ένα DVD του DONOVAN… συν κάτι ακόμη

Ο Donovan είναι σπουδαίος performer. Δεν θα το έλεγα, αν δεν τον είχα δει live, πριν καμιά δεκαριά χρόνια, στο θέατρο του Κολεγίου, στο Ψυχικό. Εκεί δηλαδή θα μπορούσες να διαπιστώσεις πώς, με ποιο τρόπο, ένας άνθρωπος, μια ακουστική κιθάρα και βεβαίως μια-δυο ντουζίνες καταπληκτικά τραγούδια, ξεσήκωναν ένα ευρύτατο ηλικιακώς κοινό – από εφήβους, έως 50βάλε – κάνοντάς το να παραληρεί, όντας ακίνητο στη θέση του. Αυτήν την ουσιώδη τραγουδοποιητική ευγένεια την έχουν κάποιοι ευρωπαίοι folkists μα, σίγουρα, πολύ λιγότεροι Αμερικανοί. Είναι, εν ολίγοις, η παράδοση της ελισαβετιανής μπαλάντας, και όχι μόνο το blues ή το protest song του Guthrie, του Seeger και του Dylan, που κρύβεται πίσω από καλλιτέχνες όπως ο Donovan· κάτι το οποίο δεν ήταν απολύτως εμφανές στην αρχή-αρχή της διαδρομής του, αλλά αποκαλύφθηκε, συν τω χρόνω, στην πορεία. Άνευ νοήματος, λοιπόν (έτσι ή αλλιώς) οι συγκρίσεις με τον Dylan και εκφράσεις του τύπου ο «Σκωτσέζος Dylan».Παρατηρώντας, τώρα, στο DVD της MVDvisual, τούτο το πολύ προσεγμένο “Live in L.A.”, την 21/1/2007, έρχομαι να υποστηρίξω πως βρήκα τον Donovan λιγάκι «κουρασμένο»· και όχι μόνο γιατί κάθεται σταυροπόδι ή σε καρέκλα. Είναι λογικό. Έχουν περάσει 7-8 χρόνια από το live της Αθήνας (στο Los Angeles ήταν στα 61 του πια) και, οπωσδήποτε, θα ήταν κομματάκι δυσκολότερο να στηρίξει ένα 80λεπτο πρόγραμμα με σόλο παρουσία. Υπάρχει λοιπόν κάποιο σεμνό σχήμα που τον συνοδεύει (ανάμεσα και η κόρη του Astrella Celeste) και κυρίως υπάρχει ένας άνθρωπος στη σκηνή, εκείνος, όπως τον έχει σήμερα η ζωή (μια χαρά είναι δηλαδή), δίχως κάποια τεχνική/τεχνολογική υποστήριξη· κάτι που θα μπορούσε, ίσως, να αποσπάσει την προσοχή του κόσμου από τούτο το καλό-καγαθό, που εξελίσσεται μπροστά του. Και κάτι που είναι σημαντικό. Ο Donovan είναι από ’κείνους τους τραγουδοποιούς, οι οποίοι, σήμερα – κάπως σαν να κρίνουν, οι ίδιοι, αυστηρώς τον εαυτό τους, σεβόμενοι τον κόσμο που πληρώνει και περιμένει να συμμετάσχει – παρουσιάζουν μόνο τα καλύτερα των καλυτέρων τους στα live. (Θυμάμαι, στην Αθήνα το φίλο μας να ερμηνεύει άπειρα παλιά και μερικά έξοχα, καινούρια για τότε, άσματα, όπως ένα-δύο σε ποίηση Edgar Allan Poe – παντοτεινή του αναφορά, που σε συνέπαιρναν αμέσως). Εδώ; Κοσμοπλημμύρα. Και “There is a mountain” και “Catch the wind” και “Colours” και “Universal soldier” και “Jennifer Juniper” και “Sunshine superman” και “Season of the witch” και “Hurdy gurdy man” και “Mellow yellow” και “Lalena” και... και... και... Όπως και να λέει λοιπόν αυτές τις τραγουδάρες, όσο ετών κι αν είναι, ο Donovan είναι και παραμένει "ένας". Πριν από λίγες μέρες διάβασα στην Ελευθεροτυπία Εβδομάδα (αρ. φύλλου 40, 25/2/2010) ένα κείμενο του Γιάννη Πετρίδη για τον Donovan. Το βρήκα πρόχειρο, με άστοχες εκτιμήσεις και γενικόλογο. Θα μου πείτε… κείμενο για την pop σ’ εφημερίδα ήταν, τι θέλεις τώρα; Όπου και να γράφει κάποιος, είτε απευθύνεται σε 5, είτε σε χιλιάδες, οφείλει να είναι το ίδιο ακριβής και καίριος στις τοποθετήσεις του. Τα κείμενά του να είναι δεμένα, και, όσο γίνεται, να μην μπάζουν... Σέβομαι την ιστορία του Γιάννη Πετρίδη στο ραδιόφωνο, αλλά είναι άλλο τα «ερτζιανά», τα “top 10”, και «τα τραγούδια του αιώνα» και άλλο η «γραφή» - ένα διαρκές φάγωμα με τα ρούχα σου. Μην τα μπερδεύουμε... Δεν μπορεί, ας πούμε, να γράφεται πως «ο Donovan είχε ηχογραφήσει τραγούδια στο ύφος της ψυχεδελικής μουσικής δύο χρόνια πριν οι Beatles κυκλοφορήσουν το “Sgt. Pepper’s Lonely Hearts Club Band”». Τι σημαίνει κατ’ αρχάς «ύφος ψυχεδελικής μουσικής», όταν το πλέον χαρακτηριστικό της ψυχεδελικής μουσικής είναι ότι δεν υπάρχει ύφος; Ψυχεδελικό μπορεί να είναι ένα folk κομμάτι, ένα rock, ένα jazz, ένα funk, ένα ethnic… ή, ακόμη καλύτερα, ένας συνδυασμός κάποιων εξ’ αυτών. Ποτέ η λήψη LSD και λοιπών παραισθησιογόνων δεν οδηγεί, απαρέγκλιτα, στους ψυχεδελικούς λαβυρίνθους (αν αυτό υπονοείται). Είναι άλλο το ότι μπορεί να υποβοηθείται ένα συνθετικό ταλέντο, που προϋπάρχει, μέσω της ψυχεδελικής εμπειρίας, και άλλο ότι μπορεί να ξεπετάγεται, κάτι, εκ του μη όντος. Και φυσικά δύο χρόνια πριν το “Sgt. Pepper’s…”, δηλαδή την 1η Ιουνίου του 1965, ο Donovan απείχε παρασάγγας από το να χαρακτηρισθεί psych hero. Αν μιλούσαμε για τον Davy Graham, τότε μάλιστα. Για μένα το πρώτο british psychedelic κομμάτι που ηχογραφήθηκε ποτέ (δέχομαι να συζητήσω, αν υπάρχει κάτι παλαιότερο που μπορεί να μου διαφεύγει…) ήταν το “Maajun”, γραμμένο στα τέλη του ’64 – υπάρχει στο LP τού Davy Graham “Folk, Blues & Beyond”. [Maajun (ματζούνι;), οι Μαροκινοί ονόμαζαν ένα σοροπιαστό κέικ, φτιαγμένο από χουρμάδες, καρύδες και κάνναβη. Λένε ότι είχε πολύ ευχάριστη γεύση και πως όταν το έτρωγες, το πρόσωπό σου φωτιζόταν από μία αδιόρατη κόκκινη λάμψη, την ίδια ώρα που ο νους σου αστροβολούσε θείες φρυκτωρίες…]. Δεν ξέρω πότε πρωτοπήρε ματζούνι, λοιπόν, LSD ή ό,τι άλλο ο Davy Graham, ή αν τον έπιασαν ποτέ για «ναρκωτικά», αλλά όλη αυτή η ιστορία έχει κάτι το κουτσομπολίστικο εντός της, που μ’ ενοχλεί. Προσωπικώς, δεν μ’ ενδιαφέρει τι έπαιρνε και τι παίρνει ο καθείς, αλλά πώς όλα (και αυτό, και τα υπόλοιπα) μεταστοιχειώνονται σε έργο. Έτσι, βρίσκω ανούσια έως ενοχλητική την παρατήρηση πως «ο Donovan είχε σχέση με το LSD, όταν χρήση του έκαναν μόνον οι αμερικανοί μουσικοί. Ήταν μάλιστα ο πρώτος βρετανός μουσικός που συνελήφθη για χρήση μαριχουάνας». Δεν θα του πούμε μπράβο του Donovan, ούτε θα τον αποκαλέσουμε μάγκα επειδή τον έπιασαν πρώτο για χρήση μαριχουάνας, αλλά για τα τραγούδια που έφτιαξε. Με όποιον τρόπο και να τα έφτιαξε. Αφήνω δε το γεγονός ότι τσουβαλιάζεται, άγαρμπα, το LSD με τη μαριχουάνα. Αυτό το "μάλιστα", είναι τελείως out. Για να μην πω αντιδραστικό. Τι σχέση έχει το ένα με το άλλο; Αυτό μου θυμίζει εκείνο που λένε οι... γιαγιάδες "κάπνιζε χασίσι, και μετά κύλησε στην ηρωίνη" (δυστυχώς καμιά φορά συμβαίνει και τούτο, αφού, ενίοτε, οι πρεζέμποροι πουλάνε και τα δύο). Τα "ναρκωτικά", όμως δεν είναι όλα ίδια. Δεν πρέπει αυτό να μας διαφεύγει.
Σε άλλο σημείο διαβάζω: «στα Ιμαλάια, η παρέα (των Beatles) έμεινε για 3 μήνες και η όλη ατμόσφαιρα και οι ήχοι που άκουγε εκεί (ο Donovan), τον οδήγησαν στο να γράψει λίγο αργότερα το “Hurdy gurdy man”». Πότε, που ακριβώς; Τίποτα αναλυτικό δεν αναφέρεται. Χωρίς λεπτομέρειες και ημερομηνίες δεν πάμε πουθενά... λέμε λόγια του αέρα. Πως έχουν λοιπόν τα πράγματα… Tην 16η Φεβρουαρίου του 1968 ο George με την Patti Harrison και ο John με την Cynthia Lennon, πήγαν στην Ινδία, στην Rishikesh (ιερή πόλη των Ινδουιστών και φημισμένο κέντρο μάθησης) και όχι «στα Ιμαλάια», έτσι αορίστως, προκειμένου να επισκεφθούν τον Maharishi Mahesh Yogi. Την 19η εκείνου του μήνα ο Paul McCartney, η Jane Asher και ο Donovan συνδέθηκαν μαζί τους, ενώ πρέπει να ήταν ήδη εκεί η Mia Farrow και ο Mike Love των Beach Boys. (Αυτά διαβάζω στο τεύχος 51 του Mojo, 2/1998, σελ.28, και στο βιβλίο του Bill Harry “The Encyclopedia of Beatles People”, εκδ. Blandford, London 1997). (Donovan και Mac MacLeod)

Τώρα, τι μουσική άκουγε ο Donovan στα Ιμαλάια δεν ξέρω, ούτε ξέρω πως τον επηρέασε «η ατμόσφαιρα και οι ήχοι». Εκείνο όμως που ξέρω – κι έχει την πιο μεγάλη σημασία – είναι πως το “Ηurdy gurdy man” γράφτηκε, για έναν… άνθρωπο, που έπαιζε στο δανικό γκρουπ Hurdy Gurdy, τον συμπατριώτη του Dovovan (Σκωτσέζος κι αυτός δηλαδή), κιθαρίστα, μπασίστα, τραγουδιστή και παλιά «επιρροή» του Mac MacLeod. Οι Hurdy Gurdy, με το πρώτο όνομά τους, ως B.B. Brothers, ξεκίνησαν το 1965, γράφοντας την επόμενη χρονιά το 45άρι “Balla balla/ Don’t reply” [Sonet]. Τότε, τους αποτελούσαν οι Hans Mogensen φωνή, Ole Rasmussen ρυθμική κιθάρα, Jens Marquard Otzen ντραμς, φωνή, Claus Bohling lead κιθάρα, φυσαρμόνικα και Torben Forne μπάσο. Τον Μάρτιο του ’67 το συγκρότημα διαλύεται, αλλά ξανασυνδέεται, μετά από λίγο διάστημα ως Peter Belli and Τhe Boom Boom Brothers, συνοδεύοντας τον τραγουδιστή Peter Belli. Προς τα τέλη του ’67 ο Claus Bohling κιθάρα, ο Jens Otzen ντραμς και ο Mac MacLeod μπάσο, που αλήτευε τότε στην Σκανδιναυία κι είχε μπει στο γκρουπ, αποφασίζουν να δράσουν ως τρίο, επηρεασμένοι από τους Cream και τους Experience, παίρνοντας το όνομα Hurdy Gurdy. Όπως διάβασα στην Wikipedia, την 19η Δεκεμβρίου του 1967 o MacLeod έγραψε στον μάνατζερ τού Donovan, τον Ashley Kozak, μήπως ο φίλος του θα μπορούσε να τους δώσει ένα τραγούδι – έτσι, για να τους βοηθήσει στο ξεκίνημά τους. Και όντως. Ο Donovan θα γράψει για πάρτη τους, για πάρτη του MacLeod δηλαδή, το “Hurdy gurdy man”, θα τους το δώσει, θα το ηχογραφήσουν (δεν εκδόθηκε ποτέ, απ’ όσο ξέρω), αλλά μάλλον δεν του άρεσε όπως το είπαν οι Δανοί, αποφασίζοντας να το ερμηνεύσει μόνος του (συνέβη την 3η Απριλίου του ’68). Δεν έχω χρόνο, για να επεκταθώ περισσότερο… σε άλλα σημεία του κειμένου εννοώ.Θέλω όμως να σημειώσω και τούτο. Πολλοί θα έχουν υπόψιν τους το άλμπουμ του Donovan “Greatest Hits”, που πρωτοκυκλοφόρησε στην βρετανική Pye το 1969, και αρκετοί θα έχουν προσέξει πως η φωτογραφία του εξωφύλλου ανήκει στον Απόστολο Δοξιάδη. Δεν ξέρω αν μιλάμε για τον γνωστό μαθηματικό, σκηνοθέτη και συγγραφέα (“Logicomix” και άλλα τινά), αλλά είναι πολύ πιθανόν (ποιος άλλος να είναι;). Το θέμα είναι που είναι τραβηγμένη η φωτογραφία. Στην Αμερική, εκεί όπου σπούδαζε ο Δοξιάδης, στα τέλη των sixties, στην Αγγλία ή στην Ελλάδα; (Τουλάχιστον μία φορά στη ζωή του, το 1966, ο Donovan είχε κάνει διακοπές στο Αιγαίο - κι η φωτογραφία μοιάζει καλοκαιρινή...).