οι FRED VAN HOVE και WOLFGANG DAUNER εκκλησιάζονται...

Την άνοιξη του 2001 είχε επισκεφθεί την Αθήνα (Μικρό Μουσικό Θέατρο) ο βέλγος πιανίστας, οργανίστας και ακορντεονίστας Fred van Hove. Πολλοί δεν είχαν δώσει σημασία στην είδηση τω καιρώ εκείνω, όσοι όμως πήγαν τελικώς στο… δωμάτιο της Βεΐκου, τη 18η ή 19η του Μαΐου, δύσκολα θα λησμονήσουν το γεμάτο ουσία πιανιστικό παιγνίδι του van Hove (αλλά και του Νίκου Βελιώτη, που τον συνόδευε στο τσέλο), ενός αθόρυβου μουσικού, «κεφάλαιο» για την τέχνη του αυτοσχεδιασμού στην Ευρώπη τα τελευταία 45 χρόνια.
Γεννημένος στην Αμβέρσα, το 1937, ο Fred van Hove θα γίνει πλατύτερα γνωστός στα χρόνια του ’70, όταν θα αποτελέσει κινητήριο μοχλό διαφόρων projects της εταιρίας FMP, συμβάλλοντας με το δικό του τρόπο στη δημιουργία ενός free improvised ήχου, ο οποίος ποτέ δεν έκρυψε τις προοδευτικές αναφορές του (όχι ο ήχος – οι άνθρωποι που έφτιαχναν τον ήχο).
Μερικά από τα άλμπουμ, στα οποία η παρουσία του van Hove υπήρξε καθοριστική ήταν τα: “The End” (με Brotzmann, Bennink, Mangesldorff, rec. 8/1971), “Brotzmann, van Hove, Bennink” (rec. 2/1973), “Outspan No1 και No 2” (με Brotzmann, Mangelsdorff, Bennink, rec. 4-5/1974), “Tschus” (με Brotzmann, Bennink, rec. 9/1975), αλλά και τα αυστηρώς προσωπικά “Verloren Maandag” (rec. 9/1977) και “Church Organ” (rec. 8/1979) – όλα στην FMP ή στην SAJ/FMP.

Το ξεκίνημα όμως του Fred van Hove δεν ήταν λιγότερο ενδιαφέρον. Σταθμός στην καριέρα του υπήρξε η γνωριμία με τον σαξοφωνίστα Peter Brotzmann, στο βελγικό φεστιβάλ Comblain-la-Tour το 1966, με τη σχεδόν ταυτόχρονη ίδρυση του περιώνυμου Peter Brotzmann Octet, ενός σχήματος που πέρασε με πατημένα γράμματα στην ιστορία της euro-jazz ελέω “Machine Gun” (πρώτη ανεξάρτητη έκδοση το 1968, επανέκδοση στην FMP το 1972).

Ήταν τότε, όταν ο Fred van Hove, καλεσμένος του Joachim E. Berendt στο Berlin Jazz Festival του ’68 (την 10η Νοεμβρίου για την ακρίβεια) θα βρεθεί στο πάλκο μαζί με τους Cel Overberghe, Kris Wanders και Willem Breuker σαξόφωνα, Ed Kroger τρομπόνι, Peter Kowald μπάσο και Han Bennink ντραμς, προκειμένου να ερμηνεύσουν όλοι μαζί την 18λεπτη σύνθεση του πρώτου “Requiem for Che Guevara, Martin Luther King, John F. and Robert Kennedy, Malcolm X”.

Το πρωτότυπο αυτού του live που απαθανάτισε η MPS [MPS 15 205 ST] το 1968, ήταν πως συνέβη μέσα σε εκκλησία, φανερώνοντας έτσι πως η jazz, στην πιο προχωρημένη της φόρμα, κατακτούσε και το τελευταίο οχυρό της λεγόμενης σοβαρής μουσικής – προσωπικώς, δεν μπορώ να θυμηθώ αυτή τη στιγμή κάτι ανάλογο πιο πριν. Jazz in der Kirche λοιπόν από το σεπτέτο του Fred van Hove, μία επιμνημόσυνη δέηση για πέντε Αμερικανούς, που σημάδεψαν ο καθένας με τον τρόπο του τη σύγχρονη ιστορία και που μπορεί σε πρώτη φάση, ή και τελευταία, η ταυτόχρονη τιμή σε τόσο διαφορετικούς ανθρώπους να προκαλεί μιαν απορία. (Ο Che υπήρξε αντίπαλος του J.F.K., όπως και τα κηρύγματα του Malcolm X, μέσα στο πνεύμα της μαύρης αυτοσυνείδησης, δεν είχαν καμμία σχέση μ’ εκείνα του Martin Luther King – κι ας προσπαθεί ο van Hove να αμβλύνει τις διαφορές τους στο εσώφυλλο).
Πέραν όμως από τα ονόματα, που επιλέγονται για να τιμηθούν, σημασία έχει και το προτεινόμενον. Κι αυτό είναι αρκετά ενδιαφέρον. Στην ουσία ένας λειτουργικός συνδυασμός ελεύθερης jazz και «δυτικής» θρησκευτικής μουσικής, τη βοηθεία εκκλησιαστικού οργάνου, σε ατμόσφαιρα κατανυκτική, αλλά και μ' ένα κλείσιμο θορυβώδες, δυνατό, στα όρια της «οπλομηχανής» (rec. 5/1968), που είχε κατά λίγους μήνες προηγηθεί.

Κι ενώ όλα τούτα συμβαίνουν στη δεύτερη πλευρά, στην πρώτη ακουγόταν το έργο του Wolfgang Dauner “Psalmus Spei for Choir and Jazz Group”, πάντα live από το Berlin Jazz Festival, ερμηνευμένο από τους Wolfgang Dauner όργανο, μελόντικα, Manfred Schoof τρομπέτα, Gerd Dudek τενόρο, Eberhard Weber τσέλο, Jurgen Karg μπάσο, Fred Braceful ντραμς, συν τους Κάντορες του Αγίου Μαρτίνου της πόλης Kessel (της Έσης) υπό τον Klaus Martin Ziegler. Εδώ, η… μυστικιστική ανάγνωση των κειμένων (μουσικών ή μη) δημιουργεί το κλίμα μίας κάπως «υπερβατικής» jazz, από την οποία δεν απουσιάζει, εννοείται, το free improv στοιχείο. (Δεν μας διαφεύγει το γεγονός πως, ενάμισι χρόνο νωρίτερα, ο Dauner είχε ηχογραφήσει ένα από τα μνημεία της ευρωπαϊκής improv σκηνής, το άλμπουμ “Free Action” στην Saba, στο οποίο συμμετείχαν όλοι οι ανωτέρω – πλην του Schoof).