GATO LIBRE – SATOKO FUJII ORCHESTRA NEW YORΚ

Δεν υπάρχει άλλος τρόπος από την ηχογράφηση και την καταγραφή, προκειμένου να υπερβείς το έργο σου και τα όριά του ως συνθέτης. Και βεβαίως, ν’ ακούσεις τις σκέψεις σου που υλοποιούνται, τα συναισθήματά σου που διογκούνται, να κλείσεις ή ν’ ανοίξεις μια περίοδο στην καλλιτεχνική σου διαδρομή. Εντάξει, είναι και το live, αλλά το στούντιο είναι εκείνο που συγκεντρώνει το «είναι» σου στον απόλυτο βαθμό. Εκεί όπου έχεις την δυνατότητα να... παίξεις και να ξαναπαίξεις επιζητώντας και επιτυγχάνοντας το «τέλειο». Όσο πιο πολύ ηχογραφείς τόσο περιζώνεις εκείνο που κυνηγάς και επιθυμείς. Τούτο, που είναι κοινός τόπος για πολλούς δημιουργούς ήδη από την δεκαετία του ’60 (ας θυμηθούμε μόνον τον Frank Zappa) το έχει αντιληφθεί και το εφαρμόζει από χρόνια και η ιαπωνίδα πιανίστα και ακορντεονίστα της jazz και του free improv Satoko Fujii, η οποία τυπώνει CD κατά ριπάς είτε στην δική της εταιρεία Libra Records, είτε σε άλλες (στην πολωνική Not Two, στην Tzadik και αλλού). Έτσι, το 2010 έδωσε έξι άλμπουμ, το 2011 τέσσερα, το 2012 δύο, το 2013 τέσσερα, ενώ την εφετινή χρονιά ήδη δύο. Γενικώς, η Fujii έχει δώσει πνοή –από τότε που εμφανίστηκε για πρώτη φορά στη δισκογραφία, το 1991– σε 83(!) CD αν μέτρησα καλά, συμβουλευόμενος το προσωπικό της site· και σίγουρα τα “DuDu” (με τους Gato Libre) και “Shiki” (με την Satoko Fujii Orchestra New York) δεν είναι… ακόμη δύο.

Όπως είχα γράψει και την 30/11/2013 εδώ στο δισκορυχείον… Gato Libre ήταν οι Natsuki Tamura τρομπέτα, Satoko Fujii ακορντεόν, Kazuhiko Tsumura κιθάρα και Nοrikatsu Koreyasu μπάσο. Λέω «ήταν», επειδή η απώλεια του Koreyasu έθεσε σε άλλες βάσεις την πορεία του σχήματος. Κατά τα λεγόμενα του Tamura (πάντα από την παλαιά ανάρτηση): «Μετά τον θάνατο του Koreyasu δεν θελήσαμε να προσλάβουμε κάποιον άλλο μπασίστα (σ.σ. οι Ιάπωνες αντιδρούν με το δικό τους τρόπο σ’ αυτά τα ζητήματα). Έτσι, αποφασίσαμε να χρησιμοποιήσουμε τούμπα, τρομπόνι ή και κρουστά σε όλα τα επόμενα gigs. Φυσικά, με διαφορετικό setting, οι Gato Libre δεν μπορεί παρά να ηχούν αλλιώς. Πιστεύω όμως πως σύντομα θα καταλήξουμε σε μια συγκεκριμένη μορφή, ώστε το γκρουπ να ξαναγεννηθεί». Και πράγματι, οι αρχικοί τρεις (Tamura, Fujii, Tsumura) συνευρίσκονται με την τρομπονίστα Yasuko Kaneko (συνευρέθηκαν, για να είμαι ακριβής, τον Ιούνιο του ’13) στην ηχογράφηση ενός επόμενου CD (μάλλον πρόκειται για το έκτο του ιαπωνικού κουαρτέτου), το οποίον έρχεται να προσθέσει μία καινούρια-παλαιά φωνή στο σύγχρονο jazz-improv σκηνικό.

Να πω κατ’ αρχάς πως και οι οκτώ συνθέσεις του “DuDu” [Libra Records, 2014] ανήκουν στον Tamura – έναν μουσικό (τρομπετίστας) που αποτελεί «κεφάλαιο» της σύγχρονης ιαπωνικής jazz σκηνής με συμμετοχές σε περισσότερα από είκοσι group/projects τα πιο πρόσφατα χρόνια (στα περισσότερα δίπλα στην Fujii). Εδώ, ο Tamura, για όσους τυχόν έχουν παρακολουθήσει κάποια από τα άλμπουμ των Gato Libre, έχει τη δυνατότητα για κάτι διαφορετικό, αφού η αντικατάσταση του μπάσου από το τρομπόνι δεν είναι απλή (στην line-up ενός γκρουπ). Το τρομπόνι της Kaneko τού παρέχει, κατ’ αρχάς, την δυνατότητα να έχει ένα όργανο μελωδικό, ρυθμικό και… θορυβώδες στο setting, το οποίον, αναλόγως… μπαίνει και αποδίδει. Ας πούμε στο φερώνυμο εισαγωγικό εξάλεπτο “DuDu” η μελωδική εισαγωγή της τρομπέτας, τα «σκληρά» αρπίσματα της κιθάρας και η ωραία (μελωδική) επέκταση του ακορντεόν αφήνουν στο τρομπόνι έναν απλό ρυθμικό ρόλο, ενώ στο επίσης εξάλεπτο “Gato” το τρομπόνι έχει μάλλον πρωταγωνιστικό ρόλο (δεν του… χρεώνεται μόνον  η εισαγωγή, αλλά και όλη η μελωδική ανάπτυξη της σύνθεσης). Το “Nanook” είναι ένα από τα πιο ιδιόμορφα track του CD, με την τρομπέτα του Tamura να ακούγεται «στραγγαλισμένη» στην αρχή και στο τέλος, και με το τρομπόνι να ακολουθεί ενταγμένο, και αυτό, σ’ ένα παροξυσμικό περιβάλλον (κιθάρα και ακορντεόν στο μέσον της διαδρομής σε μεταφέρουν σε άλλες, πιο «καθαρές» και λυρικές περιοχές). Το “Mouse” έχει, επίσης, πολύ ενδιαφέρον ως άκουσμα, κυρίως γιατί επιβάλλει τα folk ηχοχρώματα (ακόμη και βαλκανικά ή και flamenco θα τολμούσα να πω) μέσα σ’ ένα free form σκηνικό, ενώ το “Cirencester” (με την κιθάρα του Tsumura και το ακορντεόν της Fujii σε ρόλο πρώτο) φανερώνει πως οι Gato Libre είναι ένα σχήμα με ανεξάντλητο ηχητικό εύρος, που μπορεί να ενδιαφέρει τόσο… εκείνους που επιζητούν το σπάσιμο και την αναδιάταξη των κανόνων, όσο και τους… άλλους που νοιάζονται περισσότερο για την (λυρική) ροή και τον (συναισθηματικό) έλεγχο.

Το “Shiki” [Libra Records, 2014] της Satoko Fujii Orchestra New York είναι ένα εντελώς διαφορετικό CD – και όχι μόνον γιατί, εδώ, έχουμε να κάνουμε με μια πλήρη jazz ορχήστρα (δύο άλτο, δύο τενόρο, ένα βαρύτονο, τέσσερις τρομπέτες, τρία τρομπόνια, πιάνο, μπάσο, ντραμς), ένα σύνολο δηλαδή 15 οργάνων και άρα οργανοπαικτών. Είναι και οι συνθέσεις διαφορετικού τύπου, επιζητώντας άλλη προσέγγιση και πρακτική. Τρία τα tracks –το 37λεπτο “Shiki”, το 6λεπτο “Gen himmel” αμφότερα της Fujii, όπως και το 10λεπτο “Bi Ga Do Da” του Tamura– και… ας τα δούμε από πιο κοντά.

Το “Shiki” φυσικά κυριαρχεί, και όχι μόνον δια του όγκου του. Στην ιαπωνική γλώσσα η λέξη σημαίνει «τέσσερις εποχές» (όπως διαβάζω στο ένθετο) και προφανώς έχει επιλεγεί από την συνθέτιδα για να περιγράψει ένα κλίμα αλλαγών και μεταπτώσεων που χαρακτηρίζουν, ανάμεσα σε άλλα, και την συγκεκριμένη σύνθεση – αν και για να είμαι ακριβής τα όρια ανάμεσα στο «γραμμένο» και το «αυθόρμητο» δεν είναι παντού και πάντοτε ξεκάθαρα. Η όλη κατασκευή φανερώνει την τριβή της Satoko Fujii με την μεσαία και μεγάλη ορχήστρα, κάτι που, τέλος πάντων, είναι γνωστό από… 17ετίας – και αναφέρομαι στο CD της “South Wind” στην βρετανική LEO, το 1997. Εδώ, δεν εντυπωσιάζει μόνο το ευρύτερο ηχητικό πλάνο, αλλά και οι επιμέρους «αρχιτεκτονικές» αρετές, με τους όγκους των πνευστών να επιμερίζονται άλλοτε σε ρυθμικούς και άλλοτε σε μελωδικούς, επέχοντας ενίοτε και ρόλου εφαλτηρίου ίνα περιγραφούν… ανεξέλεγκτες και χαοτικές καταστάσεις. Το περίεργο μάλιστα είναι, εξ όσων διάβασα (και πρόσεξα), πως στο “Shiki” (όπως και στην επόμενη σύνθεση της Fujii, το “Gen himmel”) δεν ακούγεται πουθενά πιάνο (το δικό της πιάνο). Όπως γράφει και ο Ed Hazell στις liner notes… της είναι δύσκολο κάτι τέτοιο (να συμμετέχει ως παίκτης στην ορχήστρα), επειδή πρέπει να βρίσκεται διαρκώς στην «κορυφή», όντας απερίσπαστη στην διεύθυνσή της. Επιδιώκει, δηλαδή, να έχει τεταμένη την προσοχή της προς τα μέλη της μπάντας, δίνοντας τα «συνθήματα» για τις αλλαγές, τα breaks, τα soli, τους ομαδικούς ή μη αυτοσχεδιασμούς. Η ουσία όλων τούτων είναι πως το “Shinki” είναι ένα μεγαλοπρεπές track, που δεν αφήνει τον ακροατή σε… ησυχία. Μια edit τού επόμενου “Gen himmel” την ακούσαμε και στο φερώνυμο περυσινό CD της Satoko Fujii. Εκεί το κομμάτι, γραμμένο για σόλο πιάνο, διαρκούσε 2:32, ενώ εδώ αγγίζει τα εξίμισι (και είναι διασκευασμένο για ορχήστρα). Το “Gen himmel” είναι αφιερωμένο στη μνήμη του μπασίστα Nοrikatsu Koreyasu και κάπως έτσι εξηγείται η λυρική, ελεγειακή μορφή του. Όποιος έχει ακούσει την πρώτη εκδοχή, σίγουρα θα παραξενευτεί για την νέα διάσταση-ανάπτυξή του. Το έσχατο “Bi Ga Do Da” είναι σύνθεση του Tamura. Πρόκειται για την πιο «προχωρημένη» σύνθεση του CD (και όχι μόνο επειδή διατηρεί μια θεατρική αίσθηση, λόγω φωνητικών βασικά), η οποία πατώντας πάνω σ’ ένα… rock-ότατο up-tempo και διανθισμένη με στοιχεία zeuhl δίνει την αίσθηση μιας εξωφρενικής τελετουργίας. Πρόκειται, απλώς, για ένα απολύτως… ιαπωνικότατο κλείσιμο.

Επαφή: www.satokofujii.com