τάδε έφη ΡΩΜΑΝΟΣ…

Διαβάζοντας τη συνέντευξη του Γιώργου Ρωμανού στην Ναταλί Χατζηαντωνίου (Ν.Χ.), στη Σαββατιάτικη Ελευθεροτυπία (11/9) επιβεβαίωσα, για εκατομμυριοστή φορά, κάτι που ανοήτως ετέθη προς συζήτηση σε προηγούμενα «συντεχνιακά». Το ότι για να μιλήσει ή να γράψει κάποιος για το παρελθόν δεν χρειάζεται να το έχει ζήσει. Πολλές, δε, φορές δεν χρειάζεται να έχει έρθει ούτε καν σ’ επαφή με το εκάστοτε «υποκείμενο» της έρευνας, από τη στιγμή που έχει ψάξει, έχει αντιπαραβάλλει, έχει ορθώς συμπεράνει κι έχει καταλήξει. (Μπορεί να είναι κουραστικό ή αστείο όταν επαναλαμβάνω τα προφανή, αλλά, απ’ ό,τι φαίνεται, από καιρού εις καιρόν, χρειάζεται…).
Δεν γνωρίζω εκ του σύνεγγυς τον Γιώργο Ρωμανό. Δεν τον έχω δει ποτέ. Ούτε στα live της προηγούμενης σεζόν, ούτε τυχαίως κάπου. Ούτε, επίσης, έχω κάποιο φίλο ή γνωστό μου, που να τον ξέρει. Αν κι έχω ένα τηλέφωνό του στην ατζέντα μου από 15ετίας – δεν θυμάμαι ποιος μου το έδωσε, μάλλον μου προσεφέρθη – δεν τον έχω ενοχλήσει (τον Ρωμανό), ούτε προτίθεμαι να το κάνω, απλώς, γιατί δεν είχα έως ώρας (κι ούτε έχω) κάτι που να ήθελα να τον ρωτήσω. Τηλεφωνήματα στο βρόντο δεν κάνω. Σέβομαι την ιδιωτικότητα του καθενός. Ό,τι θέλω να ξέρω για τον καλλιτέχνη Ρωμανό το γνωρίζω μέσα από το έργο του, τη διαδρομή του εδώ και στη Γαλλία, τα λόγια που έχει θελήσει ο ίδιος να φανούν στις μετρημένες συνεντεύξεις του, μελετώντας τις πηγές δηλαδή, αφήνοντας – όπως κάνω πάντα – τη σκέψη μου να κλείσει τις όποιες «τρύπες», οδηγούμενος σε ασφαλή (νομίζω) συμπεράσματα. Χαίρομαι, λοιπόν (αν και δεν είναι αυτή η σωστή λέξη), όταν όσα έχω γράψει κατά καιρούς για τον καλλιτέχνη επιβεβαιώνονται στη συνέντευξη της κ. Χατζηαντωνίου, η οποία – μελετώντας το «δισκορυχείον» υποθέτω – επέκτεινε και επιβεβαίωσε (μέσω του ιδίου του Ρωμανού) εκείνα που έχω αναφέρει. (Όχι πως συνέβη και τίποτα κοσμογονικό, αφού στα στοιχεία δεν χωρούν μισόλογα).
Έτσι, όταν την 11η Δεκεμβρίου του ’09 έγραφα για τις ανακρίβειες του Στάθη Τσαγκαρουσιάνου (Σ.Τ.) σ’ ένα editorial της Lifo (δες http://is.gd/f5vJ0), αναφορικώς με τον Ρωμανό – ο Σ.Τ μιλούσε περί… ευγενούς εξαφανίσεως του τραγουδοποιού και άλλα δυστυχή – έρχεται η Ν.Χ. να ρωτήσει: «γιατί επικράτησε η εντύπωση ότι εξαφανιστήκατε;». Και για να κάνω λίγο κρύο χιούμορ… αυτή είναι μία σωστά διατυπωμένη ερώτηση. Απαντάει, λοιπόν, ο Ρωμανός: «Ίσως γιατί δεν παρουσίασα καινούργια μουσική». Και λίγο πιο κάτω: «Δεν εξαφανίστηκα. Εδώ ήμουν».
Αλλά και πριν από λίγες μέρες, την Τρίτη 7/9 (http://is.gd/f5wdW), όταν έγραφα για τα λάθη του Βασίλη Αγγελικόπουλου στην Καθημερινή, ο οποίος, με αφορμή τη «Μυθολογία», μιλούσε για την… παντελώς άγνωστη τότε φωνή, του πρωτοεμφανιζόμενου Γιώργου Ρωμανού, έρχεται, τέσσερις μέρες μετά, η κ. Χατζηαντωνίου να χρησιμοποιήσει ως τίτλο σε μία στήλη της, τη λέξη «Παρεξηγήσεις…», φιλοξενώντας από κάτω τα ίδια τα λόγια του Ρωμανού. «Δεν ξεκίνησα με τη ‘Μυθολογία’ του Χατζιδάκι. Είχα ήδη βγάλει τις ‘Μπαλλάντες’, στη Philips, το 1965, με δικά μου τραγούδια. Και πιο πριν, το ’63, είχαμε τραγουδήσει με τον Βασίλη Ριζιώτη το «Αστέρι του βοριά» στους εισαγωγικούς τίτλους του ‘America-America’ του Καζάν». Αν ήμουν ανόητος θα έλεγα πως ο Ρωμανός με αντιγράφει. Απλώς, ο άνθρωπος λέει τα πράγματα όπως συνέβησαν· και όπως ακριβώς τα έγραψα κι εγώ στην ανάρτηση της 7/9.
Στις «Παρεξηγήσεις…» ο Ρωμανός αρνείται επίσης τον τίτλο του νεο-κυματικού τραγουδιστή κι έχει δίκιο, ασχέτως αν οι «Μπαλλάντες» του [Philips 630 114 PL, 1965], στις οποίες φυσαρμόνικα έπαιζε ο άγνωστος τότε Δήμος Μούτσης, και το πρώτο του 45άρι «Η μεταμόρφωση/ Η μπαλλάντα του χωρισμού» [Lyra LS 1108, 1965] είχαν κάποια νεοκυματική χροιά. Αυθαιρέτως ο Πατσιφάς τον έμπλεξε μ’ αυτή την ιστορία. Ιδίως το «Ρολόι», που υπάρχει σε όλες τις συλλογές του Νέου Κύματος, είναι παντελώς out ως… νεοκυματική επιλογή. Λέει, μάλιστα, ο Ρωμανός: «εκ πεποιθήσεως δεν τραγουδούσα ποτέ σε μπουάτ». Αυτό, όμως, δεν είναι απολύτως σωστό. Τα Ταβάνια στην Πλάκα, όταν τραγουδούσε το χειμώνα του ’70, τι ήταν; Μπουάτ δεν ήταν; Απλώς, είχαν μπει πια στις μπουάτ (σε κάποιες έστω) μικρόφωνα, μεγάφωνα κι ενισχυτές. (Προφανώς, ο Ρωμανός, εννοεί τις… unplugged μπουάτ). Για την Μαρίζα Κωχ, ακόμη και το Ροντέο όταν άνοιξε, το ’69, ήταν κάτι σαν μπουάτ: «Είχε το χαρακτήρα μπουάτ και το Ροντέο, είχε τις αναλογίες: το στριμωξίδι, τα χαμηλά καθίσματα, τα πηγαδάκια, το ξενύχτι, αλλά όπως και στο Τζάκι είχαμε μιαν ορχήστρα, και φυσικά το Διονύση να ροκάρει…» (από τα Μουσικά Προάστια http://is.gd/f5BYJ).
Η Ναταλί Χατζηαντωνίου πήγε διαβασμένη στη συγκεκριμένη συνέντευξη (από μένα, από αλλού; – δεν έχει και τόσο σημασία), αν και άφησε ένα-δυο θεματάκια να ξεφύγουν. Πάντως, δεν αναλώθηκε σε φαντασιοπληξίες και σε αυθαίρετα συμπεράσματα, κάνοντας, γενικώς, σωστή δουλειά (κάτι που δεν θα πρέπει να θεωρείται κατόρθωμα, όταν αναφερόμαστε σε επαγγελματίες), δίνοντας και μια-δυο πληροφορίες. Κατ’ αρχάς πως το «Πέρα στο θολό ποτάμι», από τον «Μεγάλο Ερωτικό», ανήκε, βασικά, στη «Μυθολογία» (θυμίζει, εδώ που τα λέμε, κάτι από το «Είσουν παιδί σαν το Χριστό») και πως μετά τον Ρωμανό το τραγούδησε η Φλέρυ Νταντωνάκη, και ακόμη πως ο Ρωμανός έφυγε για το Παρίσι το 1972, όχι για να κάνει…αντίσταση στη χούντα, αλλά γιατί δεν έβλεπε προκοπή εντός των τειχών, αλλά κι επειδή ήταν νέος κι ήθελε να ταξιδέψει. Λέει, χαρακτηριστικά, ο ίδιος: «με είχαν καλέσει στην ΕΡΤ για να μου πουν πως ό,τι αντιπροσωπεύω με τα μακριά μαλλιά και τα ρυθμικά τραγούδια δεν ταιριάζει στην ελληνική νεολαία. Κι επειδή ήθελα και να ταξιδέψω έφυγα».
Αυτό το.. προτελευταίο, βεβαίως, θα πρέπει να του το είπαν το ’69, άντε αρχές του ’70, γιατί το ’72 η χούντα δεν είχε πρόβλημα ούτε με τα «μακριά μαλλιά», ούτε με τα «ρυθμικά τραγούδια». Απεναντίας, τα… πριμοδοτούσε.