΛΗΔΑ-ΣΠΥΡΟΣ ήταν ένα από τα μετρημένα στα δάκτυλα τραγούδια του ελληνικού ροκ, που άρθρωσαν προοδευτικό λόγο επί δικτατορίας και γι’ αυτό δεν δισκογραφήθηκαν

Δεν ήταν πολλά τα τραγούδια του ελληνικού ροκ, που συνάντησαν σοβαρά προβλήματα από τη λογοκρισία στα χρόνια της δικτατορίας. Αντιθέτως, ήταν πολλά τα τραγούδια του «έντεχνου», που είτε κόπηκαν ολοσχερώς (και δεν αναφέρομαι στα τραγούδια του Θεοδωράκη), είτε «βελτιώθηκαν» επί το ευπρεπέστερον (δηλαδή πετσοκόφτηκαν κανονικά). Πάντως «Ο μαυραγορίτης» σε μουσική Λήδας Χαλκιαδάκη και στίχους Ανδρέα Αγγελάκη δεν ήταν απλώς ένα τραγούδι με στίχους που «έτσουζαν», ήταν γενικώς ένα πολύ καλό τραγούδι απ’ όποια πλευρά και να το έβλεπες – κι απ’ αυτή την άποψη η λογοκριτική επέμβαση, που υπήρξε απόλυτη, έδρασε διπλά και τριπλά.

Να πούμε λοιπόν πως «Ο μαυραγορίτης» ακουγόταν στο Κύτταρο τον χειμώνα του 1972-73 –όταν το ντουέτο Λήδα-Σπύρος είχε ήδη κυκλοφορήσει το LP «Ηλεκτρικός Αποσπερίτης» [Philips 6331042, 1972]– μαζί με το «Ωραία που ’ναι σήμερα», τον «Μάγο του βουνού» και τις «Μηχανές μου», δημιουργώντας, υποθέτω, μια κάποια… αγωνιστική ατμόσφαιρα. Μάλιστα αυτή η ατμόσφαιρα θα πρέπει να φορτιζόταν ακόμη περισσότερο μετά τα γεγονότα της Νομικής (μετά τον Φλεβάρη του ’73 δηλαδή), όταν οι Λήδα-Σπύρος άρχισαν να τραγουδούν και την 10λεπτη «Μπαλάντα του Φώτη» (εμπνευσμένη από τη Νομική), η οποία όμως δεν καταγράφηκε ποτέ στη δισκογραφία.

Κούρος #12 (Νοέμβριος 1972)

Τον Νοέμβριο του 1972, στο δωδέκατο τεύχος του περιοδικού Κούρος, υπάρχει μια σελίδα αφιερωμένη στους Λήδα-Σπύρος – ένα προσωπικό σημείωμά τους και λίγοι στίχοι από τα τραγούδια τους. Το σημείωμα εκείνο έλεγε:

«Είμαστε οι Ειρήνη-Λήδα Χαλκιαδάκη και ο Σπύρος Βλασσόπουλος. Δεν έχουμε προλάβει ακόμα να… παντρευτούμε, αλλά το ίδιο μας κάνει. Μαζί μένουμε, μαζί τραγουδάμε, μαζί γράφουμε τα τραγούδια μας, με συνεργάτη τον ποιητή Ανδρέα Αγγελάκη. Ονομάζουμε “Ηλεκτρικό Αποσπερίτη” το LP που ηχογραφήσαμε 6 φίλοι μουσικοί κι εμείς, σε 60 συνολικά ώρες».

Ακολουθούν αποσπάσματα στίχων ορισμένων τραγουδιών τους, μεταξύ των οποίων και του «Μαυραγορίτη» με την επισήμανση «κομμένο από την λογοκρισία» (μαγκιά, μικρή ή μεγαλύτερη, του Λεωνίδα Χρηστάκη).

Το τραγούδι καταγράφηκε για πρώτη φορά σε βινύλιο το 1974 (προφανώς στη Μεταπολίτευση πια) σ’ ένα δισκάκι 45 στροφών, το «Έλα να δης τον τόπο μου/ Ο μαυραγορίτης» [Philips 6060213], όμως και τότε λογοκρίθηκε! Εννοώ πως και σ’ αυτή τη δισκογραφημένη εκδοχή μια «επικίνδυνη» λέξη αντικαταστάθηκε από κάποια άλλη. Πιο συγκεκριμένα, το δίστιχο «ανοίγει κι ένα καμπαρέ για τους Αμερικάνους/ μα πρώτος και καλλίτερος στους εθνικούς εράνους», έγινε «ανοίγει κι ένα καμπαρέ για τους Αμερικάνους/ μα πρώτος και καλλίτερος στους σχολικούς εράνους».

Άκου «σχολικούς εράνους»! Άλλο νόημα είχαν οι «εθνικοί έρανοι» της Φρειδερίκης για τις «Παιδουπόλεις» ας πούμε κι άλλο οι… σχολικοί έρανοι (για σκουπιδοτενεκέδες ή κουρτίνες). Anyway…

Λήδα-Σπύρος και Black Lovers στην τηλεόραση του ΕΙΡΤ την Τρίτη 10/7/1973

Πάντως, και για να μην δημιουργούνται εσφαλμένες εντυπώσεις, οι Λήδα-Σπύρος δεν ήταν κάποιο… αντιστασιακό ντούο, που κυνηγήθηκε από το δικτατορικό καθεστώς ή αποκλείστηκε δια παντός από τα κρατικά μέσα και τον Τύπο (λόγω «Μαυραγορίτη»), αφού είναι σε όλους γνωστόν πως είχαν εμφανισθεί στο 12^ο Ελληνικό Φεστιβάλ Τραγουδιού (Θεσσαλονίκη 12-14 Σεπτεμβρίου 1973) με το «Όταν θα γεννηθή ο γυιός σου» – ενώ και οι παρουσίες τους στην τηλεόραση της εποχής ήταν ουκ ολίγες. Να μερικές από αυτές: «Να τα πούμε; Να τα πούμε;» [ΕΙΡΤ 2/1973], «Στα Φτερά της Μελωδίας» [ΕΙΡΤ 4/1973] εκπομπή του Γιώργου Κατσαρού, «Κέφι και Τραγούδι» [ΕΙΡΤ 7-8/1973] εκπομπή του Άλκη Στέα, «Ο Γ. Κατσαρός παρουσιάζει» [ΕΙΡΤ 6/ 1974]…

Να πούμε, τέλος, πως τα τραγούδια τού single «Έλα να δης τον τόπο μου/ Ο μαυραγορίτης» συμπεριλήφθηκαν και στη δυσεύρετη συλλογή τού ντουέτου «Έλα να Δεις τον Τόπο μου» [Philips 6483 385] που κυκλοφόρησε το 1982.