οι 180 ήταν Ούγγροι

Το πρώτο LP των Ούγγρων 180, που κυκλοφόρησε στην Hungaroton [SLPX 12545] το 1983, είναι ένα από τα σημαντικότερα άλμπουμ του ευρωπαϊκού μινιμαλισμού. Περιελάμβανε τέσσερις (ή μάλλον πέντε) συνθέσεις, πρωτότυπες και μη, ερμηνευμένες με σθένος από μιαν ομάδα 15 μουσικών, που είχε επικεφαλής τον περκασιονίστα και φλαουτίστα Tibor Szemző (γνωστότερος, σε όσους, από τα μεταγενέστερα CD του στην βρετανική Leo Records). Τα πέντε έργα που αποδίδονται, εδώ, από τους 180 είναι τo “Water-Wonder” του ιδίου του Szemző (συντεθειμένο το 1982, διάρκειας 5:50), το “Music for Pieces of Wood” (1973, 8:40) του Steve Reich, το “Etude for Three Mirrors” (1982, 7:30) του László Melis, του περκασιονίστα, πιανίστα και βιολιστή των 180 και το “Coming Together/ Attica” (1972, 24:24) του Frederic Rzewski (track που καταλαμβάνει ολόκληρη την δεύτερη πλευρά του δίσκου). Ας πούμε λίγα λόγια παραπάνω για κάθε ένα από τα κομμάτια…

Στο “Water-Wonder” συνυπάρχουν τρία είδη φλάουτου και tape-feedback. Τόσο το προηχογραφημένο τμήμα, όσο και οι συνακολουθίες των πνευστών υπηρετούν το ίδιο βασικό μουσικό μοντέλο μέσα από παράλληλες διαδρομές. Προς το τέλος της σύνθεσης, όταν οι παράλληλες αυτές διαδρομές συμβάλλουν («σταγόνες νερού», που όσο κυλά ο χρόνος πυκνώνουν και μαζεύονται προς ένα σημείο), το παραγόμενο ακουστικό μίγμα δημιουργεί, με τρόπο αξιοπρόσεκτο θα έλεγα, την αίσθηση της αντήχησης της επιφάνειας του νερού, καθώς εκείνο μετατρέπεται σιγά-σιγά σε... ποτάμι. Το ίδιο θέμα, λίγα χρόνια αργότερα, ο Szemző θα το επανεπεξεργαστεί και θα το συμπεριλάβει σε μια 15λεπτη σχεδόν εκδοχή στο προσωπικό άλμπουμ του “Snapshot from the Island” [Leo Records, 1987].

Από την κλασική εποχή του μινιμαλισμού έρχεται το “Music for Pieces of Wood” του Steve Reich. Το έργο είναι γραμμένο αυστηρώς για απλά ξύλινα κρουστά και είναι χωρισμένο σε τρία μέρη (των έξι, των τεσσάρων και των τριών τετάρτων). Κάθε μέρος, δε, είναι χωρισμένο σε πέντε… υπομέρη, το πρώτο εκ των οποίων ακολουθεί τον βασικό ρυθμό, τα επόμενα τρία περιστρέφονται ελαφρώς μετατοπισμένα γύρω απ’ αυτόν, ενώ το τελευταίο τον διπλασιάζει. Η ιστορία της μουσικής έχει κατατάξει το “Music for Pieces of Wood” μεταξύ των σπουδαιότερων έργων του Steve Reich από τις αρχές των seventies μαζί με το “Drumming” και το “Clapping Music”.

Λαμπερή σύνθεση το “Etude for Three Mirrors” του László Melis ανήκει στην πιο πρόσφατη περίοδο της… επαναληπτικής μουσικής. Τέσσερις πιανίστες σε δύο πιάνα παίζουν, εναλλάσσοντας με περιπλεγμένο τρόπο, τονικές, τροπικές και δωδεκαφθογγικές κλίμακες. Από ’κει και πέρα έρχονται να προστεθούν στη βασική δομή όλα τα υπόλοιπα όργανα (φλάουτο, όμποε, κλαρινέτο, φαγκότο, βιόλα, τσέλο τρομπόνι, ηλεκτρικό μπάσο) δίνοντας έμφαση σε συγχρονισμένα παράλληλα επίπεδα, που κινούνται πλησίον μιας κάποιας «τζαζ δωματίου» αισθητικής.

Η μεγάλη στιγμή, πάντως, του άλμπουμ των 180 (ή 180-As Csoport όπως αναφέρονται στο οπισθόφυλλο), και για λόγους που δεν άπτονται μόνον του μουσικού περιεχομένου, είναι η σύνθεση του Frederic Rzewski (γνωστότερος ως ιδρυτικό μέλος των Musica Elettronica Viva) “Coming Together/ Attica”. Και τα δύο έργα είναι εμπνευσμένα από την εξέγερση των κρατουμένων στις φυλακές Attica (στην ομώνυμη πόλη της Πολιτείας της Νέας Υόρκης) τον Σεπτέμβριο του 1971, που είχε ως αποτέλεσμα 43 άνθρωποι να χάσουν τη ζωή τους (33 κρατούμενοι και 10 προσωπικό), μεταξύ των οποίων και ο Sam Melville (ένας λευκός της ριζοσπαστικής Αριστεράς που είχε αρνηθεί να πολεμήσει στο Βιετνάμ, καταφερόμενος εναντίον του αμερικανικού ιμπεριαλισμού και ακολουθώντας στην πορεία τον λεγόμενο «ένοπλο αγώνα»). Ένα από τα γράμματα που έγραψε από την φυλακή ο Melville –όλα μαζί εκδόθηκαν σε βιβλίο ως Letters from Attica [William Morrow & Company, Inc.] το 1972 με πρόλογο του αγωνιστή δικηγόρου William Kunstler–, αποτέλεσε τη βασική επιρροή για τον επίσης Αριστερό Rzewski στη σύνθεσή του “Coming Together”, η πρώτη δισκογράφηση της οποίας (όπως και της “Attica” εξάλλου) συνέβη για το αμερικανικό LP τής Opus One “Attica/ Coming Together/ Les Moutons De Panurge” το 1974. Έτσι, μια επιστολή του Melville από την άνοιξη του ’71, γεμάτη ένταση, πάθος και αισιοδοξία για την αποφυλάκιση που ποτέ, εν τω μεταξύ, δεν ήρθε, θα αποτελέσει τη βάση πάνω από την οποία η μουσική του “Coming Together” απλώς θα υπάρξει. Τα λόγια του Melville, καθώς επαναλαμβάνονται... επ’ άπειρον –από «βαριά» έως καθηλωτική η ατμόσφαιρα που δημιουργούν οι 180– αρκούν για να τοποθετήσουν τη σύνθεση αυτή του Rzewski στις μεγάλες στιγμές της παγκόσμιας political music. Εμπλουτισμένη ορχηστρικώς η σύνθεση “Attica” στηρίζεται, και αυτή, στο ίδιο γεγονός, που συντάραξε την προοδευτική Αμερική εκείνα τα χρόνια (να μη θυμηθούμε τώρα το “Attica State” των John Lennon/ Yoko Ono, το “Remember Rockefeller at Attica” του Charles Mingus ή το “Attica Blues” του Archie Shepp…). Ο Richard X Clark, ένας από τους ηγέτες της εξέγερσης, αποφυλακιζόμενος την 8/2/1972 ερωτάται στο δρόμο προς το Buffalo… πώς αισθάνεται τώρα που αφήνει, πλέον, την Attica πίσω του. Ο Rzewski δανείζεται την συνταρακτική απάντηση του μαύρου Richard X Clark και την απλώνει στο διηνεκές: “Attica is in front of me”…