Διάβασα στη Σαββατιάτικη Ελευθεροτυπία (8/10/2011), στη Βιβλιοθήκη (αρ. φύλλου #676), το κείμενο του Κώστα Ζουγρή «Αποκρυφισμός και μουσική». Περιττό να πω –αλλά το λέω– πως το κείμενο μου άφησε κακή εντύπωση. Έχω τη γνώμη πως τόσο σοβαρά (και ενδιαφέροντα) ζητήματα όπως το συγκεκριμένο (με τον εν λόγω τίτλο), αφορούν σε βιβλία και όχι σε τρίστηλα, καθότι, στην αντίθετη περίπτωση, ούτε το τσουβάλιασμα αποφεύγεται, ούτε το πασπάλισμα.
Ο αρθρογράφος φρονώ πως έχει τα πράγματα μπερδεμένα στο κεφάλι του. Ενώ θέλει να μιλήσει για τον «αποκρυφισμό» (στη μουσική, γενικώς), κι ενώ έχει ξεκαθαρίσει μέσες-άκρες τι έστι αποκρυφισμός (
«τέχνες μαντικής, που χρησιμοποιούν επικλήσεις ή μαγικές φόρμουλες σε μια προσπάθεια ν’ αποκτήσουν κρυμμένη γνώση ή δύναμη»), μπλέκει ανάμεσα τη λεγόμενη μουσικοθεραπεία (
«στη μουσική ο άνθρωπος έβλεπε πάντα από την αρχαιότητα μια θεραπευτική ιδιότητα, κάτι που προσπαθούσαν οι αρχαίοι Έλληνες και Αιγύπτιοι, αλλά και σύγχρονοι καλλιτέχνες, κυρίως από τον χώρο του ροκ»), τα έργα θρησκευτικού περιεχομένου (λες και οτιδήποτε θρησκευτικό είναι ταυτοχρόνως και αποκρυφιστικό), τον παγανισμό (αποκρυφισμός και παγανισμός δεν είναι το ίδιο πράγμα), τις θρησκείες της Ανατολής και πιο συγκεκριμένα τον Ινδουισμό(!), όπως και άλλα διάφορα.
Δεν καταλαβαίνω που ακριβώς θέλει να καταλήξει ο Κώστας Ζουγρής, αλλά προσωπικώς –και θα την πω την αμαρτία μου– διαβάζοντας το κείμενό του θυμήθηκα το βιβλίο τού Κ.Γ. Παπαδημητρακόπουλου «Ο Σατανισμός στη Μουσική Ροκ» [εκδ. Φωτοδότες, Αθήνα 1990], εκεί όπου ο συγγραφέας υιοθετώντας τη σκοταδιστική και βεβαίως αντι-επιστημονική μέθοδο –να αποδέχεσαι κάτι ως δεδομένο, προσπαθώντας εκ των υστέρων να προσαρμόσεις επάνω του διάφορα συμπεράσματα ίνα το επιβεβαιώσεις– αποφαινόταν πως το ροκ είναι σατανιστικό. (Το ίδιο ολίσθημα έπραττε και ο Erich von Däniken π.χ., στα γνωστά τοις πάσι βιβλία του, θεωρώντας δεδομένη την παρουσία εξωγήινων στη Γη, επιχειρώντας εν συνεχεία με τα ευρήματά του να επιβεβαιώσει τη «θεωρία» του).
Το αν έβγαινε τώρα κάποιος άλλος, το ίδιο αντι-επιστήμων, και αποφάσιζε (με επιχειρήματα – άλλο τίποτα!) το ακριβώς αντίθετο, πως το rock δηλαδή είναι χριστιανικό, αυτό δεν έχει καμία σημασία… Δηλαδή, έχει και παραέχει.
Θέλω να πω πως το rock – δεν ενδιαφέρομαι να μιλήσω γενικώς περί μουσικής – είναι πολλά πράγματα ταυτοχρόνως. Είναι και αποκρυφιστικό, είναι και χριστιανικό, είναι και προοδευτικό, είναι και φασιστικό, είναι και οτιδήποτε… Ως κοινωνικό φαινόμενο εξαπλώνεται παντού, κλείνοντας εντός του και… μαύρα φίδια και άσπρα περιστέρια (και ό,τι άλλο υπάρχει ενδιαμέσως). Το ζήτημα είναι, κάθε φορά, τι είδους κουβέντα γίνεται για όλα τούτα και κυρίως ποιος είναι ο σκοπός μιας τέτοιας κουβέντας.
Αν σκοπός είναι να πούμε πως το «ροκ είναι αποκρυφιστικό» ή το «ροκ είναι χριστιανικό» καλύτερα ας το αφήσουμε. Ο Ζουγρής, βεβαίως, δεν αποφαίνεται εμφανώς (όπως ο Παπαδημητρακόπουλος ας πούμε), περισσότερο… καταγράφει. Όμως, όταν μέσα σ’ ένα κείμενο υπό τον τίτλο «Αποκρυφισμός και μουσική» ανακατεύονται μερικές δεκάδες ονόματα (από τον Στραβίνσκι και τον Stockhausen, μέχρι τον Philip Glass και τον Steve Reich, και από τους Beatles και τους Yes, μέχρι τους Megadeth και τη Madonna), δίχως να εστιάζουμε στις διαφορές (λεπτές ή λιγότερο), το μόνο που καταφέρνουμε είναι να δημιουργούμε σύγχυση ή εν πάση περιπτώσει να επιτείνουμε την ήδη υπάρχουσα.
Ξεπερνώντας λοιπόν ανούσιες κουβέντες του τύπου
«σημαντικοί δίσκοι που αναφέρεται ότι έχουν σχέση με τον αποκρυφισμό είναι το άλμπουμ Sgt. Peppers Lonely Hearts Club Band των Beatles, στο οποίο το συγκρότημα χρησιμοποιεί νεο-μυστικιστικούς όρους[sic], με κάθε τραγούδι να είναι εντελώς διαφορετικό[sic]
σε σχέση με τα άλλα και όλα σχεδόν να έχουν σχέση με την ψυχεδέλεια[sic]
και με τον σατανιστή-αποκρυφιστή Aleister Crowley, που πέθανε το 1947, να καταλαμβάνει μία από τις θέσεις με τα διάφορα πρόσωπα που φιγουράρουν στο εξώφυλλο», λες και τα «διαφορετικά» τραγούδια ή η «σχέση με την ψυχεδέλεια», προδιαγράφουν και αποκρυφιστικές τάσεις, ανακρίβειες όπως αυτή
«ο Maharishi Mahesy Yogi, που είχε δημιουργήσει την αίρεση[sic]
Hare Krishna» (τη Hare Krishna movement την είχε ιδρύσει ο A.C. Bhaktivedanta Swami Prabhupada, ο Maharishi Mahesh Yogi είχε ιδρύσει την Transcendental Meditation movement – αρχικώς επιρροή στους Beatles άσκησε ο Maharishi, αλλά πολύ σύντομα ο Harrison ακολούθησε τη Hare Krishna κατεύθυνση), ή εκείνη
«πατέρες του επερχόμενου σατανικού κύματος καλλιτεχνών ήταν βέβαια οι Crazy World Of Arthur Brown, με ανάλογο ύφος[sic]
να έχουν ονόματα όπως οι Cream, Black Sabbath, Atomic Rooster, Kiss, Alice Cooper και οι πρωτοπόροι στο είδος τους Βρετανοί Black Window» (με τους Cream να παρουσιάζονται ως σατανιστές και τη... Μαύρη Χήρα, τους Black Widow, να μετατρέπονται σε Μαύρο Παράθυρο – κι εν πάση περιπτώσει αν οι Cream ήταν εντός του «σατανικού κύματος», λέμε τώρα, πώς οι Black Widow ήταν «πρωτοπόροι», όταν σχηματίστηκαν τρία χρόνια μετά τους Cream;)· κάπου το πράγμα παρατραβάει. Ευτυχώς, πάντως, που δεν αναφέρθηκαν και οι ABBA ως σατανιστές ή αποκρυφιστές, επειδή –από το 45άρι τους “Dancing queen” (1976) και μετά– το δεύτερο “B” στο όνομά τους είναι αντεστραμμένο (ο Παπαδημητρακόπουλος γράφει πως το αντεστραμμένο “B” σημαίνει «πατέρας του σκότους»!). Έτσι, για καλό και για κακό, όταν ακούτε ABBA ρίχνετε που και που κανα λιβάνισμα…
Κατά τη γνώμη μου το πιο σοβαρό κομμάτι που αφορά στο rock και τον αποκρυφισμό (γιατί η σαβούρα είναι άπειρη, και θα πρέπει κάποιος να μπορεί να διαχωρίζει την ήρα από το στάρι – εδώ διαχωρίζουμε την «ήρα» βεβαίως, καθότι και… ερυσιβώδης) σχετίζεται βασικά με τον
Kenneth Anger. Αν και δε θέλω να απομειώσω την περίπτωση του Graham Bond ας πούμε (και ορισμένες άλλες, όπως π.χ. εκείνη του Angus MacLise, που πέρασε κάποτε και από τα μέρη μας), η επίδραση του Anger σ’ αυτή την ιστορία υπήρξε καταλυτική. Ο Ζουγρής γράφει δύο λόγια, περνώντας, βασικά, το θέμα στο ντούκου.
«Ο Mick Jagger με τον Keith Richards, όπως και ο Jimmy Page είχαν επηρεασθεί από τον αμερικανό σκηνοθέτη, συγγραφέα και σατανιστή Kenneth Anger, που έχει γράψει τα Hollywood Babylon (1959) και Lucifer Rising (1972) και ως σκηνοθέτης έχει επηρεάσει ονόματα όπως οι Martin Scorsese, David Lynch και John Waters».
Διευκρινίζοντας πως το “Hollywood Babylon” είναι βιβλίο, το οποίον έχει κυκλοφορήσει και στην Ελλάδα ως
Η Βαβυλώνα του Χόλλυγουντ [Θαυματρόπιο, Αθήνα 1983] και ως
Το Χόλλυγουντ [Αιγόκερως, Αθήνα 1984], και πως το “Lucifer Rising” είναι μικρού μήκους ταινία (άρα δεν έχει γραφεί), λέω λίγα λόγια για την περίπτωση του Anger… αφήνοντας τις λεπτομέρειες για άλλη φορά.
Ο Anger πιθανώς να έστριψε προς τον αποκρυφισμό, όταν, το 1947, γνώρισε τον
Harry Smith (για τον οποίον Smith κάποια στιγμή στο blog έγινε φασαρία – ρίξτε αν θέλετε μια ματιά στα σχόλια εδώ
http://is.gd/z88VY4). Ο Smith που μεγάλωσε μέσα σ’ ένα… αποκρυφιστικό περιβάλλον (οι γονείς του ήταν Θεοσοφιστές, διαδίδοντας ο ίδιος πως ήταν γιος του Aleister Crowley – αργότερα βεβαίως θα γίνει μέλος της Ordo Templi Orientis, ενώ θα φιλοτεχνήσει και το “The Book of the Law” του Crowley, πάνω στο οποίο στηρίζεται η λατρεία της Thelema) δούλευε τότε στο San Francisco Museum of Art, ζητώντας από τον Anger να του στείλει τις ταινίες του, προκειμένου να συμπεριλαμβάνονταν εκείνες στο σχετικό κατάλογο. Να και μία επιστολή, όπως την αντιγράφουμε από το βιβλίο του Scott McDonald “Art in Cinema, Documents Toward a History of the Film Society” [εκδ. Temple University Press, Philadelphia 2006]…
July 28, 1947
Kenneth Anger
2021 Holly Drive
Hollywood 28 California
Dear Kenneth
(…) Would it be possible for you to send up all of your work for previewing on next Saturday? We are going to be looking at a number of film at that time for program selection, all of which has to be done by the first week in August. We are most anxious to see all of your earlier films, as well as the FIREWORKS, of which we have heard many enthusiastic reports.(…) We are going to have the works of the Whitneys (σ.σ. James και John), Fischinger, Arledge, and a number of others, and would like very much to be able to add your productions to our catalogue.(…)
Yours very sincerely
Harry E. Smith
Art in Cinema Society
San Francisco Museum of Art
Υπάρχει, πάντως, κι ένα ακόμη πρόσωπο από το οποίο ξεκινούν πολλά (ή όλα), κι αυτό δεν είναι άλλο από τον ερευνητή-αεροναυπηγό του California Institute of Technology
Jack Parsons (1914-1952), τον τελευταίο χρηματοδότη των περιπετειών του Aleister Crowley. Ο Parsons το 1942 είχε επιλεχθεί από τον ίδιον τον Crowley να ηγηθεί του παραρτήματος τής Ordo Templi Orientis στην Καλιφόρνια (Agapé Lodge). Όπως διαβάζω στο περιοδικό
Classic Rock (issue 96, Summer 2006) στο κείμενο του Christopher Knowles “Symphony for the Devil”, o Kenneth Anger είχε έρθει σ’ επαφή με τον Parsons και τη συζυγό του Marjorie Cameron κάνοντας παρέα μαζί τους μέχρι και το 1952, όταν ο Parsosns θα σκοτωθεί μετά από κάποια «ύποπτη» έκρηξη στο εργαστήριό του.
Το 1954 ο Anger ξεκινά το φιλμ “Inauguration of the Pleasure Dome”, που θα ολοκληρώσει κατά κύματα, έχοντας ως πρωταγωνιστές, ανάμεσα σε άλλους, την Anaïs Nin, την Marjorie Cameron και τη… μουσική του Leoš Janáček (“Glagolitic Mass”). Όλο το φιλμ είναι ουσιαστικά μια τελετουργία (πόσο κοντά σ’ εκείνες του Crowley, θα σας γελάσω). Η πρώτη, όμως, ταινία τού Anger καθαρού αποκρυφιστικού περιεχομένου πρέπει να ήταν η μικρού μήκους “Thelema Abbey” (1955), που αναφερόταν στο Αββαείο της Thelema, το εντευκτήριο (ας το πω έτσι) που είχε ιδρύσει ο Aleister Crowley στη Cefalu της Σικελίας το 1920, ενώ λατρευτικά στοιχεία συνυπάρχουν με ομοερωτικά και ποικίλα φετιχιστικά (σχετικά με τη μηχανόβια υποκουλτούρα, το μαύρο δερμάτινο ντύσιμο, τα ναζιστικά σύμβολα, και τον Χριστό) στο 30λεπτο “Scorpio Rising”(1964), το soundtrack του οποίου περιλαμβάνει τραγούδια με τους Ricky Nelson, Elvis Presley, The Crystals, Bobby Vinton (το “Blue velvet” – σαν να προέρχεται από ρετάλι του David Lynch) κ.ά.
Στο
“Lucifer Rising”, πάντως, που ξεκίνησε να γυρίζεται το 1966, για να ολοκληρωθεί το 1972 (αν και η μουσική στην τελική της μορφή δεν μπήκε πριν το 1979) το πράγμα, η σχέση δηλαδή του rock με τον αποκρυφισμό αποκτά το πιο καθαρό της πρόσωπο.
Όλα ξεκινούν το 1967, όταν ο Anger είχε πλέον εγκατασταθεί στο San Francisco, παρακολουθώντας το live των
Orkustra στην Glide Memorial Church, την 24/2/1967 (αναφέρομαι στο τριήμερο happening, υπό την επωνυμία Invisible Circus, που είχαν σπονσοράρει οι Diggers κ.ά. στο διάστημα 24-26/2/1967). Οι Orkustra, ή Electric Chumber Orkustra όπως λεγόταν στην αρχή, ήταν ένα από τα πιο προχωρημένα γκρουπ της εποχής κι οι εμφανίσεις τους δίπλα στους Big Brother & The Holding Company και τους Grateful Dead, ήδη από το 1966, τους έδιδαν ιδιαίτερη ώθηση.
Μέλη τους ήταν ο
Bobby BeauSoleil ηλεκτρικές κιθάρες, μπουζούκι(!), o David LaFlamme βιολί (ιδρυτικό μέλος των Dan Hicks and His Hot Licks και των It’s A Beautiful Day), ο Jamie Leopold μπάσο (κι αυτός στους Dan Hicks and His Hot Licks), ο Henry Rasof στο όμποε και ο Terry Wilson στα ντραμς και τα κρουστά (λίγο αργότερα στους Charlatans). Εκεί λοιπόν, στο live του Invisible Circus, υποθέτω ανάμεσα σε κομμάτια όπως το “Flash Gordon” (με το ηλεκτρικό μπουζούκι στην εισαγωγή να θυμίζει Ελλάδα όσο τίποτ’ άλλο – Θεοδωράκη ας πούμε!) ή το “Punjab’s barber” και τις απαγγελίες ποιημάτων από τον Michael McClure και τη Lenore Kandel ο Kenneth Anger είπε στον Bobby BeauSoleil:
“you are Lucifer!”. (Τα στοιχεία από το booklet του LP των Orkustra “Light Shows for the Blind”, που είχε εκδώσει η Ελβετική RD Records το 2006). Όπως επιβεβαιώνει και ο ίδιος ο BeauSoleil στο περιοδικό
Classic Rock:
«Ο Kenneth με είδε με την Orkustra στο Invisible Circus, σ’ ένα event που πραγματοποιούσαν οι Diggers, οι Mime Troupe και η Sexual Freedom League. Στo χώρο βρίσκονταν 8-9 γυμνόστηθα κορίτσια που λικνίζονταν, χορεύοντας χορούς της κοιλιάς. Οι υπεύθυνοι ήθελαν εκείνη την ώρα, άπαντες, να κάνουμε έρωτα· κι εγώ έδωσα μια μικρή παράσταση μ’ ένα από κείνα τα κορίτσια. Και ο Kenneth συντονίστηκε σ’ αυτό. Τότε ήταν, μετά το τέλος του gig, όταν μου είπε ‘Είσαι ο Εωσφόρος’. Δεν ήξερα γιατί πράγμα μιλούσε. Ούτε ήξερα ποιος ήταν. Μου εξήγησε. Ήθελε να κάνει ένα φιλμ, που θα είχε τίτλο ‘Lucifer Rising’ και με ήθελε για πρωταγωνιστή».
Ο BeauSoleil εμφανίστηκε στο φιλμ, πριν τον πιάσουν, ως μέλος της
Οικογένειας του Charles Manson, για τη δολοφονία του Gary Hinman ενός δάσκαλου μουσικής και έμπορου LSD την 27/7/1969, γράφοντας εν τέλει (κρατείστε αυτό το «εν τέλει») και το OST, όντας στη φυλακή (στο δεύτερο μισό της δεκαετίας του ’70). Πολύ ενδιαφέρον electronic-rock soundtrack, κάτι ανάμεσα σε Pink Floyd, Ash Ra Tempel, Tangerine Dream και τα σχετικά, το οποίον έχει κυκλοφορήσει κάμποσες φορές. (Προτιμότερη είναι, ίσως, η έκδοση στην αμερικανική Arcanum Entertainment, το 2004). Είχαν όμως προηγηθεί άλλα γεγονότα. Εν συντομία….
Ενώ το “Lucifer Rising” ξεκίνησε να ετοιμάζεται το 1966, την επόμενη χρονιά η προσπάθεια εγκαταλείφθηκε επειδή, κατά τον Anger, o BeauSoleil είχε βουτήξει το πρωτογενές υλικό. (Σε μια συνέντευξή του, στο ίδιο τεύχος του
Classic Rock, ο BeauSoleil το αρνείται κατηγορηματικώς). Το αποτέλεσμα τούτου ήταν ο Anger να εγκαταλείψει την Αμερική, οδεύοντας προς το Λονδίνο το 1968 και επιχειρώντας να γυρίσει μία νέα ταινία, που θα είχε τίτλο “Invocation of My Demon Brother”. Γνωρίζεται με τους Mick Jagger και Keith Richards σ’ ένα λονδρέζικο πάρτυ, κάτω από την επίδρασή του οι
Rolling Stones ηχογραφούν το “Sympathy for the devil” τον Ιούνιο του ’68 (το ισχυρίζεται ο Anger αυτό και μάλλον έχει δίκιο), ενώ ο Jagger θα γράψει το soundtrack της (11λεπτης) ταινίας, ένα μονότονο, σαν λούπα, synth-based κατασκεύασμα, που κόβεται που και που από κάτι ξεκάρφωτες κρουστές ομοβροντίες· οπωσδήποτε ό,τι πιο ακραίο βγήκε ποτέ από την Rolling Stones παρέα. Η φιλία του Jagger με τον Anger θα πάρει την κατιούσα μετά τα γεγονότα στο Altamont, την 6/12/1969 και το φόνο του 18χρονου μαύρου Meredith Hunter (από τους Hell’s Angels, τους σεκιουριτάδες των Rolling Stones), που σχετιζόταν με το “Sympathy for the devil”. Για την ολοκλήρωση, πάντως, του “Lucifer Rising” ο Kenneth Anger θα πραγματοποιήσει ένα ταξίδι στην Αίγυπτο το 1970, θα περάσει και από την τότε Δυτική Γερμανία για την αναζήτηση φυσικού ντεκόρ, και φυσικά θα χρειαστεί η διανομή των Marianne Faithfull, Donald Cammell (συν-σκηνοθέτης της «Παράστασης» μαζί με τον Nicolas Roeg και γιος – κατά τον Jimmy Page – ενός κολλητού τού Aleister Crowley) και Chris Jagger (αδελφός του Mick), για να πάρει η ταινία τη μορφή που έχει από το 1972 κι εντεύθεν. Όμως, η ιστορία ούτε εδώ έχει τέλος…
Το 1971 (πριν ετοιμαστεί το “Lucifer Rising” δηλαδή), ο Kenneth Anger θα γνωρίσει σ’ ένα ταξίδι του στο Λονδίνο τον
Jimmy Page. Είχαν βρεθεί κι οι δυο τους σε μια δημοπρασία αντικειμένων που σχετίζονταν με τον Aleister Crowley. Όπως θυμάται ο Anger (πάντα από το
Classic Rock):
«Συναντηθήκαμε να ‘χτυπάμε’ το ίδιο βιβλίο σε μια δημοπρασία του Sotheby’s, και βεβαίως ο Page κέρδισε. Με ρώτησε τότε αν ήθελα να ρίξω μια ματιά στη συλλογή του. Δέχτηκα. Πήγα στο σπίτι του, στο Kent, και είδα μια τρανή σειρά από βιβλία». Λέει ο Page:
«Ο Anger ήταν πιο κατατοπισμένος από μένα στα θέματα περί τον Crowley. Επίσης, είχε εμπλακεί σε ορισμένες επανατυπώσεις των πρώτων εκδόσεων των βιβλίων του, κι ήταν πολύ πεπειραμένος στο θέμα. Είχα ακούσει κι εγώ αυτές τις ιστορίες, πως είχε πετάξει ένα τούβλο από το παράθυρο του σπιτιού του Mick Jagger, όταν κάποια στιγμή τσακώθηκαν, είχα ακούσει δηλαδή ότι ο θυμός του θα μπορούσε να ήταν ενοχλητικός, όμως εγώ δεν είχα κανένα πρόβλημα μαζί του μέχρι ενός σημείου».
Σε ποιο σημείο αναφέρεται ο Page; Στο γεγονός ότι συνέθεσε, πρώτος αυτός, το soundtrack του “Lucifer Rising”, δίχως εν τέλει να χρησιμοποιηθεί η μουσική του από τον Anger. Υπήρξε, προφανώς, μία μεταξύ τους παρεξήγηση. Η ταινία είχε διάρκεια περί τα 29 λεπτά, ο Page είχε συνθέσει 22 λεπτά μουσικής μέσα σε τρία χρόνια (1973-76), λόγω ανειλημμένων υποχρεώσεων με τους Led Zeppelin (όπως παραδέχτηκε και ο Anger αργότερα), ο Anger ήθελε ν’ ακούγεται μουσική καθ’ όλη τη διάρκεια του φιλμ… και κάπως έτσι επήλθε η ρήξη. Υπάρχει ένα λέγε-λέγε και στο
Classic Rock, όπως και στο διαδίκτυο, που αν και ενδιαφέρον, δεν έχει νόημα εδώ να το αναπαράγω.
Η ουσία είναι πως η μουσική του Page, που δεν είχε καμία σχέση (ως αίσθηση) μ’ εκείνην του BeauSoleil δεν μπήκε στην ταινία· επισήμως τουλάχιστον, μια και στο YouTube κυκλοφορεί μια version του φιλμ με το 23λεπτο OST του Page. (Βεβαίως, δεν ξέρω αν πρόκειται για πρωτογενές υλικό, ή για μεταγενέστερο μοντάζ, καθότι το soundtrack του Page κυκλοφορεί σε δίσκο, από την Boleskine House, ήδη από το 1987 και, εννοείται, πως υπάρχει από χρόνια και σε CD). Όπως λέει ο ίδιος ο Jimmy Page (πάντα από το Classic Rock), ο οποίος, ας το πω, συνέθετε τη μουσική, δίχως να έχει δει το φιλμ:
«Είχα μιαν ιδέα γύρω από τι ήθελε ο Anger. Έτσι ανέπτυξα αυτό που ξέρετε, στο δικό μου στούντιο, μεταχειριζόμενος διάφορα όργανα και εφφέ. Είχα ήδη την tampura, ένα ινδικό όργανο που παράγει ένα μεγαλοπρεπή βόμβο, και που το είχα φέρει από τα ταξίδια μου στην Ινδία. Ένα κι ογδόντα ψηλό και με πραγματικά βαθειά, τερατώδη θα έλεγα αντήχηση. Αυτό ήταν το πρώτο που σκέφτηκα. Εντελώς υπνωτικό και εκστατικό. Είχα επίσης ένα βουδιστικό τραγούδι, που ήταν κάπως κακοφτιαγμένο – κάθε τι δηλαδή δεν ήταν ακριβώς έτσι όπως εμφανίστηκε στο σάουντρακ. Έπαιξα tabla drums, όχι τόσο καλά μπορώ να πω, αλλά το εφφέ τους ήταν πραγματικά καλό. Έτσι κάπως το πράγμα άρχισε να αναπτύσσεται. Είχα επίσης συνθεσάιζερ και μέλοτρον. Και προς το τέλος υπάρχει κι ένας ακουστικός 12χορδος καταρράκτης, μαζί μ’ εκείνες τις κόρνες, που ηχούν κάπως σαν τις κόρνες του Αρχάγγελου Γαβριήλ. Ήταν πράγματι ένα καλό κομμάτι».
Αλήθεια. Occult music για τις άνυδρες νύχτες που θα έλθουν…
Για τον John Rottiers πρωτοέγραψε στο Jazz & Τζαζ ο Σάκης Παπαδημητρίου (τεύχος 148-149, Ιούλιος 2005). Πρόκειται για έναν «πολύ ωραίο τύπο από το Βέλγιο, θρυλικό πρόσωπο της ευρωπαϊκής σκηνής της τζαζ και του ελεύθερου αυτοσχεδιασμού. (...) Ο John Rottiers παρακολουθεί, συμμετέχει, διοργανώνει, τραβάει φωτογραφίες, ηχογραφεί, γίνεται φίλος των μουσικών και ό,τι άλλο συνάδει. (...). Έχει βοηθήσει αποφασιστικά στην έκδοση πολλών δίσκων με το να γίνει συμπαραγωγός και χορηγός, σε λογικά πλαίσια εννοείται, διότι δεν πρόκειται για επιχειρηματία ή εισοδηματία, αλλά για ένα μανιακό των πιο τολμηρών ρηξικέλευθων μορφών της τζαζ, των πιο περίεργων και ελεύθερων συνδυασμών οργάνων, των πιο αφηνιασμένων αυτοσχεδιασμών». Τον τελευταίο καιρό έφθασαν στα χέρια μου τέσσερα CD της λεγόμενης ευρωπαϊκής σκηνής, στα οποία ο John Rottiers έχει βάλει το χέρι του (στην τσέπη του) επενδύοντας σε οτιδήποτε άλλο πλην του κέρδους. Ακούω...
Πρώτο CD το “Canaries On the Pole #2” στην πορτογαλική Creative Sources Recordings [cs 135 cd, 2008], ηχογραφημένο στη Mechelen του Βελγίου, στο κλαμπ Jazzzolder (ναι, με τρία “z”) τον Ιούνιο του 2007. Παίρνουν μέρος οι Jacques Foschia μπάσο κλαρίνο, Mike Goyvaerts κρουστά, παιδικά παιγνίδια, Christoph Irmer βιολί, Georg Wissel προετοιμασμένα άλτο και τενόρο, κρουστά με τον John “Sugar Daddy” Rogiers (ένα από τα πολλά ονόματα του τύπου) στη γενική υποστήριξη. Περιττό να πω πως η μουσική του άλμπουμ αναπτύσσεται σε real time – υποθέτω με τις λιγότερο ή και καθόλου στούντιο-παρεμβάσεις – αντιπροσωπεύοντας πλήρως εκείνο που ονομάζουμε ολοκληρωτικός αυτοσχεδιασμός. Οι τέσσερις οργανοπαίκτες εκμεταλλευόμενοι ποικίλες χρονικές διάρκειες (υπάρχουν κομμάτια των 2-3 λεπτών, κάποια μέσης κι ένα μεγαλύτερο, που ξεπερνά τα 14) κατορθώνουν να οικοδομήσουν κατ’ αρχάς έναν ήχο, που φαίνεται να παράγεται από περισσότερα άτομα. Αιτία, τα στραγγαλισμένα σαξόφωνα του Wissel και βεβαίως το κρουστό σετ, το οποίο χειρίζονται (και ταυτοχρόνως) δύο μουσικοί. Το παίξιμο είναι αποσπασματικό και όχι, αναγκαστικώς, ομαδικό – υπό την έννοια ότι τα πνευστά έχουν καθοδηγητικό ρόλο –, ενώ θα έλεγα (όχι κάτι πρωτότυπο) πως απουσιάζουν τα soli, με το βιολί π.χ. να δημιουργεί κυρίως ατμόσφαιρες «υπό». Το “In/out”, με τους ενσωματωμένους... concrete ήχους της πόλης (κίνηση, καμπαναριά κ.λπ.), παγιδευμένους από ένα μικρόφωνο που έχει στηθεί έξω, την ώρα κατά την οποίαν το γκρουπ αναπτύσσει τους αυτοσχεδιασμούς του, είναι ασυζητητί το πιο ενδιαφέρον κομμάτι του άλμπουμ· ενός άλμπουμ που θ’ αναζητήσει θέση στη σύγχρονη πινακοθήκη του αυθόρμητου.
Για την ιταλική Amirani Records του Gianni Mimmo έχω γράψει κι άλλες φορές στο blog. Ένα από τα CD της, στο οποίο ο John Rottiers έχει ρόλο executive producer, είναι και το “Realgar” [AMRN013, 2008] των reFLEXible – Joachim Deville τρομπέτα, φλούγκελχορν, Thomas Olbrechts άλτο σαξόφωνο, Stefan Prins live electronics – ενός γκρουπ απ’ την Αμβέρσα, που ηχογράφησε το παρόν CD ζωντανά στην πατρίδα του, το Σεπτέμβριο του ’07. Πρόκειται για τέσσερα σχετικώς μεγάλης διαρκείας tracks (από 10:10, έως 14:32), στα οποία είναι κυρίαρχη θα έλεγα μία ηλεκτρακουστική αίσθηση. Περισσότερο κοντά στην ευρωπαϊκή avant και λιγότερο στην jazz, οι reFLEXible κατορθώνουν να περιγράψουν το συναρπαστικό τη στιγμή που το δημιουργούν. Το live ηλεκτρονικό processing του Stefan Prins είναι αλήθεια πως στηρίζει και γεμίζει το διαφορετικό του πράγματος, δίχως τούτο να σημαίνει πως τα πνευστά παιξίματα των Deville και Olbrechts δεν συμβάλλουν με το δικό τους τρόπο στη διευθέτηση μιας ανορθόδοξης ατμόσφαιρας. Οι ηχητικές εκπλήξεις καραδοκούν σε κάθε δευτερόλεπτο τούτου του προχωρημένου άλμπουμ, που θα μπορούσε κάλλιστα ν’ αποτελεί πρόταση συγκεκριμένης παραδοξότητας.
Τον John Rottiers πρώτον, και ειδικώς, ευχαριστούν οι Lawrence Casserley και Jeffrey Morgan στα credits του “Room 2 Room” [Konnex KCD 5213, 2008]. Ύφος; Παρεμφερές – όχι ίδιο – με το προηγούμενο CD, αφού κι εδώ το ηλεκτρονικό processing (Casserley) και τα πνευστά, τενόρο και σοπράνο, κυριαρχούν (Morgan). Η ιστορία του Lawrence Cesserley είναι μεγάλη, αφού δημιουργεί και επεξεργάζεται ηλεκτρακουστικούς ήχους από τεσσαρακονταετίας. Η συμμετοχή του στο ICES (International Carnival of Experimental Sound – Λονδίνο, Αύγουστος 1972), υπήρξε καθοριστική όσον αφορά στην ίδρυση του multi-media ensemble Hydra, αλλά και τη γενικότερη στάση του τη σχετική με την electro τακτοποίηση δεκάδων projects. (Θυμάμαι, τα τελευταία χρόνια, τη συνεργασία-συμβολή του στο Electro-Acoustic Ensemble του Evan Parker, στην ECM). Τα ίδια σημαντικά και για τον αμερικανό reedman Jeffrey Morgan, πνευματικό τέκνο των Don Cherry και Oliver Lake, ο οποίος ζει από το 1991 στην Κολωνία, συμμετέχοντας σε δεκάδες euro-projects, κάποια εκ των οποίων απαθανάτισε η βερολινέζικη Konnex (έχουν ηχογραφήσει εκεί, ανάμεσα σε πλήθος άλλων, και οι Έλληνες Αντώνης Ανισέγκος και Τάσος Σπηλιωτόπουλος). Το “Room 2 Room” ηχογραφημένο στην Kassel και την Κολωνία, τον Μάιο του ’07, είναι ένα από ’κείνα τα avant-jazz-experimental άλμπουμ που μένουν στο αυτί με την πρώτη. Κυρίως γιατί η ένταση, η δύναμη και το πάθος που διοχετεύονται στα φυσικά όργανα, αλλά και στην electro μεταποίησή τους, ξεπερνούν τον ύφαλο του ασαφούς και του σκοπίμου, επικοινωνώντας με βαθύτερες ψυχο-σωματικές ανάγκες. Στο παίξιμο του Morgan υπάρχουν πολλές διαυγείς αναφορές, αλλά μία τουλάχιστον – εκείνη στον Albert Ayler – είναι ικανή να ενθουσιάσει. Ο Casserley αντιλαμβάνεται την ακρότητα της κατάστασης, αδιαφορεί για αναίτιες ισορροπίες και, επί της ουσίας, υψώνει στη νιοστή, την εκπεμπόμενη ενέργεια. Το 20λεπτο “Lunar lagoons” με τον υποχθόνιο kraut ταξιδευτισμό του (μία... απείθαρχη συνάντηση των Tangerine Dream του “Zeit” και του John Coltrane του “Interstellar Space”) δείχνει γιατί εκείνο που υποστηρίζει ο Rottiers, κάποιες φορές, χρειάζεται να ξεπεράσει τα όριά του ίνα διαχυθεί στο σύμπαν. Εκεί όπου ανήκει...
Τελευταία συμπαραγωγή του John Rottiers, το άλμπουμ τού Luca Miti “I Like to Stay Here a Little While Longer” [Studio V38, 2010]. Και εδώ ο ήχος μπορεί να είναι, όπως λέμε, πειραματικός, όμως με τίποτα δεν κλωτσάει τον ακροατή. Ο Luca Miti, ιταλός πιανίστας και συνθέτης, συνεργάτης, μεταξύ άλλων, του Alvin Curran και με έργα των Terry Riley και Takehisha Kosugi στο ρεπερτόριό του, συντάσσει ένα 40λεπτο άλμπουμ ηλεκτρακουστικής φύσεως και αυθόρμητης προσαρμογής, που έχει πράγματα να πει. “Estemporanea” (δηλαδή αυτοσχέδια) αποκαλούνται οι εννέα βασικές συνθέσεις τού CD, που αποτελούν, βασικά, συνομιλίες μεταξύ των live electronics, των… συμβατικών οργάνων (πιάνο, κιθάρες, κλαρινέτο, τενόρο, κοντραμπάσο, τρομπόνι…) και βεβαίως των φωνών· φωνασκούν η θρυλική, σχεδόν 90χρονη, Michiko Hirayama, συνεργάτιδα του Giacinto Scelsi – έχει τραγουδήσει και στο “Pranam I” (1972) το αφιερωμένο στον Γιάννη και την Σία Χρήστου – και ο Paolo Sinigaglia. Το αποτέλεσμα, στα μεγαλύτερα σε διάρκεια κομμάτια όπως είναι το “Estemporanea 3” και το “Estemporanea 4”, δεικνύει την απελευθερωμένη ρώμη του Luca Miti, καθώς και του Gruppo di Musica Estemporanea NED που τον συνοδεύει, και κυρίως την βαθιά υποβολή της παραγόμενης μουσικής· ένα θυελλώδες ηλεκτρακουστικό κοντίνουο, χτισμένο πάνω σ’ ένα ρυθμικό πιανιστικό υπόβαθρο αποτελούμενο από λίγες νότες αξίας.
Γράφει ο Φώτης Γεωργελές, εκδότης-διευθυντής της ATHENS voice, στο σημερινό edito (τεύχος 365, 20-26/10/2011) της εφημερίδας/περιοδικού του:
Εδώ 
Το 
